توصیه هایی برای تقویت بورس وسهامداران آن

نویسنده : دکتر فاطمه پاسبان استاد موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی

با توجه به اینکه بازار بورس یکی از نهادهای مهم تامین مالی فعالیتهای اقتصادی کشور و گزینه سرمایه گذاری است با توجه به افت و خیزهای چند ماهه در بورس به نظر می رسد روی موضوعات ذیل بایستی کمی تامل نمود:

۱- داشتن حداقل سواد بورسی برای ورود به بورس مانند داشتن گواهی نامه گذراندن دوره های آموزشی و … ضرورت دارد . بورس بازار تخصصی است و از طرفی ورود و خروج به آن آزاد هست اما هر معامله حرفه ای نیازمند تخصص است چرا که اول به خود فرد ضررو زیان وارد نشود و دوم اینکه ماهیت بورس زیر سوال نرود که بورس کارآمد نیست در حالی که خود فرد کارآمد نیست و سوم اینکه به دیگر سهامدارن بورس ضررو زیان وارد نشود.وارد کردن زیان و ضرر به سایر سهامدار به دلیل رفتار نادرست سهامداران غیرحرفه ای و تازه وارد را بایستی به حداقل رساند قانون و مقررات برای همین مواقع است . پیشنهاد می شود اقتصاد رفتاری در سرلوحه تصمیمات بورسی قرار گیرد چرا که رفتار آنهایی که وارد بورس می شوند تابع قواعد مشخص و تعیین شده نیست و اصلاح برخی الگوهای رفتاری با آموزش و آگاهی میسر است . از این رو آموزش ضرورت کارآمدی بازار بورس است و داشتن بسته های آموزشی متناسب با ذینفعان بازار بورس یکی از راهکارهای تقویت بازار بورس است.

۲- حاکمیت مسوول است و طبق آموزه های اقتصادی همواره بایستی در سیاست گذاریها اصل جبران را لحاظ کند وقتی به دلیل عدم هماهنگی بین مسوولین حاکمیتی ، بی اعتمادی در بازار بورس حاکم می شود ضرورت دارد به موقع و به اندازه با سیاستهای جبرانی ضرر وارد شده به بازار و سهامداران توسط حاکمیت جبران شود. در این شرایط لطفی به سهامدار نشده بلکه هزینه اشتباه نادرست فرآیند تصمیم سازی و سیاست گذاری حاکمیت است که جبران شده لذا ضرورت دارد مسوولین به این موضوع مسوولیت پذیری خود بیشتر توجه نمایند. .

۳- بحث حقوقی ها در بازار یکی از موضوعات مهمی است که انتظاراتی را برای سهامداران بورس ایجاد نموده است . به نظر می رسد حقوقی ها نوسان گیر بازار نیستند طبیعتاً یک شرکت حقوقی که روی سهمی سرمایه‌گذاری می‌کند به دنبال انتفاع خود و سهامدارانش است نه مجموع سهامداران بازار بورس . لذا ضرورت دارد ضمن کاهش قدرت انحصاری شرکتهای حقوقی در بازار بورس شانس خرید یک سهام برای سهامداران کوچک فراهم شود .به نظر می رسد بازار بورس را رهبران آن هدایت می کنند و سهامداران کوچک و متوسط ها پیرو هستند . با این وجود به نظر می رسد بایستی اجازه معامله به همه سهامداران را داد وچگونگی پیاده سازی آن نیازمند مطالعه و قانون گذاری یا دستورالعمل هست .

۴- عرضه‌های متنوع، سودآور و مطمئن از دارایی‌های دولتی و عمومی در بورس طبق برنامه‌ریزی‌های انجام گرفته با نظم و استمرار تداوم یابد و در این موضوع هیچ کندی و تعللی صورت نگیرد و طبق برنامه زمان بندی باشد تا اعتماد و اطمینان به بازار بورس برگردد . سرمایه اجتماعی بالاترین رکن کارآمدی بازار بورس است .

۵- به نظر مهمترین توجه به بازار بورس ” عمق بخشی به بازار بورس است ”بازار عمیق به بازاری گفته می‌شود که در آن خرید و فروش به آسانی انجام می‌شود و مدت زمان انتظار برای فروش (خرید) سهام به حداقل ممکن کاهش یابد. در بازار عمیق، برای تغییر قیمت (صعود یا سقوط)، حجم سفارش باید به مقدار قابل توجهی افزایش یابد. بنابراین می‌توان گفت بازار‌های عمیق دارای نقدشوندگی بسیار بالا هستند. در این بازارها صف‌های خرید و فروش هرگز پایدار نمی مانند. عمق بازاری یک سهم، به تعداد سهامداران و تنوع آنها وابسته است. نقدشوندگی یکی دیگر از عوامل عمق بخشی به بازار بورس است . بورس تهران از عمق زیادی برخوردار نیست. شاهد بر این مدعا نیز رشدهای سریع قیمت سهام در بازه‌های زمانی کوتاه نظیر فروردین‌ماه سال جاری و همچنین تشکیل صف‌های فروش سنگین در شرایط رکود است. مهم‌ترین دلیل عمق کم این بازار، عدم توازن در فعالیت گروه‌های مختلف فعال در بازار است.

۶- سوال : آیا سیاستها و تصمیمات اعمال شده در چند هفته اخیر در بازار بورس کارآمد بوده است یا نه ؟ آیا سیاستها و اقدامات تحلیل شده و چالش ها استخراج شود ؟ آیا آسیب شناسی شده است ؟ لطفا نتایج آن طبق اصل شفافیت منتشر شود . بدون آسیب شناسی چطور می توان راهکار داد ؟ راهکار برای حل کدام مساله اگر آسیب شناسی علمی صورت نگرفته باشد .

۷- نکته آخر تامین مالی دولت از بورس است به نظر می رسد برای تامین کسری بودجه یا به قولی واگذاری فعالیتها به مردم در قالب خصوصی سازی نیازمند مطالعه و مشورت و همفکری با بزرگان اقتصاد و متخصصان امر است . نمی توان بدون برنامه زمانبندی و با توجه به شرایط موجود و روزآمد کردن برنامه به هر بهانه یا تامین کسری بودجه یا خصوصی سازی وارد بازار بورس شد . رخت بر بستن اعتماد از بازار بورس باعث خروج نقدینگی و وارد شدن این پولها به دلالی می شود که تورم بیشتر و رکود بیشتر را برای کشور رقم می زند و نارضایتی اجتماعی را چند برابر . لذا شدیدا توصیه می شود از ابزار مدیرتی کارآمد ” مشارکت و همفکری با صاحبان قلم و تجربه ” برای حضور دولت در بورس و سیاستگذاری بهره گرفته شود . مدیریت از بالا به پایین سالهاست منسوخ شده و مدیریت مشارکتی و حکمرانی خوب جای آن را گرفته است البته قبل از تصمیم سازی نه بعداز آن و خراب شدن اوضاع .

ع