تلاش دولت برای حفظ ثبات ارزی

روز گذشته بر اساس گزارش‌های غیر رسمی که از بازار ارز مخابره شد، نرخ دلار از مرز ۵۲ هزار تومان عبور کرده؛ اتفاقی که پس از چند ماه ثبات نسبی ایجاد شده از سوی بانک مرکزی رخ داده و بار دیگر این خطر را گوشزد کرد که تا زمانی که اقتصاد ایران از دیدگاه کلان به ثبات نرسد، نمی‌توان توقع داشت که نرخ ارز نیز برای مدتی طولانی ثابت باقی بماند. در مقابل این ایده البته مسوولان و رسانه‌های نزدیک به دولت معتقدند که در این زمینه نیاز نگرانی جدی وجود ندارد و این تلاطم‌ها به شکل کوتاه‌مدت به وجود آمده و برطرف خواهند شد. در حال حاضر چه ایده بدبینانه منتقدان و چه ایده خوشبینانه نزدیکان به دولت، نیاز به گذر زمان دارد اما در این تردیدی وجود ندارد که برای برطرف کردن چالش نرخ ارز در اقتصاد ایران باید برخی مشکلات ساختاری را برطرف کرد.
در دوران برجام و تا پیش از روی کار آمدن ترامپ، دولت روحانی توانسته بود برای مدتی نسبتا طولانی نرخ ارز را ثابت نگه دارد اما به محض ورود ترامپ به کاخ سفید و افزایش نگرانی‌ها درباره خروج از برجام، نرخ ارز روند صعودی خود را آغاز کرد و با بازگشت تحریم‌ها، عملا به اوج خود رسید. در چنین بستری نرخ دلار در یک مدت بسیار کوتاه از سه هزار تومان حتی به مرز ۶۰ هزار تومان نیز رسید و تنها کنار رفتن ترامپ کمک کرد که نرخ دلار تا حدی کاهش پیدا کند. پس از چند سال سخت در سال جاری بانک مرکزی دولت سیزدهم توانسته بود تا حدی افزایش و کاهش‌های پردامنه نرخ ارز را کنترل کند و نرخ دلار را در حدود ۵۰ هزار تومان ثبات نگه دارد. موضوعی که در بسیاری از صحبت‌های مقامات دولتی به عنوان یک دستاورد در نظر گرفته می‌شد. با این وجود در روزهای گذشته دلار یک افزایش نسبی را تجربه کرد و پس از بازگشت، بار دیگر یک روند صعودی را آغاز کرده و پس از مدت‌ها از مرز ۵۲ هزار تومان نیز عبور کرده است. همین موضوع باعث شده بار دیگر نگرانی‌هایی به وجود بیاید که شاید یک شوک جدید قیمتی در راه است، موضوعی که برخی کارشناسان از آن صحبت می‌کنند و البته دولت و نزدیکان به دولت آن را رد می‌کنند.

به گزارش اقتصاددان به نقل از اقتصاد آنلاین ،   محمد ماهیدشتی، کارشناس بازارهای مالی به تشریح چرایی افزایش نرخ دلار پرداخت و گفت: طی ۳ هفته نخست دی ۱۴۰۲ نرخ دلار امریکا از حدود ۴۹۸۰۰ تومان به نزدیکی ۵۲۹۰۰ تومان افزایش یافته است. چنین رشدی بعد از تحولات نیمه دوم سال گذشته -به جز در جنگ غزه- تقریباً بی‌سابقه بوده است. ماهیدشتی ادامه داد: مهم‌ترین عللی که منجر به صعود مجدد نرخ ارز شده ریشه در بازار پول دارند. جایی که عدم مدیریت بانک‌های ناتراز منجر به تداوم اضافه برداشت آنها از منابع بانک مرکزی شده است. همزمان از اسفند سال گذشته نیز سپرده‌های بخش دولتی در نزد بانک مرکزی شروع به سقوط کرد و نهایتاً پس از ۱۶ ماه، خالص دارایی‌های بخش دولتی نزد بانک مرکزی منفی شد. شاید بتوان گفت میخ اصلی را بر تابوت ثبات ریال، عرضه ۳۰٪ از ذخایر ارزی بانک مرکزی در ۶ ماه نخست امسال زد که مانده ذخایر ارزی این بانک را برای مداخله بیشتر در بازار ارز بسیار کاهش داد.
این کارشناس بازار ارز سیاست نرخ بهره بانک مرکزی را ناکارا دانست و گفت: سیاست نرخ بهره بانک مرکزی نیز غیرموثر بوده است. در حالی که نرخ تورم حدوداً ۵۰ درصد است، نمی‌توان با نرخ سود سپرده ۲۳ درصد انقباض پولی ایجاد کرد. بنابراین، نرخ بهره واقعی منفی منجر به تضعیف ریال خواهد شد. علاوه بر این، کسری نقدینگی بازارها بانک مرکزی را مجبور کرده که به درخواست‌های نقدینگی بانک‌ها پاسخ مثبت بدهد و مجدداً نرخ سود بین بانکی شروع به کاهش کرده است. در حوزه تراز پرداخت‌های خارجی نیز تداوم خروج سرمایه و تراز تجاری غیرنفتی منفی به کاهش عرضه ارز دامن زده و زمینه را برای افزایش نرخ فراهم کرده است. در این وضعیت کاهش قیمت جهانی نفت و سیاست خارجی کشور نیز بی‌تأثیر نبوده است. محمد ماهیدشتی با کنار هم چیدن موارد مطروحه و ریسک‌های سیستماتیک جهانی، صحبت‌های خود را با یک پیش‌بینی در خصوص نرخ ارز بدین گونه پایان داد: نهایتاً طی چند روز اخیر به‌طور همزمان شاهد چند اختلال منفی در بازار ارز بودیم که مهم‌ترین آن توقیف کشتی امریکایی توسط ارتش ایران بود که پس از آن نیز نیروهای ائتلاف امریکایی به مواضع حوثی‌ها در خاک یمن حمله کردند. از جنبه چرخه‌های انتخاباتی هم انتظاراتی وجود دارد که با عبور از انتخابات مجلس (۵۰ روز دیگر)، دولت سیاست ثبات را کمرنگ کند. مادامی که استراتژی‌های اقتصادی و سیاسی کشور به ناترازی‌های مختلف در بازار پول و بودجه دولت، تضعیف تراز پرداخت‌های خارجی کشور و فضای کسب‌وکار نامساعد بینجامد ارزش ریال کاهش خواهد یافت. در پایان دی ۱۴۰۲ حجم نقدینگی تقریباً ۷۶۰۰ هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود و چنانچه ۳۰٪ دیگر رشد کند و متغیرهای بخش واقعی نیز بهبود قابل توجهی نیابند، قیمت دلار امریکا می‌تواند به بالای ۶۰ هزار تومان هم برسد.
خبرگزاری دولتی ایرنا اما در گزارش خود اعلام کرده که تورم از سوی دولت مدیریت شده و جای نگرانی وجود ندارد، هرچند یکی از دلایل سختی‌های امروز به مشکلات گذشته باز می‌گردد! «وحید شقاقی شهری» درباره اثرگذاری سیاست‌های پولی و مالی دولت در مهار تورم، گفت: دولت طی دوسال اخیر همواره برای مدیریت کسری بودجه تلاش کرده و اجازه تشدید این مساله را نداده است؛ از طرفی نیز به دنبال تداوم اصلاح نظام بانکی است و در عین حال تلاش می‌کند تا پایان امسال رشد نقدینگی را روی عدد ۲۵ درصد نگه دارد.
وی ادامه داد: از یک سو دولت به دنبال انضباط بخش مالی دولت با هدف کسری بودجه است، از سوی دیگر مساله انضباط بخشی بانکی کشور با سختگیری موسسات و بانک‌های بد و پرریسک و جلوگیری از اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی و انجمادزدایی از دارایی‌های بانک‌ها هم موفق بوده و بانک‌ها نیز در این خصوص تحرک خوبی دارند، یعنی در راستای اجرای طرح مولدسازی در حال واگذاری اموال مازاد خود هستند. این استاد دانشگاه با اشاره به هدف‌گذاری دولت در زمینه متغیرهای بخش پولی به خصوص رشد نقدینگی و پایه پولی، تاکید کرد: با روندی که در زمینه کاهش رشد نقدینگی شاهد هستیم، هدف‌گذاری تا پایان سال ۲۵ درصد قطعا محقق خواهد شد. شقاقی شهری عنوان کرد: دولت همچنین در حوزه بخش مالی، بودجه‌ای و پولی مسیر درست و مشخصی را آغاز کرده است؛ اما آیا این کفایت می‌کند؟ من معتقدم که بخشی از تورم به دلیل ناترازی در بخش‌های دیگر اقتصاد است، مانند انواع ناترازی در بخش انرژی مانند آب، برق و بنزین یا صندوق‌های بازنشستگی که این مسائل فراتر از بودجه و بانک است و سایر ارکان دولت در آن سهم و نقش دارند و کوتاه‌مدت هم نبوده و ریشه‌ای است. به عنوان مثال در بحث صندوق‌های بازنشستگی، ناترازی بلندمدت بوده و اصلاحات نیز در این بخش صورت نگرفته است.
وی سپس اضافه کرد: در بحث انرژی نیز به دلیل تحریم‌ها و عدم سرمایه‌گذاری در کشور به تدریج در حوزه برق، گاز و بنزین دچار ناترازی شده و این مساله به مرور انباشته شده و اکنون حل آن دشوار است. امسال بارندگی در کشور نبود از این جهت بخشی از سدها خالی است و به احتمال زیاد ناترازی کشاورزی را در آینده نزدیک خواهیم داشت. این اقتصاددان تصریح کرد: بنابراین یکی از ریشه‌های تورم ناترازی‌های کلان اقتصادی به غیر از مباحث مالی، بودجه‌ای و پولی و دیگری انتظارات تورمی است که این دو عامل تلاش‌های دولت برای مهار تورم را سخت کرده و خواهد کرد. شقاقی شهری افزود: در خصوص انتظارات تورمی یکی از موارد قابل توجه در این بخش انتخابات امریکا، تحریم‌ها و واکنش بازار ایران به این مساله است که در کنار ناترازی‌ها کلان اقتصادی، دولت را برای مهار تورم با مشکل مواجه می‌کند. هر کدام این موارد موتورهای تورمی هستند که در زمان تحلیل مشکلات اقتصاد و تورم باید در نظر گرفت.
این کارشناس اقتصادی همچنین متذکر شد: بعضی از ناترازی‌ها در ایران، ریشه نیم قرنی دارند که به دلیل عدم اصلاحات انباشت شده است و بخشی نیز ذات اقتصاد ایران است چرا که ما کشور خشک و نیم خشکی هستیم و با کمبود آب و منابع زیرزمینی در این خصوص مواجه‌ایم. از سوی دیگر در بخش انرژی به دلیل تحریم‌ها، سال‌ها به خصوص در یک دهه اخیر در حوزه انرژی سرمایه‌گذاری نشده است. وی ادامه داد: انتظارات تورمی نیز همانطور که اشاره شد یکی از مهم‌ترین مولفه‌های تاثیرگذار بر تورم است؛ ما با یک جنگ اقتصادی به رهبری امریکا درگیر هستیم بنابراین در این جنگ قطعا اقتصاد با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌شود. شقاقی شهری در پایان تاکید کرد: دولت در حوزه بودجه و بانکی و انضباط بخشی مالی اقدامات مشخص و خوبی را آغاز کرده و این روند را نیز ادامه می‌دهد و اثرات آن نیز به تدریج نمایان می‌شود اما باز هم تاکید می‌کنم که بخشی از این اثرات فراتر از بانک مرکزی و وزارت اقتصاد است.
در کنار دلار، بازار سکه و طلا نیز پس از مدتی ثبات، بار دیگر یک روند جدید صعودی را آغاز کرده است. محمد کشتی‌آرای از افزایش تقاضا در بازار طلا و سکه خبر داد و گفت: افزایش تقاضا باعث افزایش قیمت‌ها شد. امروز اتفاقی افتاد این بود که بر خلاف جهت بازار در حالی که نرخ دلار نسبت به روز چهارشنبه و پنجشنبه هفته گذشته کاهشی بود، به دلیل افزایش تقاضا هم طلا و هم سکه حباب پیدا کرده و قیمت‌ها افزایش پیدا کرد.
نایب ریس اتحادیه طلا و جواهر با بیان اینکه نرخ دلار در افزایش قیمت‌ها در بازار اثرگذار نبود، افزود: همزمان با افزایش تقاضا، انس جهانی هم بالا رفت و با توجه به بالا رفتن حباب، قیمت‌ها هم بالا رفت. کشتی‌آرای با اشاره به حباب قطعه سکه تمام بهار آزادی اظهار داشت: امروز قیمت سکه ٣٢ میلیون و ٨۵٠ هزار تومان است در حالی که روز پنجشنبه قیمت سکه ٣١ میلیون و ٨۵٠ هزار تومان بود و امروز قیمت سکه یک میلیون تومان بیشتر شد.
وی گفت: در حال حاضر حباب سکه حدود ۶ میلیون و ٩٠٠ هزار تومان است و نسبت به روز پنجشنبه حباب سکه حدود ٧٠٠ هزار تومان افزایش پیدا کرد که علت آن هم افزایش تقاضا است در حالی که امروز نرخ دلار نه تنها افزایشی نبود بلکه نسبت به دو روز چهارشنبه و پنجشنبه کاهش داشت. نایب‌رییس اتحادیه طلا و جواهر درباره علت تقاضا برای خرید طلا و سکه در بازار تاکید کرد: این افزایش تقاضا دلایل متعددی دارد، امروز اولین روز از ماه رجب است و معمولا مناسبت‌ها در ماه رجب و شعبان زیاد می‌شود و مردم برای انواع جشن‌ و مراسم‌های عروسی و … تقاضا برای خرید طلا و سکه دارند و همچنین نزدیک به عید نوروز است و از آنجایی که اواسط اسفند ماه، ایام رمضان شروع می‌شود، بنابراین تقاضا برای خرید ایجاد شده و کسی هم مقصر نیست. وی در پاسخ به این سوال که تقاضا برای چه قطعه‌ای از سکه بالا است، گفت: برای تمام قطعات سکه تقاضای خرید وجود دارد و مردم با توجه به وسع و توان خود تقاضای خرید دارند. کشتی‌آرای همچنین درباره پیش‌بینی‌های قیمتی در دو ماه باقیمانده سال تاکید کرد: بازار طلا حتی برای یک روز آینده هم قابل پیش بینی نیست و تحولات در بازار به‌شدت سریع هستند.
با در کنار هم قرار دادن تمام این اتفاقات یک زنگ خطر جدید برای دولت سیزدهم به صدا در آمده و اگر نتواند در کوتاه‌مدت راهی برای عبور از آن پیدا کند، موج تازه در دلار، سکه و حتی خودرو، می‌تواند اقتصاد ایران را با یک موج تورمی تازه مواجه کند، موجی که نه تنها اثری از ثبات باقی نخواهد گذاشت که حتی اقدامات انجام شده در سایر بخش‌ها را نیز تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع