بزرگترین مشکل جهل عمومی و ناآگاهی است

برای اصلاح جامعه، باید به اشتباهات اعتراف و آنها را جبران کنیم

آیت‌الله مصطفی محقق داماد در دیدار اعضای انجمن اندیشه و قلم:

بزرگترین مشکل امروز جامعه جهل عمومی و ناآگاهی است، در این شرایط، مهمترین کارکرد نهاد مدنی، تزریق آگاهی و ترویج پرسشگری است. در این مسیر باید گفتگو کنیم که چگونه می‌توان جامعه را به سمت آگاهی و پرسشگری و دانایی سوق داد.

فراگیری دانایی یک ضرورت است. البته برخی اصحاب قدرت که خودشان را به خواب زده‌اند را نمی‌توان بیدار کرد، اما در جامعه ما افراد ناآگاه زیادی هستند که می توان در بین آنها آگاهی عمومی ایجاد کرد.

دین‌گریزی اگر از روی اندیشه باشد، خطری ندارد. اما مشکل اینجاست که هم دینداری و هم دین‌گریزی برخی توام با جهل است. این که کسی به واسطه عملکرد ضعیف چند روحانی کل دین را کنار بگذارد، جاهلانه است.

آسیب جامعه ما دینداری جاهلانه و آفت اصلی آن شک نکردن است. به عنوان نمونه، چرا در در دوران هشت سال جنگ تحمیلی با آن همه ایثار و فداکاری شهدا و جانبازان و توده مردم، کسی از مسئولان در تداوم جنگ تردید نکرد و نپرسید چرا باید این میزان جنگ ادامه یابد و آیا روش‌های کم‌هزینه‌تری برای ختم جنگ نبود؟

اگر مردم مطلع از حقوق خود نباشند، اصلاح و تغییر ممکن نیست. امروز تکلیف آگاهی‌بخشی برای آشنایی مردم با حقوق خود و تکالیف شهروندی داریم. امروز مکلف به گفتگوی امیدوارانه با مردم و به عرصه عمومی کشاندن حقوق و تکالیف هستیم. البته صحبت با عموم یک کار ظریف و دشوار است و شما باید درباره شیوه آگاهی بخشی فکر کنید.

تنها راه حفظ نهاد دین، وابسته نبودن متولیان دین به قدرت است، روحانیت اگر زبان مردم باشد بیشتر محترم و موثراست و معتقدم مردم هنوز سخن یک روحانی اسوه و متقی که حرف برای گفتن دارد را می‌پذیرند.

فرهنگ نقادی و قبح‌زدایی از اعتراف به اشتباهات و فرصت‌دهی برای جبران، یک ارزش اخلاقی است؛ یکی از اشتباهات ما در ایران، خودداری از نقد بزرگان انقلاب بوده است؛ چین با نقد مائو موفق شد کاری کند که هم احترام رهبرش را حفظ کند و هم حرکتش به سمت توسعه را تسهیل نماید.

من معتقدم نقادی و اعتراف به اشتباه بسیار موثر است؛ چه ایرادی دارد برخی بگویند ما قبلا چنین تصوری داشتیم و اکنون به نتیجه دیگری رسیده‌ایم؟ این روش، رشد و تحول فکری و سیاسی ایجاد می‌کند.

یکی از زیباترین نهادها در اسلام نهاد توبه است؛ «توبه» چهره زیبای اسلام است که در مسیحیت هم نیست. به نظر من یکی از راهکارهای موثر و بابرکت برای اصلاح جامعه، اعتراف به اشتباه است و چه بسا تعبیر قرآن مبنی بر تبدیل سیئات به حسنات هم موید تاثیر توبه در اصلاح ویرانی‌ها باشد.

می‌توان با حفظ احترام رهبران انقلاب، برخی رویکردهای آنها را نقد کرد. البته حسن و قبح هم در برخی موارد قابل تغییر است و شاید بعضی رویکردهای این رهبران در زمان خودشان درست بوده، اما جاودان نبوده و امروز قابل قبول نباشد. نباید رویکرد کاریزماتیک به شخصیت‌ها راه نقادی و آسیب‌شناسی را مسدود کند.

یکی از مشکلات جامعه ما افراد جاهلی هستند که از خدا و پیامبر او نیز پیش می‌‌افتند، یکی از راهکارهای حفظ نهاد دین، آن است که دینی آسان و قابل عمل به جامعه معرفی شود؛ در حالی که ما گاه با اقداماتمان چهره دین را بدسیما و تنفرآمیز کرد‌ه‌ایم و باید کاری کنیم تا دین هم محبوب و هم قابل عمل شود.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع