از محمود خیامی تا ایرج یزدانبخش

خراسان، انسان های بزرگی را در خود پرورش داده و حتی در ۵۰ سال اخیر کانون نظج و برآمدن انواع گروهها و دسته ها با ایدئولوژی های متفاوت و متعارض بوده است که هریک، خوب یا بد، منشا اثراتی در تاریخ معاصر ایران بوده اند. از مطهری و شریعتی بگیرید تا حلبی و انجمن حجتیه، احمدزاده ها و فدائیان خلق، رجوی ها و مجاهدین خلق، دولت آبادی و کانون نویسندگان و …  بسیاری از آنها، اکنون چشم از دنیا فرو بسته و یا مکتب آنان کم فروغ و بی فروغ شده است.

اما مکتب  گمنام دیگری هم در خراسان  بود که نمایندگان بی ادعای آن، منشاء خدمات ماندگار در گستره استان و ایران شدند. خیامی ها و یزدانبخش ها از این نحله بودند. کسانی که ساختند و سوختند و در هنگامه ای که  اغلب نخبگان خراسان به مانند روشنفکران ایران، در همنوایی ایدئولوژیک با فرودستان، دشمن سرمایه و ثروت و مکنت بودند، آنها در  جبهه صنعت و تولید و اشتغال ایستادند و مرارت ها کشیدند و صبوری ها به خرج دادند. کوچکترین اثر ماندگار آنان، ایجاد چند هزار شغل و حفظ حرمت و عزت چند صد خانواده در کشور است.

به گزارش اقتصاددان به نقل از کارخانه دار  ،   در این باره می شود بیش از این ها نوشت؛  اما به گمان من، با مرگ محمود خیامی و ایرج یزدابخش که هر دو از نام آوران صنعت خودروسازی ایران بودند، چیزی از خراسان کم شد! تکه ای از سرمایه مادی و اجتماعی ما از دست رفت.

مهندس ایرج یزدانبخش کارآفرین بزرگ خراسانی و مدیرموفق گروه صنعتی پارت لاستیک در روز ۱۳ فروردین درگذشت. درست در روزهایی که ویروس کرونا، زندگی را بر ما تنگ گرفته و عسرت و عزلت نا خواسته و خودخواسته ای را بر ما تحمیل کرده است.

یزدان بخش؛ پدر صنعت خراسان

ایرج یزدان بخش بزرگ مرد صنعت خراسان و کارآفرین نمونه کشور با تاسیس و گسترش گروه پارت لاستیک به عنوان یکی از شرکت های برتر ایران تحولی بزرگ در تامین قطعات خودرو در کشور به وجود آورد.

او عاشق کار و صنعت بود و داستان های جالب و عبرت آموز از شروع این صنعت نقل می‌کرد اینکه چگونه به همراه برادرش مهندس عبدالله یزدانبخش روزی که موفق شده بودند ۳۵ جفت  پاشنه لاستیکی کفش تولید کنندبا دعوت به چند سیخ کباب کوبیده برای خود جشن گرفته اند و چگونه لوله های سیمانی آن زمان را با پیکان سواری خود به محل کار می رسانده اند.

این تلاش ها تا آنجا تداوم یافت که گروه باشکوه کارخانجات پارت لاستیک با تولید پیشرفته ترین  قطعات خودرو بامجموعه شرکت های پویا گستر، بسپارسازه ، شیمی پیدایش، همگر توس، بسپار تابان، لوله و پروفیل تهران، پایا ماند، پارسا یاران، ایران چاشنی به وجود آمدند و با تلاش هزاران نفر از مدیران، مهندسان و کارگران بخش بزرگی از نیاز صنعت خودرو  کشور را برآورده ساختند.

با تأسیس جمعیت تولیدگرایان ایران ارتباط ما بیشتر شد و به توصیه مهندس سید محمد بحرینیان ایشان در کنار دیگر مدیران صنعتی بخش خصوصی همچون شادروان شاهرخ ظهیری به عضویت شورای مرکزی جمعیت درآمدند.به دعوت مهندس یزدانبخش چند بار در مجموعه مدیران و کارگران پارت لاستیک که او را پدرمعنوی_خانواده_پارت می‌خواندند حاضر شدم.

او به عشق ودل دادن به کار اهمیت می داد و هنگامی  از “نقش دل در مدیریت” که کتابی است از دوست نازنینم شادروان مجتبی کاشانی سخن می گفتم ایرج بی اختیار شروع به خواندن سرودهای مجتبی می کرد و با امید فراوان “باران عشق به آیندگان ” را نثار جمعیت نمود:

عشق یعنی مهر بی چون و چرا

عشق یعنی کوشش بی ادعا

عشق یعنی مشکلی آسان کنی

دردی از درماندگان درمان کنی

عشق یعنی میزبانی در عمل

خلق کیفیت به کندوی عسل

عشق یعنی گل به جای خار باش

پل به جای این همه دیوار باش

یزدان بخش عاشق ایران بود  و از ایجاد فرصت های شغلی برای مردمان فقیر به ویژه بیش از دویست دختران جوانی که از منطقه گلشهر و التیمور مشهد مشغول به کار شده بودند، با افتخار سخن می گفت.

او در اولین همایش توسعه و عمران شهرستان خواف (آذر۱۳۸۲)که در آن طرح راه آهن بین المللی  خواف به هرات و چین با حضور میهمانان فرانسوی، افغانی وچینی رونمایی شد شرکت کرد و خاطرات زیبایی از ۵۰ سال گذشته این سرزمین از زمان ماموریت خویش در اداره آمار استان خراسان و مراودات با مرحوم حاج نوبهارنشتیفانی نقل می کرد.

در رویدادی غمناک در سال ۱۳۸۷ شادی_ازمیان_ماپرکشیدورفت از آن زمان هاله اندوه رهایمان نساخت. پدر معنوی گروه پارت لاستیک که در دشوارترین لحظات خم به ابرو نمی آورد و هرازگاهی از خودش می پرسید”ایرج حالت چطوره” دیگر پاسخی به این سوال نداشت هر چند کوشید با تأسیس انجمن_نیکوکاری_مهندس_شادی_یزدان‌بخش امید و شادی را به فرزندان ایران زمین هدیه کند.

در تابستان  ۱۳۹۸ به همراه مهدی ادیبان برای تدارک بزرگداشتی در منزل به دیدارش رفتیم در حالی که سهیل نگران حالش بود با ذکر همان خاطرات دوباره برای ما از زندگی، عشق و امید شعر می خواند .

یادش جاوید و روحش شادباد

 پارت لاستیک به دفعات به عنوانِ واحد نمونه صنعتیِ استان و کشور انتخاب شده است

از پاشنه کفش تا پیشرفته‌ترین قطعات خودروایرج یزدان بخش، مدیر گروه کارخانجات پارت لاستیک از جمله فعالان بخش صنعت قطعه‌‌سازی است که با طی مسیر صحیح در فعالیت‌های اقتصادی، مسیر ترقی و پیشرفت را به نحوی طی کرد که اکنون به عنوان یکی از شرکت‌های برتر و کارآفرین بخش خصوصی در زمینه قطعه سازی مطرح شده است.

به دلیل این انتخاب گفت و گویی با وی داشته‌ایم که با هم می‌خوانیم.

▪ جناب آقای یزدان‌بخش ضمن تبریک به دلیل انتخاب به عنوان یکی از شرکت‌های برتر نحوه فعالیت خود در بخش صنعت خودرو‌سازی را توضیح دهید.

ـ با تشکر از شما، من هم افتخار می‌کنم که به عنوانِ مدیر عالی گروه کارخانجات پارت‌لاستیک به ایران خدمت کنم. پیش از آغاز فعالیتم در پارت لاستیک، به مدت حدود ۲۰ سال در پست‌های کارشناس، مدیرکل و معاون در مرکز آمار ایران خدمت کردم. پس از بازنشستگی در سال ۱۳۵۹ فعالیتم را در بخشِ خصوصی آغاز نمودم.

پارت‌لاستیک فعالیت خود را از سال ۱۳۶۳ در شهرستان مشهد آغاز کرد. در سال‌های آغاز فعالیت، تعداد کارکنانِ شاغل در شرکت ۱۰نفر ، مساحت شرکت دو هزار متر مربع و مساحت ساختمانها ۸۰۰ متر مربع بود. نخستین تولیدات ما محصولات ساده‌ای نظیر پاشنه کفش و انواع اورینگ بود.

در حال حاضر افزون بر ۲۲۰۰ نفر در گروه کارخانجات پارت لاستیک فعالیت می‌کنند. وسعت کارخانجات گروه در حدود ۳۰۰هزار متر مربع و مساحت ساختمانها بیش از ۱۰۰هزار مترمربع است. این مجموعه صنعتی، اکنون پیشرفته‌ترین قطعات لاستیکی مورد استفاده در خودروهای ساخت داخل را تولید می‌کند.

پارت لاستیک از سال ۱۳۶۹ تولید قطعات خودرو را آغاز کرد. به دنبالِ تصویب قانون خودرو در سال ۱۳۷۱، که افزایش تولید خودرو در کشور را به دنبال داشت، فعالیت واحدهای قطعه‌سازی وارد مرحله جدیدی شد. در این دوران و از سال ۱۳۷۴ به بعد، رشد پارت لاستیک روند سریعی به خود گرفت.

روند رو به رشد پارت لاستیک که با تأسیس کارخانجات جدید همراه بوده است، همچنان ادامه دارد. در حال حاضر گروه کارخانجات پارت لاستیک مشتمل بر ۱۰ واحد تولیدیِ پارت لاستیک، پویا گستر، بسپار سازه، شیمی‌پیدایش، همگر توس، بسپار تابان، لوله و پروفیل تهران، پایا ماند، پارسا یاران و ایران چاشنی است.

کارخانجات ما تحت لیسانس چهار شرکت معتبر اروپایی در این صنعت با نام‌های کوپر استاندارد، هاجینسون، متسلر و پولسترا هستند ضمن اینکه ما با این شرکتها قرارداد دانش فنی داریم. همچنین ما به عنوان یکی از تأمین‌کنندگان قطعات در پروژه ال ۹۰ انتخاب شده‌ایم. پارت لاستیک به دفعات به عنوانِ واحد نمونه صنعتیِ استان و کشور انتخاب شده است.

▪ چند سال است به امر صادرات اشتغال دارید؟ چه نوع کالایی صادر می کنید و میزان صادرات شما چقدر است؟

ـ در حدود ۷ سال است که در زمینه صادرات فعالیت می‌کنیم. بیشتر در زمینه صادرات نوارهای آب‌بندی لاستیکی فعالیت می‌کنیم. در سال گذشته حدود ۵۰۰ هزار دلار صادرات داشتیم.

▪ معیارهای صادرات شما بر چه اساسی بوده است؟

ـ همانگونه که استحضار دارید، توسعه تجارت در سطح جهان، از ویژگی‌های اصلی اقتصادِ جهانی در طی چند دهه اخیر بوده است. کشورهای موفق در صحنه اقتصاد، کشورهایی هستند که با تکیه بر مزیت‌های نسبی خود،‌ می‌توانند سهم بیشتری از بازارهای جهانی را در اختیار بگیرند. این الگو در مورد شرکتها هم صادق است. شرکتهایی می‌توانند در بازار دوام بیاورند که بتوانند در سطح جهان مطرح باشند وگرنه رقبای قوی‌تر آنها را محو خواهند کرد.

ما هم براساس همین تفکر و با اندیشه ماندن و کسبِ جایگاه مستحکم در بازارهای جهانی به دنبالِ صادرات هستیم. حضور در بازارهای جهانی بدون داشتن ویژگی‌های مطلوب غیر ممکن است، بنابراین برای صادرات مجبور هستیم تا قوی شویم. موفقیت در صادرات، امکان تامین نیازهای ارزی ما را هموارتر و ریسکِ وابستگی به بازار محدود داخلی را نیز کمتر خواهد کرد.

برآورد صادرات در گروه ما بطور سالانه اندازه‌گیری می‌شود. ما در سال ۱۳۸۵ در حدود ۳۰۰ هزار دلار صادرات داشتیم. همان طور که عرض شد، برنامه‌ریزی صادراتی برای سالِ گذشته در حدود ۵۰۰ هزار دلار بود.

▪ عامل این رشد صادراتی را چه می دانید؟ (آیا مشتری شما به دلیل کیفیت کار افزایش تقاضا داشته است؟ و یا در همین راستا توسعه بازار نیز داشته اید؟)

ـ صادرات ما در سال‌های ۸۲ تا ۸۵ به ترتیب در حدود ۱۰۰، ۱۵۰، ۱۸۰ و ۲۰۰ هزار دلار بوده است. در سالِ جاری ما پیش‌بینی بیش از ۶۰ درصد افزایش در صادرات را داریم. عاملِ افزایش در صادراتِ ما ترکیبی از تولید محصولاتی جدید با کیفیتِ مطلوب‌تر و همچنین دستیابی به بازارهای جدید است.

▪ برای توسعه بازار چه کارهایی انجام داده‌اید؟

ـ شرکت به منظور پرهیز از شوک‌های احتمالی در بازار خودرو، به دنبال تولید محصولات جدید برای سایر صنایع است. به عنوان نمونه می‌توان از مطالعه برای تولید نواهای لاستیکی برای صنعت ساختمان نام برد. همچنین ما طرح‌هایی برای تولید انواعِ مانتینگ‌ها (قطعات تلفیق فلز و لاستیک) و همچنین لوله‌های سوخت‌رسانی داریم.

همچنین حضور در بازارهای جهانی و گسترش حوزه جغرافیایی فروش از دیگر برنامه‌های ما است. با راه‌اندازی کارخانه تولید سمند در کشورهای آذربایجان، سوریه و بلاروس و برنامه‌های در دست اقدام برای تولید این خودرو در چین و ونزوئلا، امکان صادرات بیشتر فراهم خواهد شد. همچنین برنامه‌هایی برای فروش مستقیم قطعه به دو شرکت پژو و رنو در دست اقدام است.

شرکت ما با حضور در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی و با عضویت در تشکل‌های مربوطه، از جمله شورای تعالی صنعت قطعه‌سازی، که بالاترین تشکل در این صنعت است، سعی در نفوذ در بازارهای خارجی دارد. در سال جاری ما در نمایشگاه خودرو و قطعات در کشورهای سوریه و فرانسه شرکت کردیم.

همان‌گونه که استحضار دارید قطعات خودرو در سطح جهان، مشتریان خاص خود را دارند و مانند کالاهای عمومی نیستند که مشتری عام داشته باشند. با توجه به این نکته، باید عرض کنم که بازاریابی برای محصولاتِ ما غالبا به وسیله خودمان و یا با کمک گرفتن از شرکت‌هایی که ما تحتِ لیسانس آنها هستیم، انجام می‌شود.

▪ حوزه بازرهای شما کجاست؟

ـ فرانسه، شمال آفریقا و سوریه. در آینده نزدیک و از طریق صادرات قطعات سمند، ما امکان صادرات به کشورهای آذربایجان، بلاروس، چین و ونزوئلا را هم خواهیم داشت.

▪ چه کشورهای رقیب شما در بازارهای هدف هستند؟

ـ با توجه به انواعِ خودروهایی که ما قطعات‌شان را تولید می‌کنیم، کشورهای زیادی هستند که رقیب ما به شمار می‌روند، که البته شرکت‌های اروپایی و به ویژه شرکت‌های فرانسوی بیشترین سهم را از بازارهای هدف دارند. البته ه ما در برخی از قطعات سمند، به عنوانِ تنها تولیدکننده در دنیا مطرح هستیم.

▪ شما در بازار هدف چه مزیت‌هایی دارید که می‌توانید با دیگران رقابت کنید؟

ـ نکته‌ای که لازم می‌دانم در ابتدا به آن اشاره کنم این است که مفهوم مزیت در دوره جدید تفاوت زیادی با سال‌های گذشته دارد. کشورها و سازمان‌ها می‌توانند با سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی مناسب برای خودشان مزیت ایجاد کنند. همان‌طور که هندوستان در زمینه نرم‌افزار و چین در زمینه سخت‌افزار به موفقیت‌های زیادی رسیده‌اند.

توفیق در صادرات و به دست آوردن مزیت، نیازمند برخورداری از کیفت مطلوب، قیمتِ پایین و تحویل به موقع است. شرکت‌هایی که بتوانند ترکیبِ مطلوبی از این سه را فراهم کنند می‌توانند در بازارهای جهانی به موفقیت برسند.

صنعت لاستیک صنعتی بسیار پیچیده و دشوار است. علاوه براین رقبای ما در سطح جهان، دارای قدمت بسیار زیادی در صنعت لاستیک هستند. با وجود این موانع ما توانسته‌ایم به موفقیت‌های زیادی در بازار دست پیدا کنیم. تولید قطعاتِ مورد نیاز کارخانجات خودروسازی داخلی و همچنین انتخاب به عنوانِ تامین کننده شرکتِ رنو_پارس در تولید لوگان، نشان دهنده توفیق نسبی ما است. گروه کاخانجاتِ پارت لاستیک تحتِ لیسانس چهار شرکت معتبر اروپایی قرار دارد و از طریقِ قرارداد جذبِ دانش فنی از این شرکتها و همچنین خرید پیشرفته‌ترین ماشین آلات تولید قطعات لاستیکی، محصولاتی با کیفیت مطلوب تولید می‌کنند. به لحاظِ قیمت تمام شده هم ما توان رقابت با تولیدکنندگان خارجی را داریم.

▪ برای صدور کالای خود با چه مشکلاتی مواجه هستید؟ رقبای شما از کشورهای دیگر برای صادرات چه امتیازات ویژه ای از دولت خود می گیرند؟ توقع شما از دولت در جهت حمایت از صادرکنندگاننی نظیر شما چیست؟

ـ بحث صادرات و موفقیت در آن یک بحثِ کلی است که به ساختار اقتصادی کشورها برمی‌گردد. همان‌طور که گفتم، کشوری می‌تواند در عرصه صادرات موفق باشد، که محصولاتی با قیمت و کیفیت مناسب تولید کند. به عنوانِ مکمل این دو ویژگی، توجه علمی به مفاهیم بازرگانی (نظیرِ بازاریابی و بازاررسانی) ضروری است.

پس در گام اول ما باید بتوانیم محصولاتی با کیفیت و قیمتِ رقابتی تولید کنیم. به عبارت دیگر ما نیاز به تولید صادراتی هستیم. این هدف مهم محقق نمی‌شود مگر این که فضا و شرایط برای تولیدکننده داخلی فراهم شود. بحث شرایط، بحث بسیار بسیار مهمی است که نیاز به یک صحبتِ مجزا خواهد داشت. همین قدر عرض کنم که عناصری نظیرِ قوانین و مقررات، میزان دخالت دولت در اقتصاد، قوانین پولی و بانکی، قانون کار و … شکل دهنده فضای اقتصادی هستند.

با اقداماتی که در زمینه رفعِ موانع تولید و خصوصی‌سازی در حال انجام است، امیدواریم که شرایط مورد نیاز برای رشد بخش کارآفرینی بیش از پیش مهیا شود.

به طور خاص در مورد نیازهای بخش خصوصی برای صادرات کالا و خدمات هم باید عرض کنم که علاوه بر موارد یاد شده،‌ ما نیازمند حمایت‌های منطقی و هدف دار از این بخش هستیم. در دنیا و در کشورهای پیشرفته، دولت‌ها از تولیدکنندگانی که در زمینه صادرات فعالیت می‌کنند، به روش‌های مختلف حمایت می‌کنند.

مواردی نظیر معافیت‌های مالیاتی و سایر معافیت‌ها و مشوق‌ها و پرداخت جوایز صادراتی و حمایت از حضور در نمایشگاه‌ها از جمله سیاست‌ها برای حمایت از صادرات است.

در برخی از موارد کشورها برای حمایت از صادرات اقدام به دامپینگ (ارزان فروشی با هدفِ نابود کردن رقبا) کنند. هر چند بر اساسِ قوانین سازمان جهانی تجارت، دامپینگ و حتی سایر حمایت‌های صادراتی غیر قانونی است، اما کشورها سعی می‌کنند برای گریز از قوانین این سازمان هم راه‌حل‌هایی پیدا کنند.

نکته دیگر تصویب قوانین شفاف و ساده برای بخش تجارت است. علاوه بر این کشورهای صنعتی، زیربناهای مورد نیاز برای امر تجارت را فراهم می‌کنند. احداث جاده‌ها و بنادر پیشرفته و گمرک‌های مکانیزه به همراه سرمایه‌گذاری و حمایت از ایجاد ناوگان دریایی، هوایی، جاده‌ای و ریلی مناسب برای حمل و نقل بار از جمله سایر اقداماتِ این کشورها است.

نکته آخر رایزنی‌ها و حمایت‌های سیاسی برای موفقیت در عرصه صادرات است. وابسته‌های اقتصادی در سفارتخانه‌ها نقشِ مهم و موثری در جمع‌آوری و انتقال اطلاعاتِ کشورهای هدف ایفا می‌کنند. همچنین در بازدیدها و سفرهای مقاماتِ عالی رتبه سیاسی شاهد هستیم که تعداد زیادی از فعالان اقتصادیِ بخش خصوصی در این هیات‌ها حضور دارند و تحتِ هدایت و حمایت مقاماتِ عالی‌رتبه موفق به انعقاد قراردادهای اقتصادی می‌شوند.

▪ در این زمینه ساپکو چه کمکی می‌تواند به قطعه‌سازانی نظیر شما داشته باشد؟

ـ در موفقیت‌های صنعت خودرو سازی و قطعه‌سازی، شرکت محترم ساپکو نقش ارزنده‌ای داشته است. با افزایش دامنه رقابت، افزایش تولید و همچنین تهدیدهای بالقوه و بالفعلی که صنعت خودرو و قطعه با آن روبرو هستند، ضروری است تا طرح‌هایی برای تقویت ارتباط بین ساپکو و قطعه‌سازان پیش‌بینی شده و در جهت تعاملِ بیشتر در این مسیر گام برداریم.

تقویت این ارتباط، نیازمندِ یک نگاه استراتژیک و کلان نگر نسبت به موضوع است. در این ارتباط می‌توان از قطعه‌سازان خواست تا عملکرد ساپکو را به ویژه در مورد صادرات، مورد بررسی قرار دهند و خواسته‌های خود را از این شرکت اعلام کنند.

در مقابل ساپکو می‌تواند انتظاراتش را از قطعه‌سازان بیان کرده و همچنین تنگناها و محدودیت‌هایی را که با آنها روبرو است، فهرست نماید.

این اقدام، به عنوانِ نخستین گام به بهبود فضای کاری کمک فراوانی خواهد کرد. اجرای برنامه‌های تشویقی و جذاب برای قطعه‌سازان، نظیر هماهنگی برای شرکت در نمایشگاه‌های معتبر خارجی و همچنین بازدید از کارخانجات معتبر قطعه‌سازی و خودروسازی دنیا، از جمله اقداماتِ مناسب برای حضور فعال‌تر قطعه‌سازان در بازار جهانی است. همچنین ساپکو می‌تواند از قطعه‌سازان در زمینه عقد قراردادهای خارجی، حمایت کند و در برنامه‌های بلند مدت و عقدِ قرارداد با خودروسازان معتبر خارجی، افزایش قدرت رقابت‌پذیری تولیدکنندگان داخلی را مد نظر قرار دهد.