موقعیت ژیو اکونومیک ایران و طرح ۸ مسیر ترانزیتی

اقتصاددان: مرکز پژوهش های اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران با انتشار گزارش ” کریدورهای منطقه ای و موقعیت ژئواکونومیک ایران “، هشت مسیر ترانزیتی عمده در منطقه پیرامونی ایران را بررسی و سپس برآیند آن‌ها برای منافع ملی ایران را ارزیابی کرد. در نهایت، پیشنهادهای زیر ارائه شده است:

• اصل تجارت جهانی مبتنی بر مسیرهای دریایی است و بنابراین موقعیت ایران در تجارت جهانی از منظر حمل و نقلی تعیین می کند، کیفیت بنادر ایران و موقعیت آن ها در رده بندی بنادر در جهان است.

• تحریم¬های بین¬المللی دوام دار علیه کشور و تضعیف بیش از پیش زیرساخت¬های نرم موجب شده پتانسیل¬های قابل توجه آن در حوزه حمل و نقل و ترانزیت در دو دهه اخیر تقریباً نادیده گرفته شود. تحریم‌ها علاوه بر فرسایش توان دولت برای توسعه زیرساخت‌های لازم برای ایفای نقش پررنگ ایران در دالان‌های اقتصادی بین‌المللی، شرکت‌ها و دولت‌های خارجی را نیز با عدم‌قطعیت‌های مهمی روبه‌رو می‌کند که بهره‌گیری از مسیرهای جایگزین را ولو به قیمت افزایش زمان و هزینه ترجیح می‌دهند.

• در مورد گذرگاه شمال-جنوب هیچ چیز واضح‌تر از این نیست که دستگاه سیاست‌گذاری ایران نیاز دارد تا با بسیج منابع، خط آهن باقی‌مانده در مسیر رشت- آستارا را تکمیل کند.

• درخصوص دالان اقتصادی ترانس کاسپین، ایران می‌تواند با ارائه مشوق‌هایی به شرکت‌های خصوصی حمل‌ونقل در ترکیه و آسیای مرکزی، جذابیت عبور از خاک ایران را بالا ببرد. یکی از این مشوق‌ها موضوع عوارض و قیمت سوختی است که به کشنده‌ها ارائه می‌شود. در این موضوع هماهنگی میان نهادهای مختلف ایرانی (شرکت وزارت نفت و شرکت‌های وابسته، وزارت راه، مسکن و شهرسازی، سازمان محیط زیست و گمرک) ضرورت دارد.

• از برخی ظرفیت‌های بندر گوادر می‌توان برای توسعه چابهار نیز بهره برد. به طور مشخص دو موضوع قابل طرح است: نخست، اتصال خط لوله گاز ایران-پاکستان به ترمینال‌های ال‌ان‌جی موجود در بندر گوادر برای ورود به بازار صادرات گاز مایع که ایران به دلیل برخوردار نبودن از زیرساخت‌های لازم از آن محروم است. دوم، متصل شدن به مسیر زمینی این گذرگاه برای دسترسی زمینی به خاک چین که می‌تواند تجارت ایران با سین کیانگ چین را در بلندمدت تسهیل کند.

• ایران می‌تواند با بازطراحی مسیر مورد بحث و اضافه شدن ترکمنستان و ازبکستان به این پروژه، یک بار دیگر چابهار را به نقشه ژئواستراتژیکی هند بازگرداند.

• ایران و هند می‌توانند با توسعه چابهار به‌عنوان یک هاب تولید به ویژه در حوزه صنایع پتروشیمی و شیمیایی گام بزرگی هم در توسعه همکاری‌های دوجانبه و هم توسعه این منطقه بردارند. همچنین، توسعه تجهیزات بندری و نیز اتصال چابهار به راه‌آهن سراسری کشور می‌تواند در کنار بندرعباس یک نقطه ارتباطی دیگر به گذرگاه شمال-جنوب بیفزاید.

• ایران می‌تواند از ظرفیت‌های چین و ژاپن برای توسعه منطقه آزاد تجاری چابهار بهره ببرد. هر دو کشور به دلایل گوناگون از انگیزه‌هایی برای حضور و سرمایه‌گذاری در این منطقه برخوردار هستند و حضور آن‌ها می‌تواند به یک محیط پویا و رقابتی برای توسعه اقتصادی منطقه بلوچستان ایران شکل دهد.

/پ