کرونا چگونه بیکاری در ایران را متحول کرد؟

 از سال ۱۳۸۴ که طرح «آمارگیری نیروی کار» در کشور به صورت منظم اجرا می‌شود، سال ۱۳۹۹ نخستین سالی بود که نرخ بیکاری افراد بالای ۱۵سال در آن تک‌رقمی، یعنی مساوی ۹٫۶ درصد شد. نرخ بیکاری در شهرها به کمترین میزان خود در این سال‌ها، برابر با ۱۰٫۴ درصد رسید. نرخ ۷٫۲ درصدی بیکاری روستاییان هم از ۱۳۸۷ تا کنون، بی‌سابقه بوده است. اما آیا این رکوردها به این معنی است که سال کرونایی ۱۳۹۹ سال خوبی برای اوضاع اشتغال ایرانیان بوده است؟

کاهش نرخ بیکاری ایران در ایام کرونا

به گزارش اقتصاددان به نقل از بورسان ،  همانطور که در شکل زیر مشاهده می‌کنیم در سال ۱۳۹۹ حدود ۵۷٫۵ میلیون نفر از کل جمعیت کشور در سن کار هستند که به معنی سهم حدودا ۷۰ درصدی از کل جمعیت کشور است. اما نکته جالب توجه در بازار کار ایران آن است که تنها حدود ۲۵٫۳ میلیون نفر از جمعیت در سن کار کشور تمایل به کار دارند و اساسا دنبال کار می‌گردند و حدود ۳۲ میلیون نفر از جمعیت در سن کار به دنبال کار و فعالیت اقتصادی نمی‌روند که دلایلی همچون تمایل اندک بانوان به حضور در بازار کار و یا وابستگی نسبتا اندک خانوار به درآمدهای ناشی از دستمزد و… نام برد و به همین دلیل نسبت جمعیت فعال به جمعیت در سن کار (نرخ مشارکت) در ایران نسبت به میانگین جهانی حدود ۲۰ درصد کمتر است.

از طرفی شکل فوق نشان می‌دهد از میان ۲۵٫۳ میلیون جمعیت فعال در بازار کار، حدود ۲۲٫۸۳ میلیون نفر توانسته‌اند شغل پیدا کنند و ۲٫۴۷ میلیون نفر نتوانسته‌اند کاری پیدا کنند که باعث شده نسبت جمعیت بیکار به جمعیت فعال (نرخ بیکاری) در سال ۱۳۹۹ به حدود ۹ درصد برسد که کمترین رقم در تاریخ بازار کار ایران است. در واقع، برخلاف بقیه دنیا که در ایام کرونا نرخ بیکاری میانگین جهانی افزایش یافته بود، نرخ بیکاری ایران کاهش یافت که واقعیت خاص اقتصاد ایران است. اما چرا این کاهش نرخ بیکاری لزوما خبر خوشحال‌کننده‌ای نیست؟

ناامیدی از یافتن شغل در ایام کرونا

برای پاسخ به این پرسش باید توجه داشت که منظور کلی از فرد بیکار، فردی است که به دنبال شغل است اما موفق نشده شغلی پیدا کند. پس نرخ بیکاری نسبت تعداد افراد بیکار است به مجموع افراد شاغل و بیکار (همانطور که پیشتر گفتیم به مجموع این دو جمعیت فعال می‌گویند). بنابراین اگر افرادی که کاری پیدا نمی‌کنند دست از جست‌وجو برای کار بکشند، یعنی اصطلاحاً از بازار کار خارج شوند، تعداد افراد «بیکار» کاهش می‌یابد، بدون این که اتفاق مثبتی در بازار کار رخ داده باشد. به همین دلیل است که باید به یک متغیر دیگر نیز توجه داشت.

این متغیر مهم نرخ مشارکت افراد در بازار کار است که نشان می‌دهد چه نسبتی از افراد در سن کار (سن ۱۵ تا ۶۵ سال) در بازار کار مشارکت کرده‌اند؛ یعنی یا شاغل‌اند و یا بیکار (جمعیت فعال). در نمودار زیر واضح است که نرخ بیکاری در سال ۹۹ کمترین بوده است؛ اما همزمان نرخ مشارکت ۴۳٫۴ درصدی، که سه درصد کمتر از نرخ مشارکت در سال ۹۸ است، نشان می‌دهد سال ۹۹ سال خروج نیروی کار از بازار کار بوده است.

بنابراین از سویی تعداد افرادی که اساسا به دنبال شغل بوده‌اند کمتر شده و به صورت کلی جمعیت فعال کشور کمتر شده؛ اما بخش بزرگ‌تری از این جامعه‌ی کوچک‌تر شاغل شده است. حال سوال این است که در مجموع چه درصدی از افراد در بازه سنی ۱۵ تا ۶۵ در سال ۹۹ صاحب شغل بوده‌اند؟ نمودار فوق نشان می‌دهد فقط ۳۹٫۷ درصد از این افراد شاغل بوده‌اند که کم‌تر از سه میانگین سال گذشته است. پس در مجموع دلیل اصلی نزول نرخ بیکاری در سال ۱۳۹۹ این بوده که عده‌ی زیادی از پیداکردن کار ناامید شده‌اند. برای دیدن جزئیات این اتفاق باید تغییرات مقداری تعداد شاغلان و بیکاران نسبت به سال‌های گذشته را بررسی کرد که در ادامه به آن می‌پردازیم.

کرونا عامل تغییر روند ۶ ساله بازار کار ایران

همانطور که در نمودار زیر مشخص است، از سال ۹۳ تا ۹۸ همراه با افزایش جمعیت در سن کار، جمعیت فعال و شاغلان نیز بیشتر شده‌اند؛ اما در سال ۹۹، با وجود افزایش جمعیت در سن کار، تعداد افراد فعال کاهش یافته و در مجموع تعداد شاغلان هم کمتر شده است. و همانطور که پیشتر نیز ذکر شد، در حالی که ۵۷٫۵ میلیون نفر از جمعیت ایران در سن مناسب کار قرار دارند، اما کمتر از ۲۳ میلیون نفر از این جمعیت شاغل‌اند و کلا حدود ۲۵ میلیون نفر فعال در بازار کارند. این ارقام در مقایسه با سال ۱۳۹۸ نشان می‌دهد در حالی که حدود ۱٫۱ درصد بر جمعیت در سن کار افزوده شده است، حدود ۵ درصد از جمعیت فعال و حدود ۴ درصد از جمعیت شاغلان کاسته شده است. از نظر مقادیر مطلق میزان ۱٫۳۵ میلیون نفر از جمعیت فعال کشور کاسته شده که ۹۴۰ هزار نفر آن از تعداد شاغلین بوده و ما بقی تعداد بیکاران بوده است. یعنی در سال ۱۳۹۹ تعداد افراد شاغلی که از بازار کار خارج شده‌اند، دو برابر تعداد بیکاران بوده است.

اوضاع اشتغال شهر و روستا چه تفاوتی دارد؟

نکته‌ی جالب در مقایسه‌ی شهر و روستا این است که جمعیت در سن کار شهری‌ها با شیب زیادی بیشتر شده اما جمعیت روستاییان در این سنین حتی کمی نزولی هم بوده است. به تبع آن، اشتغال خالص افزوده‌شده اکثراً به شهرها مربوط بوده است. اما در سال ۹۹ جمعیت شاغل و فعال هم برای ساکنان روستا و هم برای ساکنان شهر نزول داشته است.

همانطور که نمودار بعدی به نمایش گذاشته، معمولاً در میان روستاییان هم نرخ مشارکت بیشتر است و هم بیکاری کمتر. در سال ۱۳۹۹ روند کلی افراد ساکن شهر و روستا هم مشابه روند کلی کشور بوده است: کاهش توامان بیکاری و نرخ مشارکت. ۴۳٫۱ درصد از ساکنان شهرها و ۴۶٫۹ درصد از ساکنان روستاها در بازار کار مشارکت داشته‌اند.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع