پرونده تحریم‌ها در اقتصاد ایران را حل‌و‌فصل کنید

مرتضی افقه در یادداشتی با عنوان «آسیب‌های پایان ناپذیر تحریم»  نوشت: یکی از مشکلات جدی فعالان اقتصاد ایران طی سال‌های اخیر هزینه‌هایی است که فعالان اقتصادی در ماجرای تحریم‌ها می‌پردازند. از جمله این مشکلات، ضررهایی که به دلیل تحریم‌ها باید متحمل شوند. بارها در خصوص تخفیف‌های نفتی فراوان ایران صحبت شده است. ایران به دلیل مشکلات تحریمی ناچار است نفت خود را با قیمت‌هایی به مراتب کمتر از نُرم جهانی به فروش برساند.

از سوی دیگر، فعالان اقتصادی ایران به دلیل مشکلات ناشی از نقل و انتقالات بانکی نمی‌توانند منابع مالی خود را به دلار دریافت کرده و وارد کشور کنند. بنابراین ناچار هستند یا به پول ملی سایر کشورها یا به صورت نسیه معامله کنند. مدتی قبل ماجرای ضرر و زیان ۴۰درصدی تجار ایرانی در عراق منتشر شد و بازتاب‌های وسیعی در رسانه‌ها پیدا کرد.

به گزارش اقتصاددان به نقل از تعادل   ،  تجاری که با درهم معامله کرده بودند و پس از کاهش ارزش پول ملی عراق زیان‌هایی را متحمل شده بودند. این در حالی است که دولت سیزدهم در ابتدای زعامت بر راس هرم اجرایی کشور وعده داده بود، اجازه ندهد سرنوشت کشور به تحریم‌ها گره بخورد. اما نه تنها این وعده جامه عمل نپوشید، بلکه امروز اقتصاد ایران به اندازه‌ای نسبت به تحریم‌ها حساس شده که هر خبر مثبت یا منفی در خصوص تحریم‌ها اقتصاد ایران را با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌کند.

این وعده بر زمین مانده دولت در کنار سایر وعده‌هایی چون ساخت ۱میلیون مسکن، اشتغالزایی ۱٫۵میلیون نفری در هر سال و… هنوز اجرایی نشده است. ادامه این روند اقتصاد ایران را از درون دچار استهلاک می‌سازد. نرخ استهلاک اقتصاد ایران به نسبت نرخ بازسازی زیرساخت‌ها بالاتر رفته است. بنابراین زیرساخت‌های اقتصادی ایران در حال فرسایش مستمر هستند. در این شرایط اقتصاد ایران برای رشد و بهبود شاخص‌های اقتصادی از جمله تورم نیازمند، جذب سرمایه‌های خارجی است. اما این سرمایه‌های مورد نیاز نه تنها تامین نمی‌شوند، بلکه با تداوم تورم، اقتصاد ایران موارد دوره‌ای از رکود و فرسایش می‌شود. در شرایطی که اخبار خوشایندی از بهبود ارتباط با کشورهای همسایه به گوش می‌رسد، دولت باید زمینه احیای برجام و حل مشکلات اقتصادی را نیز فراهم کند.

ایران قبل از تحریم‌ها بیش از ۲میلیون و ۸۰۰هزار بشکه نفت به فروش می‌رساند که این رقم بعد از تحریم‌ها به‌شدت کاهش پیدا کرده است و بر اساس برخی روایت‌ها به حدود ۸۰۰ هزار تا یک میلیون بشکه رسیده است. ضمن اینکه اساسا مشخص نیست آیا امکان ورود منابع ناشی از این صادرات به کشور فراهم می‌شود یا نه؟ ایران اما به منابع برآمده از صادرات نفت خود نیاز فراوان دارد. بخش قابل توجهی از مشکلات اقتصادی ایران ناشی از کسری بودجه بزرگ در اقتصاد است. این کسری بودجه به دلیل نبود درآمدها نفتی برجسته شده است. اگر ایران می‌توانست به اندازه قبل از سال۹۷ نفت بفروشد و پول آن را وارد کشور کند، بخش قابل توجهی از مشکلات کشور در بخش کسری بودجه حل و فصل می‌شد. نباید فراموش کرد که این کسری بودجه باعث استقراض دولت از بانک مرکزی یا سیستم بانکی می‌شود و متعاقب آن باعث رشد نقدینگی و بالا رفتن نرخ تورم می‌گردد. رشد تورم هم باعث گسترش فقر و افزایش آسیب‌های اجتماعی است.

این روند نهایتا نارضایتی‌ها را افزایش می‌دهد. بنابراین بازگشت به بازار نفت و احیای برجام زمینه ورود منابع مورد نیاز ایران را فراهم می‌سازد. ایران باید هزینه کارکرد تحریم‌ها را به‌طور دقیق بررسی کرده و ببیند آیا با تداوم تحریم‌ها می‌تواند نیازهای خود در بخش اقتصاد را پاسخ دهد. بدون تردید پاسخ این پرسش منفی است. امروز اگر با فعالان اقتصادی، ‌مردم، کارشناسان و… صحبت شود، همگی بر ضرورت پایان دادن به تحریم‌ها متفق‌القول هستند. وقت آن رسیده که دولت هم تلاش عملی برای احیای برجام را آغاز کند تا یک‌بار برای همیشه پرونده تحریم‌ها در اقتصاد ایران حل و فصل شود. در غیر این صورت باید منتظر مشکلات عدیده‌ای در فضای عمومی کشور باشیم.