تنش آبی «بالا» در انتظار خاورمیانه

اقتصاددان : عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: بر اساس برآورد و بررسی‌های جهانی انتظار می‌رود تا سال ۲۰۴۰ در ۴۴ کشور خاورمیانه و شمال آفریقا تنش آبی «بسیار بالا» یا «بالا» رخ دهد.

تغییرات اقلیمی و تنش آبی بالا در انتظار خاورمیانه

مهتاب خیاط فراهانی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب در گفتگو با اقتصاددان اظهار داشت علاوه بر توجه به مسایل اصلی در مدیریت منابع آب در مورد تغییر اقلیم و برنامه های بین‌المللی برای سازگاری و مقابله با این پدیده باید اقدامات بایسته صورت گیرد.

نقش مدیریت آب در سیاستگذاری غیر قابل انکار است

خیاط فراهانی در مقوله بحران آب کشور، موضوع کم توجهی به اصلاح الگوی تولید و مصرف “عدم مدیریت صحیح” را بیش از “کم آبی” مقصر دانست و در کنار سایر عوامل از “تغییر اقلیم” به عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار در تشدید این بحران یاد کرد.

به گفته وی ، آب یک منبع منحصر به‌فرد و غیر قابل جایگزین ، مایه حیات، منشاء آبادانی ، تمدن و کلید توسعه در تمام فعالیت‌های انسانی اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی است و مدیریت ضعیف ما در منابع آبی منجر به پیامدهای ناگواری از جمله بیماری‌، از بین رفتن زیستگاه‌ها و منابع زیست‌ محیطی و در نهایت سوتغذیه و کمبود آب شرب را به دنبال دارد و نمی‌توان نقش آب را در سیاستگذاری و برنامه هفتم نادیده گرفت.

خیاط فراهانی خاطرنشان کرد: نقش تجمیعی آب در برهم‌کنش بین جو، اقیانوس، خشکی‌ها و دریاها یکی از اساسی‌ترین موارد است و تدوین برنامه‌ها و وضع قوانین باید با در نظر گرفتن ملاحظات زیست‌محیطی از جمله تغییر اقلیم پایدار صورت پذیرد و در صورت عدم رعایت این موضوع با پیامدهای ناگوارتری در آینده روبرو خواهیم شد.

وی با تاکید بر تغییر رویکرد ما نسبت به “آب” گفت: باور عمومی ما در بحران آب کشور بر این است که با حکمرانی صحیح و مدیریت مناسب منابع آبی می‌توانیم شرایط را از وضع موجود بهتر کنیم و در واقع اجماع بر این است که اگر مسئله آب به‌ صورت علمی (نه ملاحظات سیاسی) مدیریت شود، اثر بخش‌تر خواهد بودچرا که آب مانند هوا، خاک ، زیر ساخت های ارتباطی و … بخشی از سرمایه سرزمینی است و علاوه بر دولت نقش تمام مردم و سازمانهای مردم نهاد (سمن‌ها )و حتی سازمانهای بین المللی می‌تواند در این حکمرانی تاثیرگذار باشد.

فراهانی با اشاره به موضوع «خصوصی سازی» آب تصریح کرد: خصوصی‌سازی می‌تواند در این زمینه اثربحش باشد و ارائه خدمات کارآمد در کنار یک نظام اداری توانمند و یک نظام قضایی پاسخگو و عادل می‌تواند بخشی از مشکلات حوزه آب را برطرف کند.

عضو هیات علمی دانشگاه ، حکمرانی آب را حاصل یک تعامل پیچیده بین چهار مولفه عملکرد، سنت، دولت و رویکرد برای مدیریت در زمینه تخصیص آب و بهره‌وری آن عنوان کرد.
خیاط فراهانی با بیان اینکه عوامل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و زیست محیطی از اصلی‌ترین عوامل حکمرانی آب هستند، گفت: تمرکز باید بر الگوهای درست کشت محصولات کم آب بر در کشاورزی و مدیریت صحیح مصرف آب در مصارف خانگی… و صنعتی باشد.

وی به نقل از اظهارات رییس سازمان هواشناسی کشور گفت هدر رفت بیش از ۹۰ درصد آب در حوزه کشاورزی سنتی
کشور است وی از قانون آب در ایران، رشد جمعیت در اواخر دهه ۵۰ و ۶۰، تغییر اقلیم و خشکسالی ، بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب، تحریم و مباحث اقتصادی، و امنیتی آب‌های مرزی ، سدسازی و برداشت آب توسط همسایگان ، انتقال بین‌حوضه‌ای در استانها و مناطق ، جایگزین کردن حفر بی رویه چاه و سد به جای قنات و تغییر الگوی مصرف و کشت در کشاورزی به عنوان برخی از مهم‌ترین چالش‌های آب یاد کرد و افزود: بیش از ۹۰ درصد آب در حوزه کشاورزی از بین می‌رود و طبق بررسی‌ها میزان بهره‌وری هر ۱۰۰۰ واحد آب شاید حدود ۳۵ واحد باشد و این موضوع بیانگر لزوم جدی در تغییر الگوی کشت و کشاورزی است
خیاط فراهانی با استناد به گزارش واحد اطلاعات اکونومیست گفت: در بررسی‌های جهانی، منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا دارای بیش‌ترین تنش‌های آبی هستند و پیش‌بینی می‌شود ۴۴ کشور در مناطق مذکور تا سال ۲۰۴۰ با تنش آبی تا سطح «بسیار بالا» یا «بالا» مواجه شود.

وی خاطرنشان کرد: تخریب روستاها شهرنشینی سریع، رشد جمعیت در کلانشهرها و برخی مناطق بدون توجه به آمایش یا عدالت سرزمینی ، تغییرات آب و هوایی و توسعه اقتصادی بر سیستم‌های آبی فشار وارد می‌کند.

فراهانی در تشریح آخرین وضعیت اقلیمی کشور گفت: طبق گزارش سازمان هواشناسی دمای کشور طی ۵۰ سال گذشته، در هر دهه ۰.۴ درجه سانتیگراد افزایش یافته، بارش روند کاهشی داشته و در هر سال حدود ۴.۸ میلیمتر بر میزان تبخیر و تعرق کشور افزوده شده است.

وی در خصوص وضعیت خشکسالی کشور براساس شاخص SPEI از سال ۱۳۷۲ تا ۱۴۰۱ بیان داشت: خشکسالی‌ها تقریباً روند افزایشی داشته و کشور در دهه های اخیر، بیشتر تحت تاثیر این پدیده خزنده بوده، طی دو سال گذشته خشکسالی پیاپی داشتیم و امسال نیز شرایط کشور با وجود بارش های بهاری در بسیاری از استانها خوب نیست و در حال حاضر میانگین بارش کشور ۲۰ درصد زیر نرمال است.

ایجاد زیرساخت مناسب؛ راهکاری برای استفاده از منابع طبیعی با تاکید بر ضرورت “ایجاد زیرساخت‌” مناسب در کشور یادآور شد: بارش‌های تابستان ۱۴۰۱ متاسفانه به دلیل نبود زیرساخت جمع آوری نشد و در جنوب کشور این آب‌های شیرین روانه دریا شد و در دیگر مناطق نیز تبخیر شدند. انتظار می‌رود دولت با ایجاد زیرساخت‌های مکفی از این منابع الهی بهره‌برداری بهینه داشته باشد.

فراهانی جایگزینی کشت محصولات آب بر با تولیدات کم آب بر ، تجدید نظر اساسی در الگوی مصرف خانوارها را ضروری دانست و افزود تغییر برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی و حوضه‌های آبریز کشور، خشک شدن تالاب و دریاچه‌ها، وقوع فرونشت زمین و … را حاصل مدیریت نامناسب و احتمالاً تغییر اقلیم دانست.

تهیه و عملیاتی کردن برنامه توسعه پایدار، تلفیق قوانین حکمرانی سنتی و حکمرانی موثر، مدیریت تقاضا به جای مدیریت عرضه، استفاده از پساب های صنعتی ، جابجایی موقعیت جغرافیایی صنایع آب ‌بر مطابق آمایش سرزمین ، توسعه و تمرکز جمعیتی در حاشیه شمالی خلیج فارس ، مجهز کردن زمین‌های کشاورزی به سیستم تحت فشار، بازچرخانی مجدد آب ، کشت فرا سرزمینی یا برون مرزی برنج و دیگر محصولات پر آب بر ، حفظ مراتع و جنگل‌ها، ممانعت از بهره‌برداری بی‌رویه آب و خاک، سازگاری کشت با تغییر اقلیم، توسعه تاب‌آوری و مقابله با پیامدهای تغییر ات آب و هوایی از جمله مهم‌ترین راهکارهای پیشنهادی خیاط فراهانی بود…

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع