فرسودگی و استهلاک بالا معضل تازه پالایشگاه‌ها در ایران

نفت‌هایی که هدر می‌روند

عدم نوسازی پالایشگاه‌های کشور در سال‌های گذشته باعث شده هر سال از حجم فرآورده‌های باارزش مثل گازوئیل یا بنزین کاسته و بیشتر نفت ورودی به پالایشگاه‌های کهنه تبدیل به مازوت و قیر شود. محصولاتی که ارزش اقتصادی چندانی هم ندارند و بعضی از آنها به دلیل پایین‌تر بودن از استانداردهای جهانی و درجه بالای آلایندگی تولید زیان‌باری دارند.
گزارش‌ها نشان می‌دهد به جز پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس که خوراک آن میعانات گازی (نفت فوق‌سبک) است، ۹ پالایشگاه دیگر که نفت خام پالایش می‌کنند، یک سوم نفت دریافتی را به خاطر تکنولوژی کهنه به مازوت و قیر تبدیل می‌کنند.
در این میان بیشترین رکورد از هدردهی نفت متعلق به پالایشگاه آبادان است. پالایشگاهی که با ۱۱۱ سال سن، قدیمی‌ترین پالایشگاه ایران است و با سنی بیش از ۳۰ درصد نفت دریافتی را به قیر و مازوت تبدیل می‌کند.
پالایشگاه نفت آبادان اکنون با ظرفیت پالایش ۴۳۰ هزار بشکه در روز، بزرگ‌ترین پالایشگاه نفت ایران به‌شمار می‌رود. این پالایشگاه نفت خام مورد نیاز پالایشگاه آبادان به‌طور روزانه توسط شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب و از میادین نفتی آغاجاری، دارخوین و اهواز تامین می‌کند و به همراه پالایشگاه اراک، کماکان به‌صورت دولتی اداره می‌شوند و مالکیت آنان در اختیار شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران است.
دیگر پالایشگاه‌های کشور هم شرایطی مشابه دارند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که کرمانشاه، تبریز و بندرعباس هم به دلیل استهلاک و کهنگی بالا نفت را عملا هدر می‌دهند. این در حالی است که قیمت نفت خام بسیار بالاتر از قیر و مازوت است و اصولا فعالیت پالایشگاه‌ها صرفه اقتصادی ندارد.
به گزارش اقتصاددان به نقل از جهان‌صنعت  ، گزارش‌ها نشان می‌دهد که در پالایشگاه‌های مدرن به صورت میانگین ۵ تا ۷ درصد نفت تبدیل به قیر یا مازوت می‌شود؛ مثلا پالایشگاه امارات تنها ۵ درصد نفت دریافتی را تبدیل به قیر و مازوت (سولفور نیم‌درصد) می‌کند و بقیه به محصولات با ارزش‌افزوده مانند بنزین و گازوئیل تبدیل می‌شود.
به گفته کارشناسان برای اصلاح پالایشگاه‌ها به تکنولوژی پیشرفته، حدود ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است.در شرایطی که صنعت نفت ایران از نبود منابع مالی رنج می‌برد، سوال این است که آیا ادامه فعالیت پالایشگاه‌هایی که نفت را هدر می‌دهند، صرفه اقتصادی دارد؟

سه عاملی که به‌روز‌رسانی پالایشگاه‌ها را به تعویف انداخت

مرتضی بهروزی‌فر کارشناس انرژی  می‌گوید: این معضل همه پالایشگاه‌هاست؛ حتی بخش بزرگی از پالایشگاه‌های کشور، یعنی آنهایی که قبل یا بعد از انقلاب به صورت خصوصی پایه‌گذاری شدند، هم تکنولوژی لازم را ندارند. پالایشگاه‌هایی هم که دولتی بودند و واگذار شدند، باتوجه به اینکه به‌روز‌رسانی نشده‌اند‌، همچنین انگیزه لازم را برای بهبود وضعیت خود ندارند.
وی با تاکید براینکه به دلیل شرایط تحریمی عملا امکان به‌روزرسانی و بهبود دستگاه‌های پالایش وجود ندارد، افزود به همین دلیل هم سهم تولید فرآورده‌هایی مثل مازوت یا قیر خیلی بالاست. متاسفانه بیش از ۳۰ درصد تولید پالایشگاه آبادان به مازوت تبدیل می‌شود.
بهروزی‌فر تصریح کرد: تنها راهکار ممکن در این شرایط این است که متناسب با تکنولوژی روز به‌روزرسانی شوند؛ این مشکل قبل از تولید مازوت، گوگرد‌زدایی است. نفت خام ما دارای حجم بسیار قابل‌توجهی از ترکیبات گوگردی است که اگر حذف نشود می‌تواند به شدت آلوده‌کننده باشد.
او اضافه کرد: یکی از دلایلی که مازوت تولیدی پالایشگاه‌های کشور آلایندگی خیلی بالایی دارند، حجم بالای ترکیبات گوگرد است که بالاتر از استانداردهای جهانی است.
این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: متاسفانه نبود انگیزه‌، واگذاری‌ها، تحریم‌ها و کمبود سرمایه‌گذاری باعث شده که عملا نوسازی پالایشگاه کنار گذاشته شود و نتیجه اینکه امروزتولیدات پالایشگاه‌های ما با ترکیبات بالای گوگرد و تولید فرآورده‌های سنگین نه تنها نفت را هدر می‌دهند، بلکه بر آلایندگی می‌افزایند.

به‌روزرسانی پالایشگاه‌ها در اولویت نیست

عرفان افاضلی دبیرکل فدراسیون صنعت نفت ایران هم در این رابطه با اشاره به شاخص پیچیدگی تولید پالایشگاهی گفت: نیلسون، شاخص پیچیدگی پالایشگاه است که یک شاخص بدون واحد هم تعریف می‌شود. در واقع این شاخص پیچیدگی فرآورده‌های تولیدی یک پالایشگاه را مشخص می‌کند و تقریبا مشخص می‌کند که چه بخشی از فرآورده‌ها تبدیل به فرآورده‌های باارزش‌تر و چه بخش‌هایی به نفت‌کوره با گوگرد بالا یا گوگرد پایین می‌شوند.
وی افزود: صنعت پالایش نفت کشور به دلیل فرسوده بودن نیاز به سرمایه‌گذاری بسیار زیادی دارد، برای اینکه پالایشگاه‌های ما کیفی‌سازی شوند لازم است که شاخص پیچیدگی آنها بالا برود. امروز شاخص پیچیدگی پالایشگاه‌های ما از متوسط پالایشگاه‌های کشورهای مجاور ما مثل کویت به مراتب کمتر است.
افاضلی گفت: مثلا ضریب پیچیدگی پالایشگاه آبادان نصف شاخص پیچیدگی متوسط پالایشگاه‌های آمریکاست یا مثلا پالایشگاه کرمانشاه. تنها بعضی از پالایشگاه‌های ما بعد از کیفی‌سازی و بازسازی و سرمایه‌گذاری، در حال حاضر پیچیدگی بالاتری دارند که محصولاتشان هم عمدتا صادر می‌شود.
دبیرکل فدراسیون صنعت نفت ایران با تاکید براینکه محصول پالایشگاه‌های فرسوده با ضریب کیفی پایین عمدتا برای مصرف داخل مورد استفاده قرار می‌گیرد، گفت: قاعدتا دلیل اصلی این شرایط کمبود سرمایه‌گذاری بوده است. ما به سرمایه‌گذاری بسیار زیادی در صنعت نفت نیاز داریم و متاسفانه باید بگویم که طی سال‌های اخیر با توجه به ناترازی که در تولید گاز و مصرف گاز انجام شده، عمده سرمایه‌گذاری‌ها در بخش‌های دیگری صرف می‌شود.
او گفت: به میزانی که برای افزایش تولید هزینه می‌شود، متاسفانه بهینه‌سازی و کیفی‌سازی در اولویت‌های بعدی قرار گرفته‌اند. به همین دلیل هم عملا اولویت وزارت نفت و شرکت پخش پالایش کیفی‌رسانی یا به‌روز‌رسانی و بهینه‌سازی پالایشگاه‌ها نیست.
به گفته وی، به همین دلیل هم عمده نفت ورودی به پالایشگاه تبدیل به محصولاتی با ارزش کمتر نسبت به محصولات با‌ارزش‌تر می‌شود و محصولات پالایشگاهی ما کرک اسپرد بسیار کمتری نسبت به نفت خام دارد.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع