آیا رتبه علمی ایران در دنیا پانزدهم است؟

ادعای گمراه‌کننده وزیر علوم درباره رتبه علمی ایران در دنیا

محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم می‌گوید: «رتبه علمی ایران در دنیا پانزدهم است».

این اولین بار نیست که مقام‌های جمهوری اسلامی با استناد به تعداد مقالات علمی تولید شده در ایران چنین ادعایی را مطرح می‌کنند.

گزارش‌های موسسه Scimago Journal & Country Ranking نشان می‌دهد ایران در سال ۲۰۲۱ با تولید بیش از ۷۷ هزار مقاله، در میان ۲۳۲ کشور در رتبه پانزدهم قرار دارد، اما این همه واقعیت نیست.

اگر در همین رده‌بندی شاخص‌های کیفی مانند نسبت استناد به هر مقاله (citations per document) و همین طور H-index که نشانگر بهره‌وری و تاثیرگذاری دانشمندان را در نظر بگیریم، رتبه ایران به ۸۳ و ۴۰ سقوط می‌کند.

وضعیت ایران از نظر سایر شاخص‌های علمی تعریف چندانی ندارد. نام هیچ کدام از دانشگاه‌های ایران در میان هزار دانشگاه برتر دنیا در سال ۲۰۲۱ به چشم نمی‌خورد.

تعداد محققان ایرانی به ازای هر یک میلیون نفر جمعیت ۶۷۹ نفر برآورد شده، حال آنکه این رقم در کشوری مثل دانمارک به ۷ هزار و ۳۱۰ محقق و در آمریکا به ۴ هزار و ۲۰۵ محقق می‌رسد.

سهم تحقیق و توسعه از تولید ناخالص داخلی ایران چیزی بیش از ۰/۳ درصد نیست که یک دهم کشورهای توسعه یافته است.

رتبه نوآوری ایران در سال ۲۰۲۱ به رتبه ‌۶۰ دنیا و چهارم منطقه پس از اسرائیل، امارات و ترکیه رسیده ولی کماکان تا رسیدن به ۱۵ کشور اول علمی جهان و کشور اول منطقه فاصله دارد.

در یک دهه گذشته حجم تولید مقالات علمی در ایران رشد چشمگیری داشته است، اما ابهام‌های زیادی درباره کیفیت مقالات وجود دارد.

از یکسو بازار غیررسمی خرید و فروش پایان‌نامه و مقالات علمی در ایران رونق چشمگیری دارد، از سوی دیگر تعداد مقالات نمایه شده توسط استادان دانشگاه‌ در ایران ابهام‌های جدی درباره کیفیت مقالات به وجود می‌آورد. بر اساس داده‌های سامانه علم‌سنجی اعضای هیات علمی، در طول یک سال تنها به اسم یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی ۱۰۹ مقاله ثبت شده است.

بر اساس اطلاعات موجود در همین سامانه، وزیر پیشین بهداشت ایران در در زمان وزارتش، در طول یک سال در تولید و انتشار ۵۴ مقاله علمی مشارکت داشته است.

با این اوصاف فکت‌نامه به این گفته وزیر علوم ایران که «رتبه علمی ایران در دنیا پانزدهم است» نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع