مالیات بر عایدی سرمایه، مهمان جدید اقتصاد ایران

یکی از دشوارترین مسوولیت‌هایی که در سال‌های گذشته بر دوش تصمیم‌گیران کلان اقتصادی کشور قرار داشته، تغییر ساختاری و اصلاح روندهایی بوده که برای مدت طولانی اقتصاد ایران را مختل کرده یا چالش‌هایی کلان در این حوزه ایجاد کرده است. یکی از اصلی‌ترین این چالش‌ها، ایجاد فرآیندی بوده که در آن تولید کردن صرفه اقتصادی ندارد و بسیاری از افرادی که سرمایه محدود تا بزرگ دارند به عرصه‌هایی چون خرید و فروش ملک و زمین و طلا و دلار روی می‌آورند.
در بسیاری از کشورهای جهان عملا چنین گزینه‌ای ممکن نیست. زیرا از طرفی نرخ تورم در این کشورها بسیار پایین است و خرید خانه و زمین برای فروش آن در سال‌های بعد هیچ صرفه اقتصادی مشخصی ندارد و از سوی دیگر با وضع قوانین محدود‌کننده مالیاتی، افرادی که قصد داشته باشند از فعالیت‌های غیر مولد سود قابل توجهی به دست بیاورند، باید بخش مهمی از درآمد خود را در قالب مالیات به دولت پرداخت کنند و به این ترتیب ورود به این عرصه‌ها برای آنها صرفه اقتصادی ندارد. در ایران اما این روند برعکس بوده و با وجود تمام شعارهایی که دولت‌ها برای حمایت از تولید داده‌اند، عملا تولید‌کننده با هزینه‌ها و چالش‌های جدی مواجه بوده و از طرف دیگر خرید و فروش در بازارهایی که ارزش افزوده جدیدی نیز تولید نمی‌کنند، بدون مالیات و محدودیت، سودی قابل توجه به وجود آورده است.
به گزارش اقتصاددان به نقل از تعادل ،  تحت تاثیر این شرایط است که طرح مجلس برای مالیات بر عایدی سرمایه اهمیت قابل توجهی پیدا کرده، زیرا می‌تواند راه را بر این دلالی‌ها ببندد. از طرف دیگر اما این طرح نگرانی در میان مردم به وجود آمده که آیا فعالیت‌های اقتصادی کوچک آنها نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت یا خیر.
در توضیحاتی که تصمیم‌گیران در این حوزه منتشر کرده‌اند، تلاش شده که لااقل بخش‌هایی از نگرانی‌های مردم برطرف شود و البته از سوی دیگر، شرایط و زمان‌بندی اجرای کار نیز معلوم شود. سخنگوی سازمان امور مالیاتی جزییات مالیات بر عایدی سرمایه برای طلا، مسکن و خودرو را اعلام کرد و گفت: سه سال فرصت تنفس در طرح مالیات بر عایدی سرمایه در نظر گرفته شده که بعد از تصویب قانون شروع می‌شود. مهدی موحدی بک نظر با اشاره به اینکه مالیات بر عایدی سرمایه در ۱۹۰ کشور به عنوان پایه مالیاتی تعریف شده است، اظهار کرد: معنای آن هم مالیاتی است که بر ما به التفاوت قیمت خرید و فروش وضع می‌شود. وی افزود: خرید یک خانه به قیمت پنج میلیارد و فروش آن به قیمت شش میلیارد، عایدی یک میلیاردی برای صاحبخانه دارد که مالیات مربوط به آن است البته تعدیل تورمی هم داریم و اثر تورم بر اساس داده‌های بانک مرکزی از آن کسر خواهد شد.
موحدی بک نظر با بیان اینکه دلالان، سفته‌بازان و سودجویان بازارهایی مثل ملک، خودرو، رمزارز و ارز و سکه، باید از مالیات بر عایدی سرمایه بترسند، حتما هم باید بترسند گفت: مردم عادی نباید از این قانون بترسند، چون در طرح مالیات بر عایدی سرمایه، چهار قلم دارایی یعنی املاک با انواع کاربری و سرقفلی، خودرو، سکه و طلا و جواهرات و همچنین رمزارزها در نظر گرفته شده‌اند. سخنگوی سازمان مالیاتی خاطرنشان کرد: کسانی که می‌خواهند خانه بهتری بخرند، مشمول این مالیات نمی‌شوند، انتقال خانه به فرزندان و خرید خودروی جدید هم مشمول قانون مذکور نیست. طبق اعلام سازمان امور مالیاتی، وی ادامه داد: اگر کسی ۱۰۰ دستگاه خودرو هم بخرد، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نمی‌شود مگر زمانی که بخواهد آنها را بفروشد و سودی کرده باشد. موحدی بک نظر گفت: در این طرح کسانی که برای خود، همسر و فرزندان‌شان خودرو خریداری می‌کنند، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نخواهند شد.
سخنگوی سازمان امور مالیاتی اظهارکرد: سه سال فرصت تنفس در طرح مالیات بر عایدی سرمایه در نظر گرفته شده که بعد از تصویب قانون شروع می‌شود؛ بر این اساس تا سه سال، مالکان اموال مشمول قانون، می‌توانند آنچه دارند را بفروشند بدون اینکه مالیاتی به سود آنها تعلق بگیرد. وی با بیان اینکه طبق ماده ۸۱ قانون مالیات‌های مستقیم، کشاورزان مشمول مالیات نیستند که شامل انواع و اقسام رسته‌ها از جمله دامپروری و زنبورداری هم هست عنوان کرد: بخشی از معافیت‌ها، شامل پایه‌های مالیاتی هم می‌شود که از آن جمله می‌توان به سود بانکی اشاره کرد؛ حدود ۴۰ درصد اقتصاد کشور، یا مشمول مالیات نیست یا معاف از مالیات است. موحدی بک نظر گفت: حساب‌های شخصی و تجاری سلبریتی‌ها شناسایی شده و حتی شرکت‌های تبلیغاتی همکار با آنها هم مورد رصد هستند و بعضی از آنها مالیات هم می‌دهند. سخنگوی سازمان امور مالیاتی تصریح کرد: منکر فرار مالیاتی نیستیم، ولی همه تلاش سازمان این است که با بهره‌گیری از همه پایگاه‌های اطلاعاتی موجود، حساب‌های تجاری را شناسایی و از آنها مالیات بگیرد.
وی با بیان اینکه این سازمان مجری قانون است و اینگونه نیست که تضمین بدهد فلان مقدار مالیات جمع‌آوری کند گفت: شاید فسادی در گوشه‌ای باشد یا مالیات ناعادلانه‌ای هم ثبت شده باشد، ولی همه تلاش سازمان امور مالیاتی این است که عدالت مالیاتی را محقق کند. موحدی بک نظر خاطرنشان کرد: کسانی که امسال فروش زیر ۱۸ میلیارد تومان سالانه داشته باشند، مشمول تبصره ۱۰۰ می‌شوند و مالیات محاسبه شده برای آنها به صورت قسطی دریافت می‌شود. سخنگوی سازمان امور مالیاتی گفت: طبق مطالعات انجام شده در سال ۱۴۰۰ معادل ۸۸ درصد سهم مالیات کشور توسط پنج درصد مودیان پرداخت شده که بیشتر آنها شرکت‌های بزرگ هستند.
او ادامه داد: این شرکت‌ها به خاطر شفافیت بیشتری که دارند و تمرکز بیشتری هم که سازمان امور مالیاتی روی آنها دارد، مالیات درستی پرداخت می‌کنند، ولی بخشی از معافیت آنها بر اساس قانون است، البته پیشنهاداتی برای سقف‌گذاری روی معافیت‌ها داشته‌ایم. موحدی بک نظر خاطرنشان کرد: در اصلاح موادی از قانون مالیات‌های مستقیم هم بخشی دیگر از ساماندهی مالیاتی و کاهش معافیت‌ها را دنبال می‌کنیم. سخنگوی سازمان امور مالیاتی با بیان اینکه اقتصاد غیر شفاف یا غیر رسمی، امر پسندیده‌ای نیست و بر اساس برآوردهای بین‌المللی، حتی در امریکا هم حدود هشت درصد اقتصاد به همین شکل جریان دارد عنوان کرد: این رقم برای سوئد ۱۲ و برای ایتالیا ۲۲ درصد و در ایران حدود ۱۸ درصد است. او تصریح کرد: بسیاری از کشورها با استفاده از ابزارهای مالیاتی و اقتصادی، به دنبال کاهش اقتصاد غیر رسمی هستند، مثلا مالیات بر عایدی سرمایه در امریکا از ۱۰۰ سال قبل اجرایی شده است. موحدی بک نظر گفت: در این بین، بستر مناسب برای ثبت اطلاعات، موجب افزایش شفافیت و کاهش اقتصاد غیر رسمی خواهد شد، ولی هیچ‌وقت رقم آن صفر نمی‌شود.
وی ادامه داد: هر فرد خارجی که بخواهد داخل ایران فعالیت کند، مشمول قانون مالیات‌های مستقیم خواهد بود و در طرح مالیات بر عایدی سرمایه، تمام اشخاص حقوقی و حقیقی غیر ایرانی، مشمول می‌شوند. موحدی بک نظر تصریح کرد: اعتراض طلافروشان از ابتدای دی ماه سال گذشته شروع شده که مربوط به حوزه مالیات نیست بلکه به ثبت اطلاعات خود در سامانه جامع تجارت اعتراض دارند البته تعامل خوبی میان سازمان امور مالیاتی، وزارت صمت و ستاد قاچاق کالا و ارز وجود دارد تا اگر طلافروشان تاییدیه سامانه جامع تجارت را داشته باشند، نیازی به ثبت مجدد اطلاعات در سامانه مودیان نباشد. او گفت: طلافروشان خیالشان راحت باشد که اگر اطلاعات موجودی طلای خود را ثبت کنند، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نخواهند شد، چون اصولا آن قانون مربوط به افراد غیر تجاری است. سخنگوی سازمان امور مالیاتی با بیان اینکه طلای مورد استفاده افراد مثل انواع زیورآلات مورد استفاده، تا ۱۵۰ گرم به ازای هر فرد مشمول قانون مالیات بر عایدی سرمایه نخواهد بود، خاطرنشان کرد: بیش از این مقدار هم مربوط به زمانی است که مدت زمانی از آن بگذرد و فرد قصد فروش آن را داشته باشد.
همچنین یک کارشناس اقتصادی گفت: بر اساس قانون مالیات بر عایدی سرمایه اشخاص تجاری صاحبان مشاغل بابت فروش طلا مشمول مالیات عملکرد می‌شوند؛ لذا مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نخواهند بود و خرید و نگهداری طلا نیز مشمول مالیات نمی‌شود. ‌جواد اسکندری، در خصوص اهمیت اخذ مالیات بر عایدی سرمایه اظهار کرد: مالیات بر عایدی سرمایه با اهداف مختلفی مانند تنظیم فعالیت بخش‌های مختلف اقتصادی، محدود کردن سوداگری، افزایش منابع عمومی، ایجاد عدالت اجتماعی و افزایش کارایی اقتصادی وضع می‌شود. وی با بیان اینکه ازجمله کارکردهای این پایه مالیاتی می‌توان به کنترل سوداگری و دلالی غیرمولد است، گفت: افزایش هزینه فعالیت‌های غیرمولد همچون سفته بازی و سوداگری در بازار طلا یکی از اهداف وضع مالیات بر عایدی سرمایه است. این کارشناس اقتصادی افزود: در واقع سوداگران در هنگام افزایش قیمت برخی دارایی‌ها و با پیش بینی اینکه در آینده قیمت آن دارایی‌ها بیشتر خواهد شد، شروع به خرید این دارایی‌ها می‌کنند و معمولاً پس از یک دوره کوتاه‌مدت دارایی‌ها را با قیمت بالاتر به فروش می‌رسانند. اسکندری خاطرنشان کرد: اما با وضع این مالیات انگیزه سوداگران برای مبادرت به خریدوفروش دارایی‌ها و اخلال در بازار کاهش می‌یابد و این بازارها تبدیل به بستری آرام برای تقاضای واقعی و مصرفی خانوارها خواهد شد.
وی یادآور شد: مصوبه اخیر مجلس شورای اسلامی به خصوص در حوزه طلا با ابهام‌های زیای همراه بود و در این مورد بحث‌های زیادی مطرح شد. بررسی مصوبه مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد این مصوبه بیشتر از آنکه به دنبال درآمدزایی باشد، به دنبال بهبود شفافیت اقتصادی و جلوگیری از اخلال در این بازار مهم و کلیدی است. این کارشناس اقتصادی در پاسخ به سوالی در این خصوص که آیا طبق مصوبه مجلس طلا فروشان مشمول مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند، گفت: یکی از دغدغه‌های طلافروشی‌ها این است که خرید و فروش آنها مشمول مالیات جدیدی نشود. مطابق مصوبه مجلس شورای اسلامی اشخاص تجاری صاحبان مشاغل بابت فروش طلا مشمول مالیات عملکرد می‌شوند، لذا مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نمی‌شود. اسکندری افزود: به عبارت دیگر مشاغل در حال حاضر مالیات حقه خود را پرداخت می‌کنند و بر اساس این مصوبه به هیچ عنوان مشمول مالیات جدیدی نمی‌شوند.
وی اظهار کرد: به‌طوری که طبق ماده ۲۰ طرح مالیات بر عایدی سرمایه (ماده ۹۳ اصلاحی)، تبصره۲ درآمدهایی که مشمول مالیات موضوع این ماده می‌شوند، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه موضوع فصل اول باب سوم و مالیات بر درآمد اتفاقی موضوع فصل ششم باب سوم این قانون نمی‌شوند. این کارشناس اقتصادی در ادامه گریزی به معافیت اشخاص غیر تجاری (مردم عادی) از مالیات بر عایدی سرمایه در صورت فروش به طلافروشی‌های رسمی زد و گفت: طبق ماده ۱۲ این طرح کلیه اشخاص غیرتجاری انتقال‌دهنده «عین» یا «حق‌واگذاری‌محل» در خصوص انتقال دارایی‌های زیر مشمول مالیات بر عایدی سرمایه هستند. اسکندری افزود: از طرف دیگر طبق تبصره ۵ این ماده نیز در صورت فروش دارایی‌های موضوع بندهای (۳) و (۴) این ماده توسط اشخاص غیرتجاری به اشخاص موضوع اجزای (۳) و (۴) بند «ث» ماده (۱۶مکرر) قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان، عایدی حاصل از انتقال دارایی‌های مذکور معاف از مالیات موضوع این فصل است.
وی در جمع‌بندی خود در این خصوص گفت: اولا صرف خرید و نگهداری طلا مشمول مالیات نمی‌شود. لذا بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی آنچه مهم است فروش طلا است و هیچ الزامی به ثبت موجودی طلا نیست و نگهداری طلا به هیچ عنوان مشمول مالیات نمی‌شود. این کارشناس مسائل اقتصادی افزود: ثانیا در صورتی که اشخاص غیر تجاری (مردم عادی) طلای خود را به طلافروشی‌های رسمی بفروشند، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نمی‌شوند. به عبارت دیگر مصوبه مجلس شورای اسلامی به دنبال شفافیت این بازار مهم بوده و بر اساس این مصوبه در صورتی که مردم عادی طلای خود را به کسبه مجاز به فروش طلا بفروشند مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نیستند. اسکندری در ادامه با اشاره به معافیت اشخاص غیر تجاری (مردم عادی) از مالیات بر عایدی سرمایه در صورت ثبت معامله نیز گفت: طبق تبصره ۶ ماده ۱۲ این طرح اشخاص غیرتجاری بالای هجده سال که دارایی­‌های موضوع بند (۳) این ماده را مستقیماً از اشخاص موضوع جزو (۳) بند «ث» ماده (۱۶مکرر) قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان خریداری کرده‌اند، می‌توانند دارایی‌های مذکور را به سایر اشخاص غیرتجاری انتقال دهند.
وی افزود: ثبت انتقال مذکور با درج شماره منحصربفرد مالیاتی صورتحساب الکترونیکی خرید اولیه، در حکم صدور صورتحساب الکترونیکی است و صورتحساب الکترونیکی مذکور با درج بلاعوض بودن یا درج مبلغ معامله فوق به‌صورت خودکار به کارپوشه غیرتجاری خریدار منتقل می‌شود. خریدار مکلف است ظرف سی روز از تاریخ درج صورتحساب الکترونیکی در کارپوشه غیرتجاری، نسبت به اعلام پذیرش یا عدم پذیرش این صورتحساب الکترونیکی اقدام کند. عدم اظهارنظر ظرف مدت مذکور به منزله عدم تأیید صورتحساب الکترونیکی مربوط می‌باشد. این کارشناس اقتصادی بیان کرد: مردم عادی در صورتی که طلای خود را از کسبه مجاز به فروش طلا با صورتحساب الکترونیکی خریده باشند و بخواهند آن را به شخص عادی دیگری بفروشند، درصورتی که صورتحساب فروش را ثبت کنند مشمول مالیات بر عادی سرمایه نیستند. اسکندری با اشاره به معافیت اشخاص غیر تجاری (مردم عادی) از مالیات بر عایدی سرمایه در صورت ثبت معامله نیز گفت: طبق ماده ۱۴ این طرح معاوضه دارایی­‌ها موضوع بندهای (۳) و (۴) متعلق به هر «شخص غیرتجاری بالای هجده سال» با دارایی دیگری از مصادیق همان بند با رعایت موازین شرعی، در صورت صدور صورتحساب الکترونیکی مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نمی‌باشد.
وی افزود: در واقع یکی از تعاملات معمول مردم عادی این است که طلاهای خود را تعویض می‌کنند. بر اساس مصوبه مجلس تعویض طلا مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نمی‌شود. این کارشناس اقتصادی با اعلام اینکه خرید و فروش اوراق بهادار طلا از مالیات عایدی سرمایه معاف است، تصریح کرد: طبق تبصره ۷ ماده ۱۲ این طرح نیز عایدی سرمایه حاصل از انتقال اوراق بهادار یا کالای مورد معامله در بهابازار (بورس) ‌ها و بازارهای خارج از بهابازار (بورس) از قبیل صندوق‌های کالایی، صندوق‌های املاک و مستغلات و گواهی سپرده سکه طلا، مشمول مالیات موضوع این فصل نمی‌باشد. وی در پایان گفت: هزینه‌های نگهداری طلا برای جلوگیری از دزدی و نیز جلوگیری از مفقود شده یکی از دغدغه‌های مردم است. ویژگی مهم بازار اوراق بهادار این است که به‌دلیل عدم وجود فیزیک طلا هزینه نگهداری ندارد و ریسک دزدی یا مفقود شدن ندارد از طرف دیگر برای حاکمیت هم کاملاً شفاف است. بنابراین با تصمیم مجلس شورای اسلامی خرید و فروش این اوراق بهادار مشمول مالیات نمی‌شود و از مالیات بر عایدی سرمایه معاف است.
با در کنار هم قرار دادن این توضیحات به نظر می‌رسد که دولت و سایر تصمیم‌گیران به دنبال رسیدن به این جمع‌بندی هستند که با کمترین زیان به مردم عادی، این سیاست بزرگ اجرایی شود، طرحی که البته در زمان اجرا نکات مثبت و منفی خود را عیان خواهد کرد.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع