ایران و آمریکا به توافق رسیدند؟

حدود یک ماه بعد از سفر حسین امیرعبداللهیان به چهار کشور حوزه خلیج فارس که عمان هم یکی از این کشورها بود، «بدر البوسعیدی» وزیر خارجه سلطنت عمان برای سومین بار در دولت سیزدهم به تهران آمد.

وی عصر روز دوشنبه ۲۶ تیر ماه برای دیدار و گفت‌وگو با حسین امیرعبداللهیان همتای ایرانی خود وارد تهران شد و بعد از آنکه مورد استقبال وزیر امور خارجه در محل دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه قرار گرفت، دو وزیر بر سر یک میز به گفت‌وگو نشستند، گفت‌وگویی که حدود یک ساعت و نیم به طول انجامید و بعد از آن هم وزرای خارجه به میان خبرنگاران آمده و به تشریح رایزنی‌های انجام شده پرداختند و پس از آن هم رایزنی‌های دو وزیر بر سر میز شام تا پاسی از شب ادامه یافت.

عمان همواره در این سال‌ها نقش میانجی را در مناسبات ایران با برخی کشورها ایفا کرده که می‌توان به میانجیگری در خصوص مسائل موجود بین ایران و آمریکا و تبادل زندانیان با آمریکا و اروپا اشاره کرد. پنجم خرداد ماه بود که عمان از میانجیگری بین ایران و بلژیک و تبادل دو زندانی خبر داد و وزارت امور خارجه عمان اعلام کرد که میانجیگری‌های این کشور بین بلژیک و ایران برای آزادی شهروندان بازداشت‌ شده دو کشور موفق بوده و دو فرد آزاد شده امروز به مسقط منتقل خواهند شد. کمی بعد هم ناصر کنعانی سخنگوی دستگاه دیپلماسی از آزادی اسدالله اسدی دیپلمات گروگان گرفته شده ایرانی و دبیر سوم سفارت ایران در اتریش در پی توافق دوجانبه با دولت بلژیک و بازگشت او به کشور خبر داد.

سلطنت عمان همچنین در سال گذشته نیز میزبان سه دور مذاکرات ایران و عربستان سعودی بود که در نهایت در ۱۹ اسفند ۱۴۰۱ در پکن به توافق دو کشور برای از سرگیری مناسبات دیپلماتیک انجامید. مسقط همچنین میزبان یک دور مذاکرات هیأت‌های سیاسی و نظامی ایران و اوکراین درباره ادعای اوکراین مبنی بر استفاده از پهپادهای ایرانی توسط روسیه در جنگ اوکراین هم بوده است.

در مناسبات بحرین و ایران نیز باز عمانی‌ها نقش آفرینی کردند. البته از ابتدا اعلام نشد که عمان هم در این جا ایفای نقش کرده و امیرعبداللهیان برای نخستین بار در نهم بهمن ماه ۱۴۰۱ در نشست خبری مشترک با همتای قطری در تهران گفت: «در مورد بحرین از طریق یک واسطه تبادل پیام‌ها بین دو کشور جریان دارد. معتقدیم اکنون در شرایطی هستیم که از مرحله گفت‌وگو به خوبی عبور می‌کنیم و باید وارد گام و مرحله بعدی که همکاری‌های پایدار است، بشویم.» امیرعبداللهیان پس از آن در گفت‌وگویی با شبکه الجزیره در این باره گفت: در سفری که در هفته‌های گذشته سلطان عمان به بحرین داشتند، گفت‌وگوهایی در خصوص وضعیت بین جمهوری اسلامی ایران و بحرین در سطح سران عمان و بحرین انجام شد.

بعد از توافق اخیر ایران و عربستان نیز اخباری مطرح شد در خصوص تلاش عمان برای افزایش سطح مناسبات ایران و مصر و در همین راستا منابع دیپلماتیک روز سه‌شنبه دوم خرداد ماه به روزنامه «العربی الجدید» خبر دادند که سلطان عمان در دیدار اخیر خود با رئیس‌جمهور مصر در قاهره با او درباره روابط تهران و قاهره گفت‌و‌گو کرده و قاهره اکنون آماده ارتقای سطح روابط با ایران است. پایگاه نشنال هم یک روز بعد (چهارشنبه) سوم خرداد ماه به نقل از مقام‌های مصری گزارش داد ایران و مصر ظرف چند ماه آینده به عنوان بخشی از روند عادی‌سازی روابط اقدام به تبادل سفیر خواهند کرد و بر سر دیدار «عبدالفتاح السیسی»، رئیس‌جمهور مصر و «سید ابراهیم رئیسی»، رئیس‌جمهور ایران توافق کلی حاصل شده است. در سفری هم که سلطان عمان در هفتم و هشتم خرداد ماه سالجاری به تهران داشت، مقام معظم رهبری در دیدار سلطان عمان با ایشان با اشاره به اظهارات «هیثم بن طارق» مبنی بر تمایل مصر برای از سرگیری روابط با جمهوری اسلامی ایران، تأکید کردند: ما از این موضع استقبال می‌کنیم و مشکلی در این زمینه نداریم.

ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه روز دوشنبه ۲۶ تیر ماه در نشست هفتگی با خبرنگاران و پیش از انجام سومین سفر البوسعیدی به تهران در دولت سیزدهم گفت: عمان کشور شریک ما در حوزه مسائل دوجانبه و منطقه‌ای است و هم یک کشور دارای نقش سازنده و مثبت و توأم با حسن نیت برای ایفای نقش سازنده در خصوص برخی موضوعات بین‌المللی مورد توجه مشترک ایران و عمان است. در خصوص موضوعات مورد گفت‌وگوی ایران با برخی طرف‌های بین‌المللی و غیرمنطقه‌ای عمان همواره نقش سازنده داشته است. فرصتی است برای گفت‌وگوی مشترک و سازنده دو کشور و استمرار گفت‌وگوهای مشورتی دو کشور در زمینه‌های مورد علاقه. ان‌شاءالله بعد از سفر توضیحات تکمیلی درباره محورهای گفت‌وگوها در اختیار عزیزان قرار دهیم.

کنعانی ۲۲ خرداد در نشست خبری با خبرنگاران درباره تبادل زندانیان با آمریکایی‌ها اظهار داشت: امیدواریم شاهد این اتفاق باشیم. ما همه تلاش‌های لازم را با نگاه به جنبه انسانی این مضووع انجام دادیم و مذاکرات از طریق واسطه‌ها ادامه دارد و می‌توانیم اظهار خرسندی کنیم در صورتی که طرف مقابل همین جدیت را از خودش نشان دهد این رخداد می‌تواند در آینده نزدیک اتفاق بیفتد. منتظر نتیجه دهی گفت‌وگوهای دیپلماتیک از طریق واسطه‌ها هستیم.

براساس اعلام مقامات ایرانی، روند تبادل زندانیان با آمریکا که از مدت‌ها پیش با نقش آفرینی طرف ثالث صورت گرفته بود و علیرغم حصول توافق، آمریکا عملا توافق را اجرا نکرد و کار متوقف ماند. مقامات جمهوری اسلامی ایران بارها و بارها اعلام کردند که امکان تبادل در آینده نزدیک وجود دارد، ولی نیازمند پایبندی طرف مقابل به تعهدات خود است.

در همین خصوص نیز حسین امیرعبداللهیان دهم فروردین ماه سالجاری در گفت‌وگویی با شبکه تلویزیونی الجزیره انگلیسی اظهار داشت: ما از مارس سال گذشته متن یک صورتجلسه را در خصوص تبادل زندانیان روی میز داریم. در هفته‌های گذشته برای به روز کردن آن، متن پیام‌ها و یادداشت‌های غیر رسمی(non-paper) بین ایران و آمریکا تبادل شد. ما موضوع آزادی و تبادل زندانیان را یک مسئله کاملاً انسانی می‌دانیم. ایران آمادگی دارد در چارچوب گفت‌و‌گوها و توافقات قبلی، نسبت به تبادل زندانیان به عنوان یک موضوع کاملاً انسانی اقدام کند. این بستگی به گام نهایی و جمع‌بندی نهایی گفت‌وگوهای غیر مستقیمی دارد که بین دو طرف در هفته‌های گذشته جریان داشته است. اما مباحث فنی وجود دارد که امیدوار هستم به نتیجه برسد و این مسئله کاملا انسانی محقق شود.

پس از آن بود که البوسعیدی وزیر امور خارجه عمان ۲۵ خرداد ماه و قبل از سفر امیرعبداللهیان به مسقط در گفت‌وگو با المانیتور اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران و آمریکا به حصول توافق برای تبادل زندانیان نزدیک شده‌اند. وی توضیح داد: «می‌توانم بگویم که آنها نزدیک هستند. احتمالاً فقط بحث موضوعات فنی باقی مانده است».

پنجم تیر ماه نیز ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست هفتگی با خبرنگاران درباره تبادل زندانیان با آمریکا عنوان کرد: حمایت از حقوق ایرانیان در سراسر جهان از وظایف وزارت خارجه است و دستگاه دیپلماسی همواره در راستای استیفای حقوق شهروندان ایرانی از جمله آزادی زندانیان تلاش لازم را انجام داده و در موارد زیادی نتایج خیلی خوبی هم گرفته است. در ارتباط با زندانیان بیگناهی که توسط رژیم آمریکا به بهانه‌های واهی بازداشت و زندانی شدند از جمله به بهانه ایفای نقش در دور زدن تحریم‌ها، اصل تحریم‌‌ها غیرقانونی است و بازداشت افراد به این منظور هم اقدام غیرقانونی مضاعف است. دولت ایران در این ارتباط تلاش‌های لازم را از چند سال قبل در دستورکار قرار داده است. تفاهماتی هم با طرف‌ مقابل از طریق واسطه‌ها انجام شد، ولی موقع اجرا طرف آمریکایی آماده تصمیم گیری و اجرای تفاهمات حاصله نبود. پیگیری موضوع کماکان در دستورکار دولت جمهوری اسلامی ایران است و از طریق طرف‌هایی که خواهان ایفای نقش هستند در تلاش برای بازگرداندن شهروندان ایرانی هستیم. باید ببینیم دولت آمریکا برای تصمیم گیری در این خصوص آمادگی لازم را دارد. امیدواریم شاهد چنین اتفاق مثبتی باشیم.

البته در این میان «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی آمریکا گفت که تحولی در این خصوص رخ نداده و افزوده بود: «برای آزادی چهار شهروند آمریکایی که به طور غیرعادلانه در ایران زندانی شده‌اند، سخت تلاش کرده‌ایم. در واقع از روز ورود رئیس جمهور بایدن به کاخ سفید روی این موضوع کار کرده‌ایم.» باز هم موضوع تبادل زندانیان را برجسته کرد. آنچنانکه در نشست خبری روز دوشنبه ۲۶ تیر ماه ناصر کنعانی این موضوع از وی پرسیده شد و او در این باره اظهار داشت: به جزییات مذاکره امروز در این جلسه نمی‌‌توانم اشاره کنم. عمان شریک سازنده و همراه با نقش مثبت و از شرکای خوب ایران در مسائل مورد توجه مشترک است. ایران از فرصت‌های دیپلماتیک برای تامین حقوق ملت ایران غفلت نخواهد کرد. استفاده از ظرفیت کشورهای دوستی که علاقه‌مندند در مسیر دستیابی به توافق سازنده کمک کنند، ایران در عمل همواره نشان داده از چنین نقش‌های سازنده‌ای استقبال کرده و خواهد کرد. از مسیرهای دیپلماتیک هیچگاه فاصله نگرفتیم و مادامی که حقوق ملت در تداوم مسیر مذاکره باشد دولت ایران از این ظرفیت‌های دیپلماتیک استفاده خواهد کرد.

بحث مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا درباره رفع تحریم‌ها نیز از جمله مواردی بود که در این نشست پرسیده شد و کنعانی گفت: روند و مسیر مذاکره همچنان باز است و می‌تواند در مسیرهای دیپلماتیک این موضوع پیگیری شود. امکان جمع بندی مذاکرات مبتنی بر گفت‌وگوهای قبلی انجام شده در بازه زمانی نزدیکی میسر است، ولی این دولت آمریکاست که باید در این زمینه اراده و تصمیم سیاسی قطعی خود را نشان دهد. به مسیرهای دیپلماتیک تداوم خواهیم داد و آن را پیگیری می‌کنیم.

* در نشست دو وزیر چه گذشت؟

وزیر خارجه عمان در دیدار روز دوشنبه با همتای ایرانی از روند رو به رشد روابط با جمهوری اسلامی ایران ابراز خرسندی کرد و روابط ۲ کشور را الگو و مثال‌زدنی خواند. امیرعبداللهیان عمان را دوست بسیار نزدیک ایران در منطقه توصیف و از تلاش‌های سازنده این کشور در مسیر کمک به لغو تحریم‌های ظالمانه علیه ملت ایران و نیز کمک برای بهبود و ارتقای روابط با برخی کشورهای منطقه تشکر و قدردانی کرد.

امیرعبداللهیان در نشست خبری روز دوشنبه ۲۶ تیر ماه با همتای عمانی گفت که در ۲۲ ماه گذشته حجم تبادل تجاری ایران و عمان به بیش از دو و نیم برابر افزایش یافته و بزودی کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور با هدف شتاب دهی هر چه بیشتر در پیگیری توافقات روسای دو کشور در تهران برگزار خواهد شد.

رئیس دستگاه دیپلماسی عنوان کرد: معتقدیم روابط کشورهای همسایه در منطقه می‌تواند به صورت پیوسته و زنجیره‌ای گسترش یابد. این تنها چیزی است که امروز منطقه ما با آن بیش از گذشته نیازمند است و این اقدامی است که می‌تواند ثبات، صلح، امنیت و پیشرفت پایدار جمعی منطقه‌ای را در پی داشته باشد. در منطقه خلیج فارس احترام متقابل، حفظ حقوق ملت‌ها و حل مشکلات براساس گفت‌وگو و همکاری کلید اصلی صلح، امنیت و پیشرفت پایدار در منطقه است.در همین چارچوب امروز در خصوص ابتکار پیشنهادی ایران برای نشست هشت کشور حوزه خلیج فارس به علاوه یمن با آقای وزیر خارجه عمان گفت‌‌وگو و تبادل نظر کردیم. در سفر اخیرم به چهار کشور حوزه خلیج فارس با استقبال مقامات این کشورها از این ابتکار و تشکیل مجمع گفت‌وگوی همکاری منطقه‌ای مواجه شدیم و امیدواریم در آینده شاهد اجرایی شدن این ابتکار باشیم.

قدردانی از نقش سلطنت عمان در تسهیل گفت‌وگوهای منطقه‌ای و نزدیک کردن دیدگاه‌ها در منطقه و همچنین کمک به گفت‌وگوها در مسیر رفع تحریم‌ها علیه ایران از دیگر موضوعاتی بود که امیرعبداللهیان به آن اشاره کرد و افزود: برادران ما در عمان همواره در راستای نزدیک کردن دیدگاه‌ها و به نتیجه رساندن گفت‌وگو برای لغو تحریم‌ها به تلاش‌های سازنده و فعال خود ادامه می‌دهند.

امیدواری به حصول صلح پایدار در یمن و حل بحران اوکراین از طریق سیاسی و محکوم کردن اهانت به ادیان آسمانی در اروپا از دیگر مواردی بود که امیرعبداللهیان در این نشست خبری به آن اشاره کرد.

وزیر خارجه عمان هم در این نشست گفت که گفت‌وگوهای سازنده‌ای با امیرعبداللهیان داشته و افزود: تنها راه گذر از اختلافات گفت وگوهای صریح و شفاف است. وی گفت: شاهد تحول جدی از حیث حضور بخش خصوصی ایران در عمان و شاهد افزایش فعالیت تجاری طرف عمانی در قبال ایران هستیم. درباره امکان دستیابی به توافق در زمینه تجارت ترجیحی هم گفت‌وگو کردیم که ان‌شاءالله در آینده محقق شود.

البوسعیدی در این نشست با بیان اینکه سیاست ما همواره مبتنی بر حسن اراده قوی برای تقویت صلح و امنیت بوده، افزود: معتقدیم اگر اراده سیاسی قوی وجود داشته باشد، راهکارهای مسالمت آمیز برای هر مشکل و سوءتفاهم و اختلافی که ممکن است گاه و بیگاه رخ دهد وجود دارد. اختلاف دیدگاه‌ها و اشتباهات امری طبیعی است.تنها راه گذر از اختلافات و اشتباهات گفت‌وگوی صریح و شفاف با هدف دستیابی به راهکارهای مورد توافق همه طرف‌ها در موضوعات اختلافی است. به این روش باور داریم و عمان تلاش‌های زیادی داشته است و معتقدیم این شیوه اصلی ترین و درست‌ترین راه برای تقویت روابط بین کشورها و تقویت صلح و امنیت برای همگان است.

به گزارش فارس، وزیر خارجه عمان ۲۸ آبان ۱۴۰۱ نیز به تهران سفر کرده بود. او اسفند ۱۴۰۰ نیز به تهران آمد و با همتای ایرانی دیدار و گفت‌وگو کرد. وی در دومین سفرش به تهران در آبان سال گذشته نشست خبری مشترک با امیرعبداللهیان ضمن ابراز خرسندی از حضور در جمهوری اسلامی ایران گفت: همیشه سلطنت عمان سیاست حسن همجواری و حمایت از جمهوری اسلامی ایران را اتخاذ کرده است. همیشه سیاست حمایت از امنیت منطقه و جهان را در پیش گرفته است.امیرعبداللهیان هم در این نشست گفت: روابط دو کشور امروز نمونه ممتازی از روابط همسایگی مبتنی بر دوستی و برادری و فراتر از آن صداقت در عرصه دیپلماسی است. از تلاش‌های سازنده سلطنت عمان در کمک به رفع تحریم‌های ناعادلانه علیه جمهوری اسلامی ایران تشکر می‌کنیم. تلاش‌های عمان برای رسیدن به گام‌های نهایی توافق را ارج می‌نهیم.او اسفند ۱۴۰۰ نیز به تهران آمد و با همتای ایرانی دیدار و گفت‌وگو کرد.

بعدازظهر روز سه‌شنبه ۳۰ خرداد ماه امیرعبداللهیان در مقصد دوم سفرش به چهار کشور حوزه خلیج فارس به مسقط رفت و بعد از ورود به پایتخت عمان به دیدار همتای عمانی رفت و صبح چهارشنبه ۳۱ خرداد نیز در محل وزارت امور خارجه با بدر البوسعیدی دیدار و گفت‌وگو کرد. این چهارمین سفر امیرعبداللهیان به مسقط پس از تصدی وزارت امور خارجه بود. امیرعبداللهیان ۲۰ دی ماه ۱۴۰۰ به مسقط و پس از آن به دوحه سفر کرد و با همتای عمانی دیدار و گفت‌وگو کرد.رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران ششم دی ماه ۱۴۰۱ نیز در رأس هیأتی به مسقط پایتخت عمان سفر کرد. وی پنجم اردیبهشت ۱۴۰۲ نیز در سفری به منطقه به مسقط رفت و از آنجا راهی بیروت شد.حسین امیرعبداللهیان دوم خرداد ماه ۱۴۰۱ نیز آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی در سفر یک روزه به مسقط همراهی و در حاشیه این سفر با همتای عمانی دیدار و گفت‌وگو کرد.

هفتم خرداد ماه نیز هیثم بن طارق سلطان عمان در پاسخ به دعوت آیت‌الله رئیسی سفری دو روزه به تهران داشت و ضمن دیدار با رئیس جمهور به دیدار مقام معظم رهبری رفت. در این سفر چهار سند همکاری بین مقامات دو کشور به امضا رسید. مقامات دو کشور چهار سند در حوزه همکاری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری، همکاری در مناطق آزاد و همکاری در حوزه انرژی را به امضا رساندند. وزرای نفت و امور اقتصادی و دارایی و دبیرکل شورای‌ عالی مناطق آزاد تجاری، صنعتی و ویژه اقتصادی از سوی ایران و وزرای انرژی، اقتصاد و تجارت عمان اسناد همکاری‌های مشترک دو کشور را امضا کردند.