شوراها؛ نهادی «نظارتی» که «نمایشی» شد!

در سالروز شوراها، برخی از اعضای سابق و کنونی شورای شهر تهران بر سر اینکه جایگاه شوراها افول یافته است، اتفاق نظر دارند. بروز برخی تخلفات، رواج رویکرد سیاسی به شوراها، رقابت پنهان مجلس و دولت با نهاد شوراها و… برخی از عللی است که برای این افول برشمرده می‌شود.

مرتضی طلایی، عضو و نایب‌ رییس پیشین شورای اسلامی شهر تهران  به مناسبت «روز ملی شوراها» در تحلیل جایگاه شوراهای اسلامی شهر و روستا در سطح کشور به خصوص میزان اثرگذاری این نهادها در سیاست‌گذاری‌های محلی پس از گذشت ۲۵ سال از تشکیل آنها، توضیح داد: با وجود اینکه در قانون اساسی، جایگاه بالایی برای شوراهای اسلامی شهر و روستا پیش‌بینی شده است و حتی دولت، استانداران و فرمانداران مکلف به همکاری با شوراها شده‌اند، اما در فرآیند اجرا شاهد آن هستیم که از سال ۷۸ به این سو که شوراهای اسلامی شهر و روستا تشکیل شده، جایگاه شوراها در سطح کشور روند نزولی داشته است.

به گزارش اقتصاددان به نقل از ایلنا ، وی افزود: از ابتدای تشکیل شوراها تا امروز مشاهده کرده‌ایم که در طول زمان هم قوانین تصویب‌شده در مجلس باعث محدودتر شدن اختیارات شوراهای اسلامی شهر و روستا شده است و هم دولت‌ها به‌ندرت تعامل، همکاری و پشتیبانی واقعی از شوراها داشته‌اند. او ادامه داد: این مسائل به همراه عملکرد ضعیف شوراها در برخی دوره‌ها و البته مسائل مرتبط با فساد مالی و اداری که در بعضی دوره‌ها گریبان‌گیر برخی اعضای شوراهای شهرهای کوچک و بزرگ شده است، باعث شده که در حال حاضر شوراها در سطح جامعه وزن پایینی داشته باشند و حوزه عملکرد آنها نیز محدود باشد. اکنون شوراها به نهادهایی نمایشی تبدیل شده‌اند و نقش تاثیرگذاری در اداره شهرها، جلب مشارکت شهروندان و کمک به دستگاه‌های دولتی برای انجام فعالیت‌های محلی ندارند.

تخلفات برخی اعضا باعث افول جایگاه شوراها شده است

   طلایی درباره آسیب‌شناسی علت افول جایگاه شوراهای اسلامی شهر و روستا در سطح کشور گفت: بخش مهمی از عوامل کاهش میزان تاثیر و اهمیت شوراها در سطح جامعه به عملکرد بعضی اعضای این نهادها بازمی‌گردد؛ در واقع، تخلفاتی که در طول سال‌های گذشته به شکل متناوب توسط اعضای برخی شوراهای شهرهای کوچک و بزرگ یا شوراهای روستایی رخ داده است، هم جایگاه شوراها در میان افکار عمومی را پایین آورده و هم بهانه‌ای به دست برخی مسوولان برای تضعیف جایگاه شوراها داده است.

وی اضافه کرد: همچنین نمی‌توان از مسائل سیاسی و جناح‌بازی‌های اعضای شوراها در برخی دوره‌ها صرف نظر کرد و در مجموع شاهد آن بوده‌ایم که در برخی موارد، این شوراها بوده‌اند که خودشان، باعث کوچک شمردن خودشان شده‌اند. نایب‌رییس پیشین شورای اسلامی شهر تهران ادامه داد: عامل مهم دیگری که باعث تضعیف جایگاه شوراها در سطح کشورمان شده، این است که اولا دستگاه‌های دولتی و محلی به نوعی شوراها را رقیب خودشان می‌دانند و هم نمایندگان مجلس، اعضای شوراها را رقیب خودشان تلقی می‌کنند؛ یعنی احساس برخی نمایندگان مجلس این است که اگر اعضای شوراها بتوانند کارهای بزرگی انجام دهند و در سطح جامعه مطرح شوند، احتمالا در دوره بعدی مجلس نامزد خواهند شد. به همین دلیل، شاهد آن بوده‌ایم مجلس شورای اسلامی که خودش باید یک نهاد مردم‌سالار باشد و از نهادهای مردمی نظیر شوراها حمایت کند، در طول دوره‌های گذشته از برنامه‌هایی که شوراها برای بهبود وضعیت مدیریت‌های محلی ارایه داده‌اند، حمایت نکرده‌اند.

کاهش اثرگذاری شوراها در جامعه

طلایی ضمن انتقاد از حمایت نشدن پارلمان‌های محلی یعنی شوراهای شهر و روستا توسط پارلمان اصلی کشور یعنی مجلس شورای اسلامی، اظهار داشت: یکی از مهم‌ترین برنامه‌هایی که شوراها در ادوار مختلف تلاش کرده‌اند آن را به اجرا درآورند، اما با مخالفت نمایندگان مجلس مواجه شده، طرح «مدیریت یکپارچه شهری» است که تا کنون در دوره‌های گوناگون مجلس پیش نرفته است و حتی در مجلس یازدهم که هم بخش زیادی از نمایندگان آن قبلا در شوراهای شهر عضویت داشته‌اند و هم رییس آن جزو باسابقه‌ترین مدیران شهری کشور بوده و کاملا به مسائل مدیریت شهری آشنا است، بازهم با وجود سپری شدن چهار سال از دوره کنونی مجلس، نه‌تنها طرح مدیریت یکپارچه شهری پیش نرفت، بلکه هیچ اقدام دیگری نیز برای تقویت شوراها انجام نشد. وی خاطرنشان کرد: برخی نمایندگان فعلی مجلس که در گذشته عضو شوراها بوده‌اند، در زمان برگزاری انتخابات این مجلس شعار می‌دادند که حتما موضوع تشکیل شوراهای محلی را به سرانجام خواهند رساند، اما اکنون که زمان فعالیت مجلس یازدهم تقریبا به پایان رسیده است، هیچ خبری از تشکیل شوراهای محلی نیست. به نظر می‌رسد قوه مجریه و قوه مققنه کشور، شوراها را نوعی رقیب کار خودشان تلقی می‌کنند و تمایلی به حمایت از شوراها ندارند، در چنین شرایطی نباید جز این انتظار داشت که شوراهای اسلامی شهر و روستا در طول شش دوره‌ای که از تشکیل آنها می‌گذرد، در مسیری غیر از کاهش اثرگذاری در جامعه گام برداشته باشند.

شوراها ناخواسته ضعیف متولد شدند

مهدی اقراریان، عضو شورای شهر تهران نیز در گفت‌وگو با ایسنا، درباره تحقق نقش شورا طی این سال‌ها بر اساس جایگاهی که قانون اساسی برای آن پیش بینی کرده است، گفت: باتوجه به اینکه شوراها با یک تأخیر طولانی مدت شکل گرفتند و این تأخیر در زمانی که تقریباً نظامات کلی حاکم بر حکمرانی کشور شکل گرفته است، بود باعث شده نهاد شورا در زمان تشکیل نسبت به سایر دستگاه‌ها و مجموعه‌ها عقب‌تر باشد و شوراها ناخواسته به صورت ضعیف متولد شوند. در حقیقت تولد شوراها تا به امروز با این مساله مواجه بوده و این ضعف در نهاد شورا تا به امروز ادامه پیدا کرده است.

شوراهای شهر صرفاً شوراهای شهرداری است

وی گفت: بازیگران عرصه قدرت هم به نظر من تمایلی به این نداشتند در ادوار گذشته تا به امروز به تقویت نهاد شوراها بپردازند و از سوی دیگر پیاده سازی شوراهای شهر به این صورت فعلی به ویژه در کلانشهری مثل تهران که بیش از ۹ میلیون نفر جمعیت دارد نمی‌تواند کارکرد و اثرگذاری ویژه خود را داشته باشد. آنچه امروز شاهد هستیم شوراهای شهر تقلیل پیدا کرده و صرفاً شوراهای شهرداری است؛ البته در خصوص اینکه شوراهای شهر امروز شورای شهرداری هستند باید به این مساله توجه کنیم که همواره برخی شهرداری‌ها و شهرداران با ابزارهایی که در اختیار خود دارند تلاش می‌کنند تا مدیریت و کنترل شورا و نمایندگان مردم را از طریق تطمیع و تهدید به دست خودشان بگیرند و ابزارهای حقوقی و قانونی شورا هم پاسخگوی حل این مساله نیست. اقراریان با تأکید بر اینکه « بازنگری در قانون شوراها و اصلاح آن یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که مجلس پیش رو یعنی مجلس دوازدهم می‌تواند آن را دنبال کند» در عین حال افزود: البته باید به این مساله اشاره کنم که به نظر می‌رسد بخشی از نمایندگان مجلس هم اعضای شوراها را به عنوان رقبای آینده خود نگاه می‌کنند. به همین دلیل از گذشته تا امروز نه تنها شاهد تقویت شوراها نبودیم؛ بلکه هرچه جلوتر آمدیم شاهد اقداماتی برای تضعیف شورا بودیم. وی همچنین با انتقاد از دولت‌ها ابراز عقیده می‌کند که « آنها هم علاقه‌مند نیستند شوراهای قوی شکل بگیرد» و افزود: شوراها به عنوان یک نهاد مردمی می‌توانستند نقش پررنگ‌تر در افزایش سرمایه اجتماعی داشته باشند.»

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع