گام اول سوآپ برداشته شد

سوآپ؛ شاه‌کلید نزدیک شدن بیشتر ایران و روسیه به خصوص بعد از حمله نظامی روسیه به اوکراین است. چند ماه پیش که پوتین به ایران آمد هم این موضوع روی میز بود. تفاهمنامه ۴۰ میلیارد دلاری هم با همین هدف تدوین شد و حالا با رونمایی از ۵ میلیون تن نفت و ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز، روسیه مسیر مطمئنی را برای صادرات نفت و گاز خود به شرق آسیا یافته است.
تحریم‌های غرب علیه روسیه در هفته گذشته به اوج خود رسیده است. به خصوص پس از آنکه روسیه طرح تجزیه اوکراین را مطرح کرد. از آن‌سو آمریکا و اروپا بر مواضع خود پافشاری می‌کنند و روسیه هم شریان گاز خود را به روی اروپا بسته است. پیش از این بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند که حمله نظامی روسیه به اوکراین به معنی تغییر نقشه استراتژیک انرژی جهان است، اما همان گمانه‌زنی‌ها حالا رنگ واقعیت به خود گرفته است.
روس‌ها بازار چین و شرق آسیا را جایگزین بازار اروپا و آمریکا کردند. مسیر جدید هم مشخص شده و ایران قرار است این راه را برای روسیه باز کند. از آن‌سو تبانی روسیه و عربستان بازار نفت را به سوی قیمت‌های بالاتر هدایت کرده‌اند و چین بی‌توجه به هشدارهای غرب به خرید نفت و گاز ارزان روسیه ادامه می‌دهد. این تصویری از احاطه روس‌ها بر بازار انرژی دنیاست. تصویری که در ورای خود دلیل عدم توافق برجام را به روشنی نشان می‌دهد.
در تازه‌ترین خبر الکساندر نواک معاون نخست‌وزیر روسیه اعلام کرده که مسکو و تهران ممکن است در مورد سوآپ عرضه ۵میلیون بشکه نفت و ۱۰میلیارد مترمکعب گاز که تا پایان سال تکمیل شود، توافق کنند.
این خبر را راشاتودی به نقل از الکساندر نواک، منتشر کرده است. به نظر می‌رسد نواک در حاشیه اجلاس خزر که آخر هفته قبل برگزار شد، این خبر را مطرح کرده است. چه آنکه همزمان جواد اوجی وزیر نفت ایران هم گفته با روسیه به توافق‌های خوبی برای سوآپ نفت و گاز دست پیدا کرده‌ایم. آن‌طور که اوجی گفته بود گاز پروم روسیه قرار است در تولید ال‌ان‌جی توسعه میادین میدان‌های پارس‌شمالی، کیش و فشارافزایی میدان پارس‌جنوبی در ایران سرمایه‌گذاری کند.
در همین حال محمد مخبر معاون اول رییس‌جمهوری از فعال کردن کریدور شمال- جنوب، ایجاد بانک مشترک، برقی کردن راه‌آهن گرمسار- اینچه‌برون و سرعت بخشیدن به قراردادهای نفتی و گازی و ایجاد منطقه آزاد مشترک بین ایران و روسیه خبر داده است.

تحقق یک رویا

به گزارش اقتصاددان به نقل از جهان‌صنعت  ،    ظاهرا توافق‌ها سفت و سخت است. ایران اقتصادی‌ترین مسیر برای فروش نفت و گاز روسیه است. دسترسی آسان به دریا رویایی است که روس‌ها از ۱۰۰ سال گذشته در سر می‌پروراندند. بنا به گفته الکساندر نواک، در حال حاضر ایران و روسیه در حال بررسی مسیرها و تمهیدات فنی برای تبادل کالا هستند. تمرکز این دو کشور به‌روی مسائل حمل‌ونقل، لجستیک و قیمت است. در مرحله اول حدود ۵ میلیون تن (نفت) در سال و ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز (سوآپ) خواهد شد.
نواک گفته که اقتصاددانان ابتدا باید قراردادهای تجاری را با جزئیات انجام دهند.
در ماه می، نواک اعلام کرده بود که مسکو و تهران در حال مذاکره بر سر عرضه منابع انرژی به شمال ایران هستند و در مورد مسیرهای احتمالی از جمله حمل‌ونقل دریایی، ریلی و خط لوله گفت‌وگو کرده‌اند.
در ماه ژوئیه، شرکت بزرگ انرژی دولتی روسیه موسوم به گازپروم و شرکت ملی نفت ایران (NIOC) قراردادی را برای همکاری در زمینه توسعه دو میدان گازی و شش میدان نفتی در ایران امضا کردند.
این سند همچنین عملیات مبادله با گاز طبیعی و فرآورده‌های نفتی، اجرای پروژه‌های LNG و ساخت خطوط لوله گاز صادراتی را پوشش می‌دهد.
از سویی احمد اسدزاده، معاون بین‌الملل وزیر نفت ایران هم به ریانووستی گفته که کشورش انتظار دارد ظرف نیم سال آینده چندین قرارداد با روسیه در بخش نفت و گاز امضا کند.

انتخاب مهم ولی دست‌نیافتنی

با گسترش حضور روس‌ها در صنعت نفت و گاز ایران، به نظر می‌رسد که موضوع صادرات نفت و گاز به اروپا پروژه‌ای منتفی‌شده باشد. هرچند که هنوز هم بسیاری از کارشناسان آن را به دولت پیشنهاد می‌کنند، با این حال تغییر مناسبات استراتژیک انرژی در دنیا، ایران را به سوی روس‌ها سوق داده است. از سوی دیگر صادرات گاز از طریق خط لوله به اروپا پروژه سهل‌الوصولی نیست و هم موضوعی زمانبر است و هم گاز ایران به اندازه‌ای در دسترس نیست که قابل صادرات باشد.
حمیدرضا عرابی مدیرعامل اسبق شرکت ملی گاز ایران در این رابطه می‌گوید: تجارت گاز از طریق خط لوله، ال‌پی‌جی و ال‌ان‌جی انجام می‌شود. باتوجه به اینکه قراردادهای انتقال از مسیر خط لوله معمولا ۲۰ و ۲۵ ساله است اجرای خطوط انتقال غیر از همسایه‌ها فعلا میسر نیست. مثلا خط صادرات به عراق ۳ سال و خط ترکیه ۴ سال به طول انجامید. برای غیرهمسایگان هم باید با کشور واسط وارد مذاکره شویم که در حال حاضر شرایط برای این کار چندان مهیا نیست. مثلا اگر بخواهیم از سوریه و عراق به اروپا و یا از عراق به کویت و یا از دریا به هند برویم نیاز به قراردادهای ۲۰ تا ۲۵ ساله دارد، برای اجرا هم معمولا چند سال زمان می‌برد، بنابراین اگر فرض را بر این بگذاریم که شبکه کشور به نحوی باشد که امکان تامین گاز را به میزان مطلوب داشته باشیم در کوتاه‌مدت شرایط برای توسعه صادرات فراهم نیست.
به گفته وی در بلندمدت هم با تامین منابع مالی باید در میادین گازی از جمله عسلویه تغییراتی حاصل شود، ایستگاه‌های فشارافزایی ایجاد شود و یا میادین جدید اکتشاف شود که زمانبر است، خطوط انتقال و ایستگاه تقویت فشار داخل کشور مناسب است. شبکه داخلی ما در سراسر کشور مشکلی بابت توزیع ندارد و یکی از نادرترین شبکه‌های گاز دنیا را داریم ولی فقط در حد مصرف داخلی است. اکنون می‌توانیم سوخت میان‌تقطیر، نفت، فرآورده و ال‌پی‌جی را صادر کنیم اما صادرات گاز طبیعی فقط با کشورهایی مثل عراق و ترکیه که قرارداد منعقد کرده‌ایم و ال‌پی‌جی را به کشورهایی مثل پاکستان می‌توانیم ارسال کنیم، زیرا تحریم اجازه نداد ال‌ان‌جی ایران‌ راه بیفتد و مستندات آن در کانادا و دیگر کشورها متوقف شد، تاسیسات ال‌ان‌جی هم که نداریم.
این مقام سابق وزارت نفت درباره امکان پیشبرد ال‌ان‌جی با گازپروم روسیه هم به ایلنا گفته است: این امکان مشروط است، روس‌ها اگر بخواهند این امکان وجود دارد، اما موضوع این است که طراحی ‌ال‌ان‌جی ایران قدیمی بوده و باید برچیده شود، ما ۴ تا ۵ میلیارد دلار در این پروژه سرمایه‌گذاری کردیم اما در زمان تحریم نتوانستیم کار را پیش ببریم اکنون باید ببینیم آیا این امکان وجود دارد که به تکنولوژی روسیه برگردد یا خیر.
به گفته وی اکنون درگیری روسیه و اوکراین به نفع آمریکا است، زیرا آمریکا می‌تواند نفت و ال‌ان‌جی خود را به اروپا صادر کند، بنابراین غیراز روسیه ما برای ورود به اروپا رقیب دیگری به نام آمریکا هم داریم، هیچ‌کدام از این دو کشور تمایلی ندارند که ایران وارد اروپا شود، بنابراین با وجود عدم اعتماد از سوی کشورهای مقصد، رقبا، منابع گاز کشور و همچنین شرایط ایران برای عبور از دیگر کشورها؛ رساندن گاز به اروپا ساده‌اندیشی و در حد شعار است.
او می‌گوید: صادرات به اروپا با خط لوله فعلا امکان‌پذیر نیست ولی در آینده اگر قراردادی منعقد و اعتماد دوطرفه ایجاد شود، می‌توانیم برای فاز ۱۱ و یا میادین جدید سرمایه جذب کنیم که لازمه آن اعتماد، تکنولوژی، سرمایه و عزم راسخ است.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع