مداخله ارز در رشد ارزش افزوده صنعت

ارزش افزوده بخش صنعت

معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران در گزارشی تحلیلی به وضعیت بخش صنعت پرداخته است. این تحلیل نشان می‌دهد که روندارزش افزوده در سال۱۳۹۵و۱۳۹۶صعودی بوده است، اما همزمان با شروع مجدد تحریم‌های اقتصادی و مشکلات ناشی از آن، ارزش افزوده بخش صنعت در سال۱۳۹۷نسبت به سال۱۳۹۶، حدود۳٫۲درصد کاهش داشته است. در سال ۱۳۹۸ به دلیل مشکلات ناشی از سوانح طبیعی در ابتدای سال، شیوع بیماری همه‌گیری کووید-۱۹در سه‌ماهه پایانی سال و مشکلاتی که به تبع این بیماری ایجاد گردید، مانند کاهش تقاضای بین‌المللی کالاها و خدمات و محدودیت‌های ناشی از قرنطینه و… رشد ارزش افزوده بسیار ناچیزو در حدود ۰٫۴درصد بوده است. در سال ۱۳۹۹، با پیاده‌سازی برنامه‌هایی مانند «جهش تولید» و کاهش آثار همه‌گیری کرونا، روند کاهش تولید بخش صنعت متوقف شده و توانست به رشد مثبت ۷٫۲درصدی نسبت به سال۱۳۹۸برسد. این روند صعودی تا سال ۱۴۰۱ نیز ادامه داشته است. به‌طوری‌که در سال۱۴۰۱، ارزش افزوده بخش صنعت با رشد۹٫۵درصدی نسبت به سال۱۳۹۸، به ۲۳۰٫۸هزارمیلیارد تومان رسیده است.بیشترین رقم ارزش افزوده بخش صنعت طی سال‌های مورد بررسی مربوط به سال۱۴۰۱است. افزایش ارزش افزوده بیانگر بهبود کلی تولید و پرداخت به عوامل تولید است. با رشد ارزش افزوده و با ثابت درنظر گرفتن دیگر مولفه‌ها، انتظار بر این است که سهم فعالیت‌ها و دارایی‌های مولد در قالب دستمزد، اجاره و سود در ترکیب درآمدی خانوارها و سایر فعالیت‌های اقتصادی افزایش یابد. این امر می‌تواند عامل اصلی در بهبود تقاضای کل اقتصاد و تداوم رشد اقتصادی باشد. از سوی دیگر افزایش تولید در بخش صنعت، از این جهات که ظرفیت بالایی در اشتغال داشته و منجر به رشد تولید در سایه زنجیره‌های اقتصادی می‌شود، بسیار حائز اهمیت است.

سهم ارزش افزوده بخش صنعت از تولید ناخالص داخلی

  به گزارش اقتصاددان به نقل از تعادل   ، یکی از شاخص‌های نشان‌دهنده روند صنعتی شدن در کشورها، سهم ارزش افزوده بخش صنعت از کل اقتصاد است. سهم ارزش افزوده بخش صنعت از تولید ناخالص داخلی ترسیم شده است. طی سال‌های۱۳۹۱تا ۱۴۰۱، سهم این بخش از تولید ناخالص داخلی روند ثابتی را طی نکرده و با نوسان همراه بوده است. با این حال این رقم در سال۱۴۰۱نسبت به سال۱۳۹۱افزایش داشته و۲۰٫۵درصد رسیده است. شایان ذکر است کمترین سهم بخش صنعت از تولید ناخالص داخلی در دوره مورد بررسی مربوط به سال۱۳۹۵بوده است که در آن سال صنعت سهمی معادل ۱۳٫۴درصد از تولید ناخالص داخلی را از آن خودکرده است.همچنین سهم بخش صنعت از ارزش افزوده طی سال‌های۱۳۹۷تا۱۴۰۱، از ۱۶٫۲درصد به۲۰٫۵درصد رسیده است. افزایش این سهم از سال ۱۳۹۷عمدتا به دلیل جهش قیمت‌ها به خصوص افزایش قابل توجه نرخ ارز بوده است. بخش صنعت، پس از گروه خدمات (با سهمی معادل۴۶٫۱درصد از ارزش افزوده) و بالاتر از گروه نفت و گاز (با سهمی معادل۱۱٫۸درصد) دومین بخش مهم اقتصادی از حیث ارزش افزوده در سال۱۴۰۱بوده است.باید توجه داشت که عوامل موثر بر ارزش افزوده بخش صنعت در مجموع تحت تاثیر همان عواملی است که تولید در کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی

یکی از شاخص‌های مهم به منظور ارزیابی وضعیت فعالیت‌های صنعت ساخت در کشور، شاخص تولید صنعتی است. شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی (دارای صد نفر کارکن و بیشتر) به عنوان شاخص کمکی دربرآورد ارزش افزوده بخش صنعت ساخت استفاده می‌شود، لذا بررسی روند شاخص تولید صنایع بزرگ و تغییرات آن می‌تواند تصویر بهتری از وضعیت رونق یا رکود بخش صنعت در کشور ارایه دهد. روندی از شاخص کل تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی کشور در بازه زمانی۱۳۹۰تا فصل سوم ۱۴۰۱نشان داده شده است. روند عمومی شاخص کل تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی طی سال۱۳۹۰تا فصل سوم ۱۴۰۱، علی‌رغم نوسانات متعدد، افزایشی بوده است. سطح شاخص تولید در فصل سوم سال ۱۳۹۸از رقم سال پایه۱۳۹۵ (۱۰۰)، فراتر می‌رود که بعد از آن هم با فراز و نشیب‌هایی در مجموع روند صعودی خود را تا حدودی حفظ می‌کند. شاخص کل تولید صنعتی در فصل پاییز۱۴۰۱به رقم ۱۳۰٫۵می‌رسد که بالاترین رقم فصلی در بازه مورد بررسی است و بعد از فصل پاییز۱۴۰۰، برای دومین بار است که رقم شاخص کل تولید صنعتی از سطح ۱۲۰ واحدی عبور می‌کند. شایان ذکر است بانک مرکزی، شاخص کل تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی برای سال۱۴۰۱به قیمت ثابت سال ۱۴۰۰را طبق جدول اعلام کرده است. برای سال‌های مورد بررسی به دلیل تغییر سال پایه از۱۳۹۵به۱۴۰۰، کلیه ارقام مورد تجدیدنظر قرار گرفته است. شایان ذکر است.

روند تغییرات شاخص تولید

کارگاه‌های بزرگ صنعتی

روند تغییرات شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی در هر فصل در مقایسه بافصل مشابه سال قبل نشان داده شده است. بررسی روند تغییرات شاخص کل تولید صنعتی در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل طی بازه بهار۱۳۹۰تا پاییز۱۴۰۱به خوبی وضعیت رونق یا رکود تولید در کل بخش صنعت را نشان می‌دهد. طی سال‌های۱۳۹۱، ۱۳۹۲، ۱۳۹۴، ۱۳۹۷، ۱۳۹۸و۱۴۰۰رشد شاخص تولید صنعتی هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل، منفی بوده و در برخی مقاطع بعد از استمراررشد منفی برای دو فصل متوالی یا بیشتر صنعت دچار رکود یا تعمیق آن شده است. بیشترین ماندگاری رکود طی دهه اخیر مربوط به دو سال۱۳۹۱و۱۳۹۲و بالاترین شدت رکود نیز مربوط به بازه تابستان۱۳۹۷الی تابستان۱۳۹۸است. در نیمه نخست۱۴۰۱، رشد شاخص تولید در هردو فصل اول و دوم، مثبت و روند افزایشی داشته است. در فصل سوم نیز رشد شاخص تولید مثبت بوده ولی نسبت به فصل دوم روند کاهشی داشته است. با توجه به رشد مثبت شاخص تولید صنعتی طی سه فصل بهار، تابستان و پاییز، رشد شاخص مزبور طی سه ماهه نخست سال جاری درمقایسه با مدت مشابه سال قبل نیز مثبت و حدود۸٫۳درصد برآورد شده است. بر اساس اعلام بانک مرکزی، رشد تولیدات کارگاه‌های بزرگ صنعتی برای کل سال۱۴۰۱به قیمت ثابت سال ۱۴۰۰، برای فصل بهار حدود۳٫۱درصد، برای فصل تابستان حدود۱۳٫۲درصد، برای فصل پاییز حدود۹٫۵درصد و برای فصل زمستان حدود۱۲٫۸درصدبرآورد شده که به‌طور میانگین درسال۱۴۰۱میزان تولیدات این صنایع رشد۹٫۶درصدی داشته است. دلیل متفاوت بودن ارقام برای سه فصل نخست تغییر سال پایه از۱۳۹۵به۱۴۰۰است.

شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی  کشور به تفکیک صنعت

طی سه فصل نخست۱۴۰۱، اکثر فعالیت‌های صنعتی رشد مثبتی در تولیدات خود تجربه کردند. در بازه مورد بررسی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، چهار گروه فعالیت صنعتی بیشترین رشد شاخص تولید را دارا بودند، که شامل صنایع تولید سایر وسایل نقلیه (حدود۳۸٫۵درصد)، صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری، تریلر و نیم تریلر (حدود۳۲٫۶درصد)، تولیدسایر مصنوعات صنعتی (حدود۲۲٫۲درصد) و تولید محصولات رایانه‌ای الکترونیکی و نوری (حدود۱۹٫۴درصد) هستند. در بین این گروه فعالیت‌های صنعتی، تولید داروها و فرآورده‌های دارویی شیمیایی و گیاهی به رغم داشتن ضریب اهمیت بالا، با افت تولید (حدود منفی۸٫۲درصد) در این دوره مواجه شده است.