بررسی حقوق اقتصادی خانواده

ناصر دوستار مقدم فومنی، تحلیلگر مسائل حقوقی با درج یادداشتی در اقتصاددان نوشت :

در این شاخه از حقوق، با در نظر گرفتن اموری چون مصالح اعضا و نهاد خانواده و کارکردهای این نهاد (مانند حفظ و بقای نسل، تأمین نیازهای عاطفی و روانیِ اعضا و برقراری نظام مراقبتی و حمایتی از کودکان)، چگونگی روابط حقوقی اعضای خانواده تبیین، و حقوق و تکالیف آنان نسبت به یکدیگر مشخص می‌شود.

برای تعریف حقوق خانواده باید بگوییم از زیر مجموعه های حقوق مدنی است و با استفاده از مقرارت و قوانینی می تواند باعث دوام یافتن خانواده و یا انحلال آن شوند. در حقوق خانواده موارد مختلفی مثل خانواده ، مصالح خانواده ، برآورده کردن نیازهای عاطفی هر فرد ، حقوق و وظایفی که اعضا نسبت به هم دارند و … بیان می شوند.

نمی توان تنها از نظر حقوقی به بیان مسائل و حقوق خانواده پرداخت بلکه از نظر فلسفی و اخلاقی نیز مورد بحث است. روابطی که بیش تر در خانواده ها حکم فرماست جنبه اخلاقی و اجتماعی دارد تا این که بیش تر در زمینه حقوقی و مسائل مرتبط با آن باشد. والدین باید بدانند که روابط خود را با فرزندان به گونه ای تنظیم کنند که همبستگی در خانواده حکم فرما شود . ولایت بر فرزندان از جمله وظایفی است که والدین نسبت به فرزندان خود دارند .

یعنی می توان گفت ولی قهر فرزندان در صورت زنده بودن پدر خود اوست و در صورت نبود وی جد پدری او خواهد بود. اگر هیچ کدام از این دو فرد در قید حیات نباشند آن گاه آن وصی را که خود آن ها تعیین می کنند می تواند ولی قهر قرار بگیرد.

زن و مرد بعد از این که ازدواج می کنند و خانواده تشکیل می دهند دیگر عنوان های دیگری را دریافت می کنند و علاوه بر وظایف همسری وظایف دیگری نیز به آن ها اضافه می شود . رابطه ای که بین زوجین وجود دارد برپایه قرارداد نکاح است واما بین والدین و فرزندان قوانینی وجود دارد که قانون گذار معین کرده است.

در واقع حقوق خانواده مجموعه قوانین و مقرراتی است که بر روابط و مسئولیت های اعضای خانواده است.

این موارد عبارتند از:

ازدواج، طلاق و روابط والدین با فرزندان.

مباحثی مانند مهریه زوجه و نفقه همسر در بحث ازدواج و مباحث جدایی و طلاق و فسخ نکاح و مباحث مربوط به نفقه اقارب، وصیت، اجرت المثل.

نهاد خانواده اولین مکانی است که انسان به آن پای می‌گذارد، در آن رشد می‌کند، آداب اجتماعی و روش زندگی را فرا می‌گیرد و در نهایت شخصیت او شکل می‌گیرد. خانواده نیز مانند هر نهاد دیگری قوانین، حقوق و تکالیفی دارد که اغلب افراد نسبت به این قوانین آگاه نیستند و چه بسا در هنگام بروز مشکلات با سردرگمی و پیچیدگی ناشی از این ناآگاهی مواجه می‌شوند.

واقعیت این است که مسائل مربوط به حقوق خانواده از چندان پیچیدگی خاصی برخوردار نیست و در صورت مطالعه و فراگیری آموزش‌های مربوطه، افراد می‌توانند به بسیاری از این حقوق آگاهی پیدا کنند و روابط خانوادگی خویش را راحت‌تر حل‌ و‌ فصل نمایند.

یکی از مباحثی که در حیطه حق و حقوق زن در خانواده مورد بررسی قرار می‌گیرد، حقوق زن در دریافت سهم الارث است. در حقیقت، مسئله ارث در اسلام در راستای دیگر حقوق زن از جمله مهریه، نفقه، دیه عاقله و سایر موارد قرار گرفته است.

حقوق زن در دوران عقد:

یکی از حقوق زن در دوران عقد، حق ارث است. به این ترتیب که اگر مرد در دوران عقد فوت کند، زن ارث خواهد برد. البته چنین حقی نیز برای مرد در عقد وجود دارد. مهریه و تمکین نیز جزو حقوق زن و مرد در ازدواج است. طبق ماده ۱۰۸۲، به محض عقد کردن، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر گونه تصرفی در آن داشته باشد.

حقوق زن برای مهریه

زن بعد از عقد می‌تواند در خصوص دریافت مهریه اقدام کند. لازم است بدانید که حتی اگر عروسی منحل شده یا گرفته نشود، مهریه منتفی نمی‌شود و مطالبه آن هیچ ارتباطی با تمکین یا عدم تمکین زن ندارد. در واقع، اگر زن ناشزه بوده و یا عدم تمکین او تأیید نشده باشد، تأثیری در پرداخت مهریه ندارد و مرد موظف به پرداخت آن خواهد بود.

اگر زن و مرد در دوران عقد روابط زناشویی نداشته باشند و زن باکره باشد، مهریه آن نصف خواهد بود. البته نکته مهمی را باید در نظر داشته باشید که حتی اگر زوجین در دوران عقد، قصد طلاق نداشته باشند، زن همچنان این حق را دارد که مهریه خود را مطالبه کند. در این شرایط ، مرد نیز موظف است که مهریه را کامل پرداخت نماید.

با این حال نباید فراموش کرد که اگر زن درخواست طلاق را به ثبت رسانده، باید یکی از شروط ضمن عقد مانند عسر و حرج را اثبات کرده باشد.

حق مالی زن بعد از طلاق:

چنانچه درخواست طلاق از سمت مرد باشد، تمامی حقوق مالی زن باید به طور کامل پرداخت شود. هرچند با توجه به شرایط زن قوانین مختلفی وجود دارد. برای مثال، همان‌طور که پیش از این نیز اشاره کردیم، چنانچه زن هنگام طلاق باکره بوده و هیچ رابطه زناشویی بین آن‌ها برقرار نشده باشد، مهریه نصف خواهد بود.

اجرت المثل یکی دیگر از حقوق زن در خانواده و از مطالبات مالی او بعد از طلاق محسوب می‌شود که دادگاه خانواده آن را بر عهده کارشناسان حوزه خانواده خواهد گذاشت.

اما اگر درخواست طلاق از طرف زن و همراه با دلایل و مستدلات قابل قبول باشد، به گونه ای که قاضی بعد از بررسی آن‌ها حق طلاق را به زن بدهد و او را در شرایط عسر و حرج ببیند، می‌تواند به پرداخت نفقه و اجرت المثل رأی صادر کند. در این حالت باز هم پرداخت مهریه مطرح است. اما اگر درخواست طلاق از طرف مرد باشد، شرط تنصیف و نحله برقرار خواهد بود.

یکی از حقوق زن در خانواده، حق مالی او بعد از جاری شدن صیغه طلاق است. هرچند پرداخت مهریه در هر صورت بر عهده مرد است، وجود شروط دیگر در پرداخت حقوق مالی دیگر زن تأثیرگذار خواهد بود.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع