سفر به آناتولی (قسمت دوم)

قبل از روایت سفر به ترکیه، بد نیست تاریخ آناتولی را با هم مرور کنیم.
آناتولی به معنی ناحیه شرقی ، اسمی است که یونانی ها به سرزمین های شرق یونان اطلاق کردند و در طول تاریخ محل زندگی اقوام مختلف مثل حَتی، هیتی، یونانی، ایرانی، رومی ونهایتا ترکان بوده است.
مدارک تاریخی از حضور قومی بومی به نام ” حَتی ” در بیش از چهارهزار سال پیش در مرکز آناتولی و وجود شهری به نام هاتوشا خبر می دهد.
حدود سه هزار و ششصد سال پیش یکی از عموزاده های آریایی ما ( یا به عبارت دقیق تر اقوام هندواروپایی ) به این شهر می رسند و یک امپراتوری وسیع به نام هیتی ایجاد می کنند. هیتی ها مبدع قدیمی ترین خط هندواروپایی بودند.
بعد از هیتی ها تمدن های مختلفی در آناتولی شکل گرفت که یکی از آنها لیدیه بود. مشهور است که لیدی ها اولین سکه های طلا جهان را ساختند و در شهر افسوس چنان معبد عظیمی ساختند که یکی از عجایب هفتگانه جهان باستان محسوب می شد. وقتی خبر ثروت لیدیه به کوروش رسید، شاه هخامنشی سپاهش را برای تصاحب آن به آناتولی فرستاد.
دویست سال حاکمیت پایدار پارسیان بر آناتولی برای ریشه دواندن آیین های ایرانی در مناطق مختلف آناتولی کافی بود.
بعد از هخامنشیان نوبت به اسکندر مقدونی و جانشینان یونانیش رسید.
گرچه یونانیان سعی در پاک کردن فرهنگ ایرانی کردند ولی ردپاهایی از فرهنگ ایرانی در مناطق مختلف آناتولی باقی ماند. یک ایرانی در بخشی از آناتولی با ایجاد یک پادشاهی قدرتمند به نام مهردادیان حضور ایرانیان را تا زمان هجوم رومیان ادامه داد.
رومیان همه آناتولی را گرفتند و شهرها، تئاترها و معابد خود را در مناطق مختلف آن ساختند.
بعد از میلاد ، آناتولی یکی از مراکز پیشگام برای مسیحیان اولیه بود.
پدران اولیه کلیسا تا قرن ها تحت تعقیب حکومت روم بودند تا در قرن چهارم میلادی کنستانتین، امپراتور روم، با قبول مسیحیت فصل جدیدی در تاریخ آناتولی و جهان ایجاد کرد.او پایتخت خود را به این منطقه آورد که بعد از مرگش به نام کنستانتینوپول یا قسطنطنیه مشهور شد.
در قرن یازدهم میلادی، نوبت به مسلمانان رسید. ترکان سلجوقی از پایتخت خود در اصفهان به سمت آناتولی حرکت کردند و در نبرد مشهور ملازگرد ، امپراتور روم را اسیر و دروازه های آناتولی را به روی ترکان باز کردند و به سرعت در شهرهای مختلف شروع به ساخت مسجد و مدرسه و کاروانسراهای باشکوه خود کردند. در دورانی که شهرهای ایران زیر سم اسبان مغول در حال ویرانی بود، پایتخت آن ها در قونیه تبدیل به مهد پرورش عرفان اسلامی و زبان فارسی توسط صوفیانی مثل مولوی شد.
سلجوقیان روم مقدمه ای برای ایجاد امپراتوری قدرتمند عثمانی شدند که قلمرو آنان از حجاز و مصر تا یونان و مجارستان و دروازه های وین امتداد داشت.
تا اوایل قرن بیستم مسلمانان زیادی ( حتی خارج از قلمرو عثمانی ) سلاطین عثمانی را جانشین پیامبر اسلام و خلیفه مسلمین جهان می دانستند.
ولی بلندپروازی های سلاطین سرانجام خوبی نداشت.
عثمانی در جنگ جهانی اول شکست خورد و امپراتوری از هم پاشید. نمایندگان سلطان در مذاکراتی با متفقین شکست را قبول کردند و حاکمیت بیگانگان بر بخش وسیعی از کشور را پذیرفتند. یونان، ارمنستان، انگلیس، فرانسه و ایتالیا هرکدام به بهانه ای بخشی از آناتولی را اشغال کردند.
جمعی از ملی گرایان ترک به رهبری ژنرالی به نام مصطفی کمال، تصمیم گرفتند علی رغم مخالفت سلطان، در اوج نا امیدی برای استقلال ترکیه و خروج قدرت های خارجی مبارزه کنند.
این تصمیم ملی گرایان باعث خشم خلیفه عثمانی و صدور فتوای قتل مصطفی کمال پاشا شد.
ملی گرایان ترک با زیرکی از اوضاع بین المللی مثل انقلاب روسیه و خستگی ارتش های اروپایی بعد از جنگ جهانی و… استفاده کردند و در چندین جبهه پیروز و موفق به ایجاد جمهوری ترکیه با مرزهای امروزی آن شدند و مصطفی کمال پاشا ملقب به پدر ملت ترک یا آتاترک شد.
اقدامات آتاترک الگوی سایر کشورهای شکست خورده در جنگ جهانی اول شد و هیتلر او را معلم خود معرفی کرد.
البته تولد جمهوری ترکیه از دل امپراتوری چند قومیتی عثمانی برای اقلیت های غیرترک، پر از درد و رنج و آوارگی بود.
ملی گرایان ترک در طول جنگ جهانی اول و جنگ استقلال عامل آوارگی و فلاکت اقلیت های غیرترک شامل ارمنی ، یونانی و بعد کردها شدند.

سفرنامه را به صورت تصویری هم می توانید در هایلایت آناتولی در اینستاگرام من دنبال کنید.
https://www.instagram.com/s/aGlnaGxpZ2h0OjE3OTk0ODEzNzE4ODY1MTky?story_media_id=3085236834991631336_1437961981&igshid=MmU2YjMzNjRlOQ==