مثلث خاورمیانه‌ای بریکس

با ورود پنج کشور جدید خاورمیانه به گروه بریکس شامل ایران، عربستان، امارات، اتیوپی و مصر که اکنون به نام بریکس‌پلاس شناخته می‌شود، مناسبات اقتصادی و ژئوپلیتیکی متفاوتی در منطقه خاورمیانه و نیز گروه بریکس در حال رقم خوردن است.
برای نخستین بار در سال ۲۰۰۹ میلادی چهار کشور روسیه، چین، هند و برزیل گروه بریکس را پایه‌گذاری کردند و یک سال بعد از آن با دعوت چین، آفریقای جنوبی نیز به صورت رسمی به این گروه پیوست. در همین رابطه در اجلاس چند ماه قبل که در آفریقای جنوبی برگزار شد، شی‌ جین‌پینگ رییس‌جمهوری چین از گسترش این بلوک اقتصادی و سیاسی به عنوان رقیبی ژئوپلیتیک برای گروه ۷ حمایت کرد و در نهایت قرار شد ۹ کشور جدید به بریکس ملحق شوند. هر چند که بعدا خاویر میلی رییس‌جمهوری جدید آرژانتین از عضویت در این گروه انصراف داد.
به گفته کارشناسان این تغییری قابل‌توجه برای بلوکی است که در طول ۱۴ سال گذشته هسته اصلی خود را با ۵ عضو حفظ کرده بود. کشورهایی که هر یک اقتصاد، شرکای تجاری و سیاست‌های متفاوتی را دنبال کرده و به احتمال زیاد اکنون با گسترش اعضای بریکس شاهد راهبردهایی پویاتر و در عین حال ناهمگن‌تر از گذشته خواهیم بود. همچنین لازم به ذکر است با پیوستن ایران، عربستان و امارات به گروه بریکس، نه‌تنها ۴۲ درصد از عرضه جهانی نفت به این بلوک تعلق می‌گیرد، بلکه میزان تولید ناخالص داخلی جهانی آن نیز به میزان زیادی افزایش خواهد یافت.

ریاست دوره‌ای روسیه بر بریکس

به گزارش اقتصاددان به نقل از جهان‌صنعت  ، در شرایطی که تعداد قابل ملاحظه‌ای از کشورهای جنوب جهان که گفته می‌شود ۲۳ کشور خواهان عضویت در بریکس هستند، قرار است سال جاری میلادی، روسیه ریاست گروه بریکس‌پلاس را با عضویت نفرات جدید برعهده بگیرد. امری که ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری این کشور تصریح کرده، با توجه به تجربیات و ظرفیت‌هایی که بریکس در طول سال‌های اخیر به دست آورده است، پیوستن اعضای جدید و تسهیل فرآیند همکاری با آنها نقطه قوت این بلوک سیاسی-اقتصادی خواهد بود.
علاوه بر این به گفته کارشناسان، ورود سه کشور ایران، عربستان و امارات به بریکس به ویژه در ابعاد اقتصادی و ژئوپلیتیکی برای این گروه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به عنوان مثال در بعد اقتصادی عربستان و روسیه به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان در قالب اوپک‌پلاس به دنبال این هستند که برای جلوگیری از کاهش قیمت نفت از میزان تولید خود بکاهند؛ به طوری که عربستان سعودی در جلسه اوپک‌پلاس که در آبان ماه امسال برگزار شد، اعلام کرد به صورت داوطلبانه میزان تولید نفت خود را تا سه ماهه نخست سال ۲۰۲۴ میلادی تا یک میلیون بشکه در روز کاهش می‌دهد. یا اینکه روس‌ها نیز در نظر دارند ۵۰۰ هزار بشکه تولید نفت خود را کاهش دهند.

ایران و بریکس

طبق گزارشی که سایت ژئوپلیتیک در این خصوص به تازگی منتشر کرده، علی‌رغم تحریم‌های همه‌جانبه آمریکا، ایران مقادیر زیادی نفت خود را صادر می‌کند؛ به طوری که اعلام شده ۱۰ درصد از واردات نفت خام چین از ایران تامین می‌شود. در همین رابطه هر چند که اکنون گفته می‌شود میزان واردات نفت چین از ایران کاهش یافته و پکن به دنبال خرید نفت با تخفیف از روسیه و ونزوئلاست، اما آمارها نشان می‌دهد ماه گذشته چین از ایران روزانه ۱۸/۱ میلیون بشکه نفت وارد کرده و این رقم در آبان سال جاری نیز چیزی در حدود ۵۳/۱ میلیون بشکه بوده است. بنابراین به گفته کارشناسان ورود ایران به بریکس‌پلاس می‌تواند علاوه بر بهره‌مندی از فرصت‌های اقتصادی این گروه، به بازگردانی اقتصاد در مسیر اصلی نیز کمک کند.
به گفته کارشناسان در شرایطی که تحریم‌های آمریکا به اقتصاد ایران ضربه زده و با توجه به شرایط کنونی، احیای برجام نیز بعید به نظر می‌رسد، عضویت در بریکس‌پلاس می‌تواند برای ایران مزایایی در جهت مواجهه با تحریم‌ها داشته باشد. این در حالی است که امارات نیز در حالی روابط اقتصادی خود را با چین تقویت کرده که مناسبات تجاری‌اش با روسیه نیز حفظ و تقویت شده؛ به طوری که همزمان با نارضایتی شدید ایالات‌متحده از این قضیه، گفته می‌شود امارات اکنون تبدیل به بزرگ‌ترین شریک تجاری روسیه در جهان عرب شده است.
تحلیلگران معتقدند ایران، عربستان و امارات هر سه سیاست کاهش وابستگی به دلار را نیز دنبال می‌کنند. به عنوان مثال ایران در سال گذشته قراردادی را با روسیه به منظور استفاده از ارزهای ملی دو کشور جهت تجارت نهایی کرده است. همچنین در حالی که عربستان و امارات از طرح‌های دلارزدایی حمایت می‌کنند، هند به عنوان یکی از مهم‌ترین اعضای بریکس قراردادی را با امارات جهت استفاده از ارزهای محلی منعقد کرده و دی سال گذشته نخستین مبادله نفت خود با امارات را با روپیه انجام داد.

پیامدهای ژئوپلیتیکی

درخصوص ابعاد و پیامدهای پیوستن چهار کشور خاورمیانه به بریکس از منظر ژئوپلیتیکی، کارشناسان معتقدند همزمان با خروج ایالات‌متحده از برجام، روابط میان دو کشور بیش از گذشته تنش‌آمیز شده و در نتیجه تهران روابطش را با مسکو و پکن به میزان زیادی تقویت کرده است. علاوه بر این جنگ غزه و وضعیت منطقه نیز به گونه‌ای رقم می‌خورد که در حال حاضر شاهد افزایش تنش‌ها میان ایران و غرب به خصوص ایالات‌متحده هستیم.
این در حالی است عربستان و امارات نیز ضمن تقویت روابط خود با چین، همزمان مناسبات اقتصادی، استراتژیک و امنیتی ویژ‌ه‌ای با ایالات‌متحده دارند. در واقع آنها از یک سو به دنبال بهره‌برداری از مزایای بریکس هستند و از سوی دیگر ضمن اینکه خود را از رویکردهای ضدغربی دور می‌کنند، سعی دارند در کشمکش‌های ژئوپلیتیکی و اقتصادی میان آمریکا و چین نیز بی‌طرف باقی بمانند. به همین دلیل برخی ناظران تاکید دارند، پیوستن ۵ کشور جدید به خصوص سه کشور خاورمیانه به بریکس حامل پیامدهای مهم استراتژیک و اقتصادی است و یادآور این موضوع است که نظم کنونی بین‌المللی را دیگر نمی‌توان با بازی حاصل جمع صفر تعریف و تنظیم کرد.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع