تراز تجاری به نفع روسیه و چین!

ارزیابی روند تجارت ایران با کشور روسیه حکایت از آن دارد که در ۵ سال گذشته تراز تجاری همواره به نفع روسیه بوده است، اما در سال ۱۴۰۱ اندکی تراز تجاری بین دو کشور به نفع ایران بهبود یافت و از منفی بودن آن کاسته شد که دلیل آن را می‌توان به میزان افزایش صادرات ایران در مقابل میزان کاهش واردات از روسیه در این سال نسبت به سال ۱۴۰۰ نسبت داد. همچنین براساس آمارها، در ۶ ماهه نخست امسال، ۲۱ میلیارد و ۷۳۶ میلیون دلار کالا بین ایران و ۱۱ کشور عضو سازمان همکاری‌های شانگهای تبادل شده که از میزان سهم صادرات ایران، ۱۰ میلیارد و ۵۸۳ میلیون دلار بوده، اما ۱۱ میلیارد و ۱۵۳ میلیون دلار واردات داشته‌ایم. جزییات این تجارت نشان می‌دهد، چین با خرید ۲۱.۶ میلیون تن کالا به ارزش ۶.۹ میلیارد دلار مقصد اول صادراتی ایران بوده، اما در مقابل ۲.۶ میلیون تن کالا به ارزش ۸.۸ میلیارد دلار روانه بازارهای ایران کرده است.

بیلان تجارت ایران و روسیه

ارزیابی روند تجارت ایران و روسیه نشان می‌دهد که رقم کل تجارت این دو کشور در سال مذکور حدود ۲٫۳ میلیارد دلار بوده که حدود ۶۸ درصد از آن، معادل ۱٫۶ میلیارد دلار متعلق به ارزش واردات ایران از روسیه و مابقی، معادل ۷۵۱ میلیون دلار به صادرات ایران به این کشور اختصاص داشته است. طی ۶ ماهه نخست ۱۴۰۲ نیز ارزش کل تجارت ایران و روسیه حدود ۱٫۴ میلیارد دلار (۴۴۰ میلیون دلار صادرات و ۹۲۵ میلیون دلار واردات) بوده که رشد ۱۱٫۵ درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کرده است. با توجه به روند تجارت دو کشور این نکته نمایان می‌شود که طی سال‌های مورد بررسی تراز تجاری همواره به نفع روسیه مثبت بوده است. اما در سال ۱۴۰۱ اندکی تراز تجاری بین دو کشور به نفع ایران بهبود یافت و از منفی بودن آن کاسته شد، که دلیل آن را می‌توان به میزان افزایش صادرات ایران در مقابل میزان کاهش واردات از روسیه در این سال نسبت به سال ۱۴۰۰ نسبت داد.

به گزارش اقتصاددان به نقل از تعادل  ،  از سوی دیگر ارزیابی روند تجارت غیرنفتی ایران و روسیه در خصوص صادرات «نفت خام» و «روغن حاصل از مواد معدنی قیری»، «روغن‌های نفتی»، «روغن‌های حاصل از مواد معدنی قیری»، «غیرخام»، «گازهای نفتی» و «سایر هیدروکربورهای گازی» در سال ۱۴۰۱ برای دومین سال پیاپی با افزایش همراه بوده است؛ ‌هرچند از سرعت رشد آن کاسته شده است.

با توجه به اینکه دو کشورهای روسیه و ایران کشورهای دارای منابع نفت و گاز هستند، تفاوت چندانی بین تجارت غیرنفتی ایران و روسیه و کل تجارت این دو کشور ملاحظه نمی‌شود و این تفاوت تنها حدود ۴۹ هزار دلار است.

   چه کالاهایی بین دو کشور رد وبدل شده؟

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد، عمده کالاهای صادراتی ایران در سال ۱۴۰۱ به روسیه «سایر اجزاء و قطعات توربوجت ها»، «سایر انواع میگو» و «کیوی تازه» بوده است. نکته قابل توجه نشان می‌دهد سهم ۱۰ کالای عمده صادراتی ایران به روسیه در سال ۱۴۰۱ بیشترین سهم از صادرات کل کشور را داشته‌اند. به عنوان نمونه، صادرات ایران به روسیه در «سایر اجزاء و قطعات توربوجت ها» حدود ۹۹ درصد کل ارزش صادرات این کالا در سال مذکور را تشکیل داده است. نکته قابل توجه اینجا است که ۱۰ کالای عمده صادراتی ایران به روسیه حدود ۴۸ درصد از کل ارزش صادرات ایران به این کشور در سال ۱۴۰۱ بوده است.

اما درباره کالا وارد شده از روسیه به ایران می‌توان گفت در مدت زمان مورد بررسی عمده کالاهای وارداتی ایران از روسیه شامل «گندم معمولی» با «اجزاء و قطعات رآکتورهای هسته ای» و «چوب اره شده» بوده است. براساس این گزارش میزان وابستگی ایران به واردات سه کالای ذکر شده نیز به روسیه به ترتیب ۳۶ درصد، ۱۰۰ درصد و حدود ۸۵ درصد بوده است. شایان ذکر است ۱۰ کالای نخست وارداتی ایران از روسیه در سال ۱۴۰۱ حدود ۸۵ درصد از کل واردات ایران از این کشور را تشکیل می‌دهد.

   پتانسیل صادرات به روسیه

روابط تجاری ایران و روسیه به ویژه با توجه به موقعیت روسیه به عنوان دهمین شریک تجاری مهم ایران اهمیت زیادی دارد. تجارت دوجانبه بین این دو کشور علی الخصوص پس از آغاز جنگ روسیه و اوکراین می‌تواند منافع اقتصادی متقابلی را به همراه داشته باشد. برای ایران، با توجه به اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه روسیه، این کشور می‌تواند به عنوان بازاری حیاتی برای صادرات غیرنفتی ایران عمل کند و فرصت‌های متنوعی را برای ایران به وجود آورد. علاوه بر این، تخصص روسیه در بخش‌هایی مانند انرژی هسته‌ای و توسعه زیرساخت‌ها فرصت‌های ارزشمندی را برای پیشرفت اقتصادی ایران ارایه می‌دهد.

بررسی واردات روسیه طی سه سال گذشته (۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲) نشان می‌دهد که عمده نیاز وارداتی این کشور طی بازه مورد بررسی مربوط به فصول ۸۴ شامل رآکتورهای هسته‌ای، دیگ‌های بخار آب گرم، ماشین آلات و وسایل مکانیکی، اجزا و قطعات آنها، ماشین آلات و دستگاه‌های برقی و اجزا و قطعات آنها، دستگاه‌های ضبط و پخش صوت، دستگاه‌های ضبط و پخش صوت و تصویر تلویزیونی، وسایل نقلیه زمینی غیر از نواقل روی خط راه آهن یا تراموای و … بوده که حدود ۳۹ درصد از کل نیاز وارداتی این کشور طی بازه مذکور را تشکیل می‌دهد.

اما سهم ایران در برآورده کردن نیاز وارداتی روسیه بسیار ناچیز بوده است و ایران تنها توانسته در میان ۱۰ فصل عمده وارداتی روسیه که شامل میوه‌های خوراکی، پوست مرکبات یا پوست خربزه و همانند آن می‌شود، حدود ۵ درصد از سهم بازار این کشور را از آن خود کند. بالاترین سهم روسیه در صادرات فصول مختلف کتاب مقررات صادرات و واردات، طی سه سال گذشته (۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱) و بر اساس آمار منتشر شده توسط گمرک، الیاف سنتتیک یا مصنوعی غیریکسره، توتون و تنباکو و بدل توتون و تنباکوی ساخته شده، لکوموتیوهای راه آهن یا تراموای، نواقل روی خط … بوده که سهم این کشور در صادرات ایران ۱۶٫۳ درصد و ۱۵٫۸ درصد است.

داد‌های اعلام شده همچنین نشان می‌دهد در این مدت صادرات غیر نفتی ایران به این کشورها علی‌رغم رشد ۴۶ درصدی در وزن، سه درصد در ارزش کاهش داشته و واردات کشورمان در نیمه نخست امسال نسبت به ۶ ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۱ با رشد ۲۱ درصدی در وزن و ۲۴ درصدی در ارزش همراه بوده است.

   واردات و صادرات با اعضای شانگهای

از سوی دیگر، براساس گزارش منتشر شده از سوی کمیسیون توسعه تجارت خانه صمت، در ۶ ماهه نخست امسال، ۳۶ میلیون و ۹۸۲ هزار و ۶۹۲ تن کالا به ارزش ۲۱ میلیارد و ۷۳۶ میلیون و ۸۳۴ هزار و ۱۰۶ دلار بین ایران و یازده کشور عضو سازمان همکاری‌های شانگهای تبادل شده که از این میزان ۳۱ میلیون و ۴۳۶ هزار و ۶۹۳ تن کالای غیر نفتی به ارزش ۱۰ میلیارد و ۵۸۳ میلیون و ۷۵۲ هزار و ۷۶۱ دلار، سهم صادرات کشورمان به اعضای شانگهای و ۵ میلیون و ۵۴۵ هزار و ۹۹۹ تن کالا به ارزش ۱۱ میلیارد و ۱۵۳ میلیون و ۸۱ هزار ۳۴۵ دلار، سهم واردات کشورمان بوده است.

اما درباره میزان صادرات غیرنفتی کشورمان به اعضای شانگ‌های نیز عنوان شده که چین با خرید ۲۱.۶ میلیون تن کالا به ارزش ۶.۹ میلیارد دلار (رشد ۴۵ درصدی در وزن و کاهش ۱۳ درصدی در ارزش)، هند با ۳.۸ میلیون تن کالا به ارزش ۱.۱ میلیارد دلار (رشد ۶۸ درصدی در وزن و ۱۵ درصدی در ارزش)، پاکستان با ۲ میلیون تن کالا به ارزش ۹۳۹.۳ میلیون دلار (رشد ۵۱ درصدی در وزن و ۶۵ درصدی در ارزش)، افغانستان با حدود دو میلیون تن کالا به ارزش ۸۱۵.۸ (رشد ۲۱درصدی در وزن و یک درصدی در ارزش) و روسیه با ۱.۱ میلیون تن کالا به ارزش ۴۴۰.۴ میلیون دلار (رشد ۶۹ درصدی در وزن و ۲۸ درصدی در ارزش)، پنج مقصد اول صادرات ایران به اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای بودند‌. از سوی دیگر، ازبکستان هم با خرید ۱۶۰ میلیون دلار، تاجیکستان با ۱۱۶.۶ میلیون دلار، قزاقستان با ۸۶.۴ میلیون دلار، قرقیزستان با ۲۹.۴ میلیون دلار، بلاروس با ۸.۶ میلیون دلار و مغولستان با ۲۸۶ هزار دلار به ترتیب در رتبه‌های بعدی مقاصد صادراتی ایران در بین اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای در نیمه نخست امسال قرار دارند.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع