اقتصاد ایران اسیررکود تورمی

رکود تورمی یکی از ترسناک‌ترین واژه‌هایی است که ایرانیان طی یک دهه گذشته هر روز آن را شنیده‌اند. رکود تورمی به وضعیتی گفته می‌شود که همزمان با افزایش قیمت‌ها، حجم اقتصاد و تولید نیز کاهش می‌یابد. در این شرایط پیچیده، چنانچه بخواهیم هر یک را کنترل کنیم دیگری را تشدید کرده‌ایم.

به بیان دیگر راهکار مقابله با تورم، یک سیاست انقباضی است که رکود را عمیق‌تر خواهد کرد. در آن‌سو نیز سیاست‌هایی که به تولید، رونق می‌دهد، تورم را تحریک می‌کند. این دو، مسائلی هستند که رکود تورمی را به یکی از پیچیده‌‌ترین موضوعات اقتصاد کلان تبدیل کرده‌اند. تورم دورقمی همیشه در اقتصاد ما حضور داشته و نتایج مخرب آن نیز به وضوح قابل مشاهده است.
دولت‌های مختلف با گرایش‌های سیاست متنوع اگرچه همگی در کاهش تورم به سطح قابل قبولی ناکارآمد بوده‌اند، اما همین دولت‌ها عملکرد متفاوتی در رابطه با این شاخص اقتصاد کلان از خود نشان داده‌اند. تغییرات درآمدی دولت‌ها از محل صادرات نفت همبستگی بالایی با نرخ تورم دارد. زمانی که درآمد دولت کاهش یافته، کسری بودجه بیشتر شده و در نتیجه تورم هم بالاتر رفته است. در مقابل زمانی که درآمدهای نفتی زیاد بوده، با استفاده از لنگر ارزی، تورم اگرچه کنترل نشده، اما بروز آن به تعویق افتاده است.

به گزارش اقتصاددان به نقل از جهان‌صنعت  ،    مساله سیاست خارجی نیز با توجه به اثرگذاری آن روی فروش و صادرات نفت و محصولات غیرنفتی به بازارهای جهانی و کسب درآمد ارزی، اثرگذاری قابل تاملی روی روند تورم دارد. شاید عموم مردم نتوانند تورم را به صورت دقیق تعریف و سازوکارش را تشریح کنند، اما درک کرده‌اند که تورم کاهش ارزش پول ملی است. همچنین مطالعات تجربی در مورد تورم گویای آن است که نقدینگی از عوامل کلیدی تورم به شمار می‌آید، اقتصاددانان می‌گویند تورم‌های بالا در اقتصاد ایران در ۴۰ سال گذشته، بحث اراده سیاسی برای کاهش آن است؛ یعنی هر دولتی خواسته، توانسته تورم را کاهش دهد. با آغاز به کار دولت سیزدهم، رابطه میان تورم و نقدینگی قوی‌تر و متفاوت با دوره‌های گذشته ظاهر شد، به نحوی که رشد تورم از رشد نقدینگی نیز بیشتر بوده است. یعنی تورم‌زایی نقدینگی از هر زمان دیگری قوت بیشتری گرفته است. همچنین نرخ رشد اقتصادی در کشور روند نزولی را تجربه کرده، به گونه‌ای که از حدود هفت درصد در بهار سال ۱۴۰۰ به کانال دو درصد رسیده است. در این میان دخالت‌های غیراصولی و گسترده دولت در قیمت‌گذاری‌ها، تغییرات پی در پی مقررات و بخشنامه‌های اداری، نوسانات نرخ ارز و محدودیت‌های متعدد تجاری نیز بر مشکلات تولید افزوده و موجب اخلال در کسب‌وکار بنگاه‌های اقتصادی شده است. از طرف دیگر شکاف رشد بخش اسمی و واقعی اقتصاد مستمرا طی سال‌های گذشته افزایش یافته است.
رشد شدید بخش اسمی اقتصاد در شرایطی که بخش واقعی در وضعیت رکود یا انقباض قرار داشته، به شکل‌گیری زمینه تورم بالا منجر شده است. علاوه بر عامل نقدینگی، جهش نرخ ارز و انتظارات تورمی نیز بر شتاب فزاینده قیمت‌ها افزوده است. مجموعه عللی که گفته شد، اقتصاد کشور را دست‌کم به مدت دو سال در وضعیت رکود تورمی قرار داده است. دلایل متعددی برای شکل‌گیری رکود تورمی در کشور وجود دارد. تورم بالا و مستمر در اقتصاد ایران را می‌توان علت اصلی بروز رکود تورمی در کشور دانست. حتی می‌توان گفت یکی از نتیجه‌های نرخ‌های بالای تورم، رکورد تورمی است. زمانی که یک اقتصاد به‌طور مستمر تورم‌های بالا را تجربه کند، تصور مردم این خواهد بود که در آینده نیز همواره قیمت‌ها افزایش خواهد یافت و به اصطلاح اقتصاد انتظارات تورمی شکل می‌گیرد. زمانی که انتظارات تورمی منفی به وجود می‌آید، فضای اقتصاد غبارآلود می‌شود و سرمایه در عوض اینکه به سمت تولید برود، به سمت کارهای سفته‌بازی خواهد رفت. در این وضعیت، تولید فلج خواهد شد و عرضه کل دچار اختلال می‌شود. با توجه به اینکه انقباض پولی به‌طور همیشگی در کشور وجود دارد، تورم‌های اسمی افزایش می‌یابد، اما عرضه توان و پتانسیل پاسخ دادن به این افزایش تقاضا را ندارد. از طرفی هم با بروز افزایش قیمت‌ها، انتظارات تورمی دستمزدها را بالا می‌برد و با بالا رفتن هزینه‌های تولید، عرضه بیشتر از قبل با اختلال مواجه می‌شود؛ در این حالت تقاضا افزایش می‌یابد، اما عرضه توان افزایش ندارد، در نتیجه با رکورد تورمی مواجه می‌شویم. تحریم‌ها نیز از دلایلی است که سمت عرضه را با اختلال مواجه می‌کند. زمانی که تحریم می‌شویم، واردات مواد اولیه با سرمایه و تکنولوژی با مشکل روبه‌رو می‌شود. در این حالت نیز عرضه،‌ توانایی جواب دادن به تقاضا را ندارد و رکود تورمی قریب‌الوقوع خواهد بود. دقیقا همین فرآیند با افزایش نرخ ارز نیز رخ می‌دهد و با بالا رفتن قیمت دلار، عرضه و تولید با مشکل مواجه می‌شود. قیمت و میزان فروش نفت یکی از اصلی‌ترین عوامل تعیین‌کننده قیمت ارز در کشور است. هر زمان فروش نفت به مشکل می‌خورد با بهای نفت کاهش می‌‌یابد، با افزایش نرخ ارز سمت عرضه دچار اختلال می‌شود و قابلیت بروز رکود تورمی پدید می‌آید. یکی دیگر از عوامل بروز رکود تورمی در ایران، «نقدینگی» است. با وجود اینکه رشد نقدینگی عامل اصلی تورم در کشور است، اما رشد نقدینگی عامل اصلی رکود تورمی نیست، بلکه نوسان رشد نقدینگی از میانگین بلندمدت آن است که باعث رکود تورمی می‌شود. زمانی که سیاستگذار پولی بنا به موقعیت زمانی و مصلحتی رشد نقدینگی را از مسیر بلندمدت خارجی می‌کند، انتظارات فعالان اقتصادی بر هم می‌خورد و سرمایه‌گذاری از تولید به سمت سفته‌بازی می‌رود. نوع رکود تورمی در دوره اخیر این است که ابتدا با شتاب گرفتن تورم بروز می‌کند و بعد با تاخیر وارد فاز رکود می‌شود. رکود تورمی همچون زخمی است که می‌تواند سطحی یا عمیق باشد، می‌تواند حیات یک جامعه را تهدید کند یا پس از مدتی استراحت و گذشت دوران نقاهت بهبود یابد. آنچه بسیار اهمیت دارد این است که درمان قطعی و درست رکود تورمی، بستگی به سیاستگذاری منطقی دولت در ماه‌های پیش‌رو دارد.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع