پیام بازار نفت برای مذاکره‌کنندگان برجامی در قطر

تمام شواهد به نفع ایران است؛ بازار نفت چنان در تنگنا قرار دارد که حالا نفت ایران بهترین گزینه برای درمان گرانی بنزین در غرب به نظر می‌رسد.

قیمت نفت به بیشترین سطح از سال ۲۰۰۸ رسیده و برای اولین‌بار در تاریخ، قیمت بنزین در آمریکا از ۵ دلار در هر گالن عبور کرده است. قیمت بالای انرژی به تورم در جهان دامن زده و حالا گرانی بخشی از اقتصاد دنیا شده است. دیروز دفتر ریاست‌جمهوری فرانسه با انتشار بیانیه‌ای خواستار بازگشت نفت ایران و ونزوئلا به بازار شد. از طرفی ماکرون با بایدن در حاشیه نشست گروه ۷ صحبت و به او اعلام کرده که به افزایش تولید امارات و عربستان دل نبندد. امروز هم ونزوئلا اعلام کرد برای دومین‌بار در ماه‌های اخیر گروهی از دولت آمریکا وارد خاک این کشور شده تا برای رفع تحریم و افزایش تولید نفت ونزوئلا مذاکره کنند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که هیچ کشوری به اندازه ایران توان افزایش عرضه نفت و متعادل کردن بازار در بازه زمانی ۶ ماهه را ندارد.

تمام اینها در شرایطی رخ داده که بعد از بیش از ۳ ماه توقف، مذاکرات احیای برجام این‌بار در دوحه از سرگرفته شده است و پارامترهای بازار نفت نشان می‌دهد ایران دست بالا را در مذاکرات هسته‌ای با غرب دارد. از این رو فرصت خوبی برای احیای برجام و رفع تحریم‌ها ایجاد شده به‌طوری‌که ایران می‌تواند توافق سیاسی برجام را به قراردادهای اقتصادی بلندمدتی در حوزه نفت و گاز پیوند بزند و به نوعی ضمانتی برای حیات برجام نیز به دست آورد. با این حال این فرصت می‌تواند همیشگی نباشد.

چرا بازار به نفت نیاز دارد؟

این روزها نفت در سطوح بالای ۱۰۰ دلار معامله می‌شود. دو عامل مهم دست به دست هم داده که چنین شرایطی را رقم بزند. اول اینکه به دنبال واکسیناسیون کرونا و خروج دنیا از پاندمی کرونا، تقاضا برای نفت به سطح پیش از این بیماری نزدیک می‌شود، در حالی که عرضه نتوانسته خود را به این سرعت با شرایط تطبیق دهد. تقاضا برای نفت در سال ۲۰۲۰ به حدود ۹۱ میلیون بشکه در روز افت کرد. اما در ماه‌های اخیر تقاضا افزایش یافته و حالا به بیش از ۱۰۰ میلیون بشکه در روز رسیده است. اوپک پیش‌بینی می‌کند تقاضا برای نفت تا پایان سال جاری میلادی به حدود ۱۰۳ میلیون بشکه در روز برسد. این در حالی است که عرضه نفت جهانی در حال حاضر حدود ۹۹ میلیون بشکه در روز است.

از طرف دیگر به دلیل حمله پوتین به خاک اوکراین، کشورهای غربی خرید نفت روسیه را محدود کرده‌اند و این به افت تولید نفت این کشور منجر شده است. تولید نفت این کشور از بیش از ۱۱ میلیون بشکه در روز به حدود ۱۰ میلیون بشکه سقوط کرده است. اروپا اعلام کرده که تحریم‌ها بر نفت روسیه را تا پایان سال ۲۰۲۲ افزایش خواهد داد. از این رو اداره اطلاعات انرژی آمریکا پیش‌بینی می‌کند تولید نفت روس‌ها تا پایان سال به ۹.۳ میلیون بشکه در روز کاهش یابد که به معنای افت ۲ میلیون بشکه‌ای نسبت به پیش از حمله به اوکراین است و این یعنی جهان به منابع جایگزین نفت روسیه نیاز دارد.

عربستان، امارات، ایران و ونزوئلا تنها گزینه‌های آمریکا برای افزایش عرضه نفت هستند چراکه تنها آنها ظرفیت خالی برای افزایش تولید دارند.

چرا به افزایش تولید نفت عربستان و امارات امیدی نیست؟

به گزارش اقتصاددان به نقل از بورسان ،  رویترز، دیروز ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در حاشیه نشست جی۷ به بایدن، رئیس جمهور آمریکا گفته است که عربستان و امارات به عنوان دو عضو اوپک که گمان می‌شد ظرفیت مازاد تولید دارند، تنها کمی می‌توانند به تولید خود بیافزایند. به گفته او امارات در سقف ظرفیت خود نفت تولید می‌کند و عربستان طی شش ماه آینده تنها ۱۵۰ هزار بشکه می‌تواند به تولید خود بیافزاید.

داده‌های اوپک نشان می‌دهد که در ماه گذشته میلادی تولید روزانه نفت عربستان حدود ۱۰.۴۲۰ هزار بشکه و تولید نفت امارات حدود ۳.۰۵۰ میلیون بشکه در روز بوده است.

بررسی‌ها تولید تاریخی این دو کشور نشان می‌دهد که اظهارات مکرون دور از واقعیت نیست. تولید نفت امارات متحده عربی معمولا حدود ۳.۱ میلیون بشکه در روز بوده و عربستان سعودی هم ظاهرا سقف تولیدش همین حدود ۱۰.۵ میلیون بشکه در روز است. در واقع این دو کشور در مقاطعی بوده که بیشتر از این مقدار نفت عرضه کرده‌اند اما هیچگاه برای چند ماه متوالی نتوانسته‌اند سطح بالای تولید را حفظ کنند.

تولید نفت عربستان دو بار تاکنون از ۱۱ میلیون بشکه در روز فراتر رفته است. یک بار در نوامبر ۲۰۱۸ یعنی همزمان با اعمال تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران بود که ماه بعد از آن تولید نفت این کشور به همان حدود ۱۰ میلیون بشکه کاهش یافت. بار دیگر هم در آوریل ۲۰۲۲ بود که عربستان حدود ۱۱.۵ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرد که آن هم به دلیل جنگ نفتی با روسیه و آمریکا و تلاش برای متقاعد کردن آنها برای توافق در بازار نفت بود. در آن مقطع جنگ نفتی از یک سو و کاهش شدید تقاضا به دلیل کرونا چنان بالایی بر سر بازار آورد که قیمت‌ها برای اولین بار در تاریخ منفی شد.

امارات هم به همین ترتیب یک بار در زمان تحریم نفت ایران در ۲۰۱۸ و یک بار هم در جنگ نفتی ۲۰۲۰ تولیدش از حدود ۳ میلیون بشکه در روز فراتر رفت.

در این میان بایدن ماه آینده راهی خاورمیانه می‌شود. گفته می‌شود که مهم‌ترین محور این سفر متقاعد کردن عربستان برای افزایش عرضه نفت است. اگر این برآوردها و اظهارات مکرون درست باشد، احتمالا این سفر دستاورد چندانی برای او نخواهد داشت.

تلاش برای بر گرداندن ونزوئلا به بازار نفت

ونزوئلا دیگر کشوری است که غرب امید دارد با افزایش تولید، از کمبود جهانی نفت بکاهد. افت تولید در ونزوئلا از سال‌های دور آغاز شده به‌طوری‌که این کشور که در سال ۲۰۰۰ حدود ۳ میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کرد، در سال ۲۰۱۴ و پیش از افت قیمت‌ها تنها ۲.۳ میلیون بشکه در روز عرضه کرد. اما افت شدید تولید نفت ونزوئلا طی سال‌های اخیر رقم خورد. اول اینکه افت شدید قیمت نفت در کنار سیاست‌های غلط اقتصادی، این کشور را دچار ابرتورم کرد. وضعیت بد اقتصاد صنعت نفت ونزوئلا را بی‌نصیب نگذاشت و افت تولیدش را شدت بخشید، به‌طوری‌که تولید نفت ونزوئلا تا سال ۲۰۱۸ بیش از یک میلیون بشکه در روز کاهش یافت.

تیر آخر به بدنه صنعت نفت این کشور از سوی ترامپ پرتاب شد. ترامپ در سال ۲۰۱۹ خرید نفت ونزوئلا از سوی شرکت‌های آمریکایی و اروپایی را ممنوع کرد. این موضوع در کنار افت شدید قیمت‌ها و تقاضای اندک برای نفت، تولید ونزوئلا را تا حدود ۳۵۰ هزار بشکه در ژوئن ۲۰۲۰ کاهش داد.

بهبود بازار نفت، کمی شرایط را برای کاراکاس تسهیل کرده، این کشور در حال حاضر حدود ۷۰۰ هزار بشکه در روز تولید می‌کند. از آنجایی که پیش از تحریم‌های آمریکا، تولید نفت این کشور حدود ۱.۱ میلیون بشکه در روز بوده، در صورت توافق با آمریکا تولید نفتش نهایتا می‌تواند ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش یابد.

آمریکا چقدر می‌تواند به تولید نفت بیافزاید؟

میزان تولید نفت آمریکا بعد از سقوط بی‌سابقه قیمت‌ها در ۲۰۲۰ افت شدیدی کرد و از حدود ۱۳ میلیون بشکه در روز به کمتر از ۱۰ میلیون بشکه رسید. در ماه‌های اخیر میزان تولید این کشور مقداری احیا شده و حالا روزانه ۱۲ میلیون بشکه در روز نفت تولید می‌کند. اداره اطلاعات انرژی آمریکا پیش‌بینی می‌کند در سه ماهه پایانی سال حدود ۱۲٫۴ میلیون بشکه در روز نفت تولید کند و متوسط تولید آن در سال ۲۰۲۳ به حدود ۱۳ میلیون بشکه در روز برسد.

ظرفیت خالی تولید نفت ایران

در این میان بنا بر داده‌های اوپک تولید نفت ایران در حال حاضر بیش از ۲.۵ میلیون بشکه در روز است. این در حالی است که در سال ۲۰۲۰ میزان تولید تا کمتر از ۲ میلیون بشکه در روز کاهش یافته بود. با وجود رشد تولید در ماه‌های اخیر اما هنوز بخش زیادی از ظرفیت تولید نفت ایران به بهره‌برداری نمی‌رسد. پیش از تحریم‌ها ایران حدود ۲.۷ میلیون بشکه نفت‌ تولید می‌کرد و چند صد هزار بشکه هم میعانات گازی. از این رو رفع تحریم‌ها به این معنا خواهد بود که ایران می‌تواند حدود ۱.۵ میلیون بشکه به عرضه جهانی بیافزاید.

در دور قبلی رفع تحریم‌ها بعد از اجرای برجام در ظرف ۶ ماه سطح تولید نفت‌خام ایران به حداکثر مقدار ممکن نزدیک شد. حالا هم اگر توافق انجام شود می‌توان انتظار داشت در ظرف چند ماه ایران به بازار نفت باز گردد و هیچ کشوری چنان ظرفیت افزایش تولیدی در حال در بازه زمانی ۶ ماهه ندارد.

فرصت طلایی برای ایران

امروز بعد بیش از ۳ ماه مذاکرات ایران و غرب برای رفع تحریم‌ها در دوحه آغاز خواهد شد و شمای کلی بازار نفت و گاز نشان می‌دهد که ایران حالا دست بالا را در مذاکرات دارد، چراکه در حال حاضر نیاز به منابع انرژی ایران در بیشترین سطح ممکن است.

ایران می‌تواند با استفاده از این فرصت نه تنها از زیر بار تحریم‌ها خارج شود، بلکه می‌تواند برجام به عنوان یک توافق سیاسی را به یک توافق اقتصادی و پایدار ارتقا دهد. این موضوعی است که پیش از این پویا ناظران، اقتصاددان و کارشناس ارشد موسسه مودیز هم بر آن تاکید کرده بود. ناظران بر این باور است که اگر توافق با غرب به یک توافق اقتصادی ارتقا یابد، منافع آن می‌تواند بلندمدت‌تر از برجام باشد. به این ترتیب که به جای گرفتن تضمین سیاسی برای باقی ماندن طرف آمریکایی در توافق با ایران، می‌توان یکی از بندهای توافق را جذب مقدار مشخصی سرمایه در بازه زمانی معینی در نظر گرفت.

علاوه بر این اگر در شرایط کنونی ایران بتواند با غرب به توافق برسد، نه تنها می‌تواند به شکل مطلوبی به بازار نفت باز گردد، بلکه می‌تواند توافق‌هایی با شرکت‌های خارجی برای افزایش تولید نفت و گاز منعقد کند و به این ترتیب می‌تواند بقای توافق با غرب را تضمین کند.

باید توجه داشت که گذشت زمان نمی‌تواند لزوما به معنای افزایش قدرت چانه‌زنی ایران باشد.

اول اینکه تاریخ نشان داده که داشتن دست بالا می‌تواند یک فرصت زودگذر باشد، کما اینکه در سال ۲۰۱۹ بعد از حمله به آرامکو، ایران در تحولات منطقه‌ای دست بالا را داشت، اما ایران به میز مذاکره بازنگشت و به دنبال ترور سردار شهید سلیمانی، ایران دیگر دست بالا را نداشت که بتواند به میز مذاکره برگردد.

دوم اینکه این باور غلط است که به دلیل کمبود نفت و گاز غرب به هر بهایی حاضر به مذاکره با ایران است. همانطور که حالا با وجود فشارهای زیاد قیمت بنزین و انرژی حاضر به سازش با روسیه نیست. همین حالا در شرایطی که اروپا هر روز بیشتر از قبل نگران قیمت‌های بالای انرژی و قطع گاز روسیه در زمستان می‌شود، حاضر نیست چوب تحریم را از سر این کشور بردارد. چراکه تعرض روسیه به خاک اوکراین، تهدیدی بزرگ‌تری نسبت به قیمت بالای انرژی برای اروپا است.

سوم اینکه هر روزی که می‌گذرد، ایران متحمل هزینه‌ای از عدم‌النفع توافق می‌شود. با فرض اینکه میزان صادرات نفت ایران در حال حاضر یک میلیون بشکه در روز است، هر روز تحریم به معنای محروم ماندن از ۱۵۰ میلیون دلار درآمد فروش نفت است.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع