آماده‌باش نفتی ایران برای احیای برجام

دور هشتم مذاکرات وین این هفته آغاز شد و آنطور که همه طرفین مذاکره اذعان دارند روند مذاکرات مطلوب است و احتمال حصول توافق طی هفته‌های پیش‌رو وجود دارد. از آنجایی که شریان صادرات نفت ایران مهمترین و اصلی‌ترین نقطه‌‍ مورد هدف تحریم‌های آمریکا بوده، پیش بینی می‌شود که هرگونه توافقی که در وین به دست آید افزایش صادرات نفت ایران یکی از نتایج محتوم آن باشد. از این رو است که رویترز در گزارشی از آماده باش ایران برای افزایش صادرات نفت خبر داده است.

اما در صورت رفع تحریم‌ها ایران چقدر زمان لازم دارد که به بازار نفت بازگردد؟ چه موانعی بر سر راه کشور وجود دارد و کدام کشورها خریداران نفت ایران خواهند بود؟ در این گزارش با توجه به تجربه برجام و رفع تحریم‌ها در سال ۲۰۱۶ زمان بازگشت ایران به بازار نفت برآورد شده است.

میزان تولید نفت ایران کی عادی می‌شود؟

برخلاف دور قبلی رفع تحریم‌ها و اجرای برجام در ژانویه ۲۰۱۶، در خصوص توان ایران برای بازگشت تولید نفت به ظرفیت کامل اما و اگر کمتری وجود دارد. در زمان اجرای برجام، بیژن زنگنه، وزیر نفت وقت اعلام کرده بود حداکثر ظرف ۶ ماه تولید و صادرات نفت کشور به حالت عادی باز می‌گردد، با این حال بسیاری از کارشناسان این برآورد را خوش‌بینانه دانسته و اعلام می‌کردند که برای بازگشت تولید ایران به سطح ۳٫۷ میلیون بشکه در روز بیش از یک سال زمان لازم است.

اما رفع تحریم‌ها و گذشت زمان نشان داد که برآورد زنگنه درست بوده است. میزان تولید نفت ایران که در زمان امضای برجام و اجرای آن حدود ۲٫۸ میلیون بشکه در روز بود به فاصله ۶ ماه به حدود ۳ میلیون و ۶۵۰ هزار بشکه در روز رسید. تا پایان سال ۲۰۱۶ ظرفیت تولید و صادرات نفت ایران تکمیل شد و میزان تولید نفت ایران در سقف ۳٫۷ میلیون بشکه در روز ایستاد.

عملکرد ایران در آن زمان باعث شد که حالا کمتر در توان کشور برای بازگشت به بازار نفت شک و شبهه وجود داشته باشد. به طوریکه آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرده است که تولید نفت ایران ممکن است در عرض ۶ ماه بعد از رفع تحریم‌ها از حدود ۲٫۴ میلیون بشکه در روز کنونی به ۳٫۸ میلیون بشکه افزایش یابد. موسسه فکت گلوبال انرژی نیز بر این باور است که اگر توافقی با آمریکا انجام شود، جمهوری اسلامی می‌تواند تولید خود را طی سه تا شش ماه به حدود ۳٫۸ میلیون بشکه در روز برساند.

آنطور که برخی منابع در ماه‌های پایانی دولت دوازدهم اعلام کرده بودند، مهندسان شرکت ملی نفت ایران به طور چرخشی از چاه‌های نفت کشور تولید انجام می‌دهند تا فشار مخزن را حفظ کنند. این روش برای حفظ سطح خروجی بسیار مهم است. تزریق گاز در میادین نفتی قدیمی جنوب کشور نیز نقش مشابهی را ایفا می کند.

۲۱۰ میلیون بشکه نفت آماده صادرات

به گزارش اقتصاددان به نقل از بورسان   ، اما ایران لازم نیست تا افزایش تولید، برای افزایش صادرات نفت صبر کند. ایران در مدتی که تحریم بوده بخش قابل توجهی نفت در انبارهای آبی و خشکی خود ذخیره کرده است که می‌تواند اهرم اولیه جهش صادرات نفت کشور باشد. آنطور که رویترز مدعی است ایران در ماه‌های اخیر با افزایش حجم موجودی نفت انبارها، خود را برای رفع تحریم‌ها آماده کرده است.

طبق گزارش کپلر، ذخیره سازی نفت ایران در نفتکش‌ها از حدود ۶۳ میلیون بشکه در اوایل دسامبر ۲۰۲۱ (اواسط آذر) به ۸۷ میلیون بشکه در فوریه(ماه جاری) افزایش یافته است. همایون فلکشاهی، تحلیلگر ارشد شرکت کپلر می‌گوید: «این حجم نفت ذخیره شده در نفتکش‌های ایرانی تقریبا دو سوم کل نفت‌خام و میعانات گازی ذخیره‌شده در انبارهای شناور در سطح جهان است.»

اما نفت انبار شده در نفتکش‌ها تنها نفت ذخیره شده ایران نیست، ایران بخشی از نفت خود را در انبارهای موجود در خشکی ذخیره کرده است، بخش مهمی از این انبارها در سواحل چین قرار دارد. آنطور که رویترز برآورد کرده است نفت ذخیره‌شده در خشکی ایران در حال حاضر ۴۹ میلیون بشکه است. در حالی که بیشترین حجم نفت ذخیره شده در خشکی ایران مربوط به مه ۲۰۲۱ (اردیبهشت خرداد گذشته) بالغ بر ۶۶ میلیون بشکه بوده است.

این یعنی ایران تا زمان رفع تحریم‌ها می‌تواند در مجموع دریا و خشکی حدود ۱۵۰ میلیون بشکه نفت انبار کند که کفاف افزایش یک میلیون بشکه‌ای صادرات نفت در بازه ۵ ماهه را می‌دهد.

البته برآوردهای بیشتری هم از میزان ذخیره‌سازی نفت ایران وجود دارد. شرکت مشاوره فکت گلوبال انرژی تخمین می‌زند که ایران در مجموع ۹۰ میلیون بشکه نفت خام در انبار دارد که ۵ میلیون بشکه آن شناور است. بر اساس گزارش FGE، حدود ۶۰ میلیون بشکه نفت در خشکی ایران در سواحل کشور و ۲۵ میلیون بشکه در خشکی در مخازن اجاره‌ای خارج از کشور و عمدتا چین ذخیره شده است.

فکت گلوبال انرژی برآورد می‌کند که به غیر از نفت‌خام ایران حجم قابل توجهی میعانات گازی انبار کرده است. بر اساس این گزارش، کل ذخایر میعانات گازی ایران به ۱۲۰ میلیون بشکه می‌رسد که ۶۸ میلیون بشکه آن شناور بوده است.

بنابر محاسبات فکت گلوبال انرژی مجموع نفت‌خام و میعانات گازی ذخیره شده ایران در انبارهای آبی و خشکی به ۲۱۰ میلیون بشکه می‌رسد که کفاف افزایش یک میلیون بشکه‌ای صادرات نفت در بازه ۷ ماهه را می‌دهد.

ایران برای بازگشت به بازار نفت چقدر زمان لازم دارد؟

میزان صادرات نفت ایران در فاصله اجرای برجام و خروج ترامپ از آن، حدود ۲٫۸ میلیون بشکه (نفت‌خام و میعانات گازی) بوده است. به فاصله ۶ ماه بعد از بازگشت تحریم‌ها در نوامبر ۲۰۱۸ میزان صادرات نفت کشور به سرعت افت کرد. هرچند ارقام رسمی از میزان صادرات نفت در دست نیست اما رویترز اعلام می‌کند در سال ۲۰۲۰ که به دلیل کرونا تقاضا برای نفت در جهان افت زیادی کرد، میزان صادرات نفت ایران به حدود ۱۰۰ هزار بشکه در روز افت کرده بود.

با این حال مجموعه‌ای از عوامل چون افزایش تقاضا برای نفت، افزایش قیمت این محصول، روی کار آمدن بایدن و کاهش فشار تحریم‌ها موجب شده که میزان صادرات نفت ایران در سال ۲۰۲۱ قدری افزایش یابد و حالا برخی منابع داخلی آن را بیش از یک میلیون بشکه در روز برآورد می‌کنند. داده‌های شرکت تحلیلی کپلر اما میزان صادرات نفت ایران در حال حاضر را به طور متوسط ​​حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار بشکه در روز نشان می‌دهد.

برخی منابع اعلام می‌کنند که بازگشت ایران به بازار نفت به سادگی امکان‌پذیر نیست. به طور مثال بلومبرگ در گزارشی می‌نویسد، موانع زیادی برای غلبه و افزایش صادرات نفت ایران وجود دارد. هر توافقی باید به طور کامل دامنه تحریم‌های ایالات متحده در تجارت، کشتیرانی و بیمه نفتکش‌ها را شامل شود و تنها در این صورت است که ایران توان افزایش فروش نفت را دارد.

اگر فرض کنیم چنین توافقی حاصل می‌شود و ایران ۶ ماه برای بازگرداندن میزان تولید به سطح پیش از تحریم‌ها زمان لازم داشته باشد، با استفاده از نفت انبار شده روی دریا و خشکی بلافاصله بعد از رفع تحریم‌ها می‌تواند یک میلیون بشکه در روز به صادرات نفت خود بیافزاید.

با این حال وجود مشتری هم یکی از ارکان مهم توانایی ایران برای بازگشت به بازار نفت است.

اولین خریداران نفت ایران چه کشورهایی هستند؟

در دور قبل رفع تحریم‌ها، چین، کره‌جنوبی، ژاپن، هند و ترکیه در دوران تحریم‌ها اجازه داشتند در مجموع حدود یک میلیون بشکه از ایران نفت خریداری کنند. از این رو وزیر نفت وقت پیش از انعقاد برجام مذاکرات برای فروش نفت ایران را در حاشیه نشست‌های اوپک با کشورهایی به غیر از ۵ کشور آسیایی آغاز کرد. پالایشگران اروپایی اولین خریداران نفت ایران بعد از اجرای برجام بودند. اولین محموله نفت خریداری شده بعد از برجام شامل یک میلیون بشکه نفت خام بود که از طرف شرکت نفت اسپانیایی سپسا برای پالایشگاهی در جبل الطارق خریداری شده بود و اواسط اسفند به مقصد رسید. همزمان شرکت توتال فرانسه نیز حدود ۲ میلیون بشکه نفت از ایران خریداری کرده بود.

اما در حال حاضر تنها کشوری که به طور علنا از ایران نفت خریداری می‌کند، چین است. از آنجایی که بخش مهمی از نفت ایران در انبارهای چین ذخیره شده حالا نیز به نظر می‌رسد همین کشور اولین محموله‌های نفت ایران بعد از رفع تحریم‌ها را خریداری کند.

از آنجایی که قیمت نفت به بیش از ۹۰ دلار بر بشکه رسیده است، احتمالا ایران برای یافتن مشتری با مشکل چندانی مواجه نخواهد بود و حداقل ۵ کشور چین، هند، ژاپن، کره‌جنوبی و ترکیه خریدار نفت ایران خواهند بود. در بین این ۵ کشور ممکن است که بازگشت مبادلات نفت با کره‌جنوبی با چالش‌هایی همراه باشد. چراکه کره‌جنوبی اولین کشوری بود که خرید نفت از ایران را بعد از خروج ترامپ از برجام متوقف کرد، علاوه بر این، این کشور با وجود مذاکرات فشرده حاضر به بازگرداندن پول‌های بلوکه شده ایران نشده است. از این رو ممکن است در صورت رفع تحریم‌ها بازگشت صادرات نفت به مسیر قبل به کره‌جنوبی با چالش‌هایی همراه باشد.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع