پلن واشنگتن برای دور زدن ایران در دریای خزر!

در شرایطی که روسیه درگیر جنگ اوکراین است و ایران هدف تحریم ها، واشنگتن برای مانور در آسیای میانه و دریای خزر خیز برداشته تا بدین طریق بتواند ضمن افزایش قدرت خود، رقبایش را در موضع ضعف قرار دهد.

اقتصاددان: جنگ اوکراین موجب شد تا کشورهای آسیای میانه پیوندهای میان خود با بازیگران بین الملل و مسیرهای تجاری شان را مورد بازنگری قرار دهند. این درگیری احتمالا فصل تازه ای از تعاملات تجاری جهانی منطقه آسیای مرکزی از زمان فروپاشی اتحادجماهیر شوروی را رقم خواهد زد.پیشتر فعالیت های تجاری کشورهای آسیای مرکزی محدود به مسکو بود و صادراتشان از روسیه عبور می کرد. اما حالا با تدام جنگ، حمل و نقل از طریق منطقه مرزی روسیه و اوکراین چالش برانگیز شده است. علاوه بر این، تحریم های اعمال شده بر کرملین، فعالیت تجاری از طریق خاک روسیه را پیچیده تر کرده. ظرفیت محدود مسکو جهت مشارکت همزمان در آسیای مرکزی، به این معنی است که انگیزه جدید و محیط مساعدی برای تنوع و گسترش مسیرهای تجاری ایجاد شده و میدان جهت رقص  واشنگتن در این جغرافیای استراتژیک هموار گشته است.

خیز واشنگتن برای آسیای حضور در آسیای میانه

منطقه آسیای مرکزی به واسطه ذخایر غنی انرژی، منابع طبیعی و مسیرهای تجاری کلیدی و همچنین وضعیت استراتژیک ژئوپلیتیکی‌اش میان قدرت های بزرگ با اهمیت است.از همین منظر، مناطق آسیای مرکزی و قفقاز که دامیان کرنیویچ میشکوویچ از آن تحت عنوان «منطقه جاده ابریشم» یاد می کند، به واسطه داشتن زیرساخت‌های ارتباطی چندوجهی برای تحقق جاه‌طلبی‌های استراتژیک قدرت‌های بزرگی ضروری است.اما ایالات متحده به دلیل فاصله جغرافیایی اش با منطقه ای  که توسط روسیه، چین، افغانستان، ایران و دریای خزر احاطه شده، در وضعیت نامساعدی قرار دارد. با این همه آنگونه که نشنال اینترست مدعی است، به دلایلی چون نظامی گری های پوتین، عزم ایران برای پایان دادن به حضور بازیگران خارجی در فعل و انفعال های منطقه ای، عدم به رسمیت شناختن طالبان در افغانستان، و گستردگی قابل توجه حضور منطقه ای چین، حضور و نفوذ واشنگتن در آسیای میانه ضروری است.

چرایی مانع تراشی در برابر تهران

ایران با قرار گرفتن در موقعیت جغرافیایی برجسته در جنوب شرقی آسیای مرکزی، برای پیوستن و اتصال به آب های بین المللی مانعی اندک دارد. با این حال، این مسیر به دلایلی چون نفوذ مسکو بر کشورهای آسیای مرکزی و انزوای ایران برای مدتی طولانی مورد استفاده قرار نگرفت. اما با آغاز جنگ اوکراین رهبران بسیاری از کشورهای منطقه جهت ارزیابی روابطشان با ایران، سفرهای رسمی شان به تهران را آغاز کردند.تجارت و اتصال به آب های بین المللی موضوع های اصلی دیدارها بود. ایران این پتانسیل را دارد که نه تنها مسیر جایگزین به سمت بازار اروپا از طریق ترکیه را فراهم کند بلکه فرصت دسترسی بازیگران آسیای مرکزی به آب های بین المللی را از طریق دریای عرب فراهم کند. اما به واسطه روابط پرتنش تهران – واشنگتن، بدیهی است که ایالات متحده در راستای منافع خود در صدد است تا بازیگران آسیای میانه را از هم صدایی با تهران منصرف کند چرا که این هم صدایی نه تنها به رشد اقتصادی ایران کمک خواهد کرد، بلکه نفوذ تهران در آسیای مرکزی را افزایش خواهد داد.

پلن واشنگتن برای دور زدن ایران در دریای خزر

آنگونه که تحلیلگران مدعی اند از منظر ژئوپلیتیکی، دریای خزر بیشترین هماهنگی را با منافع استراتژیک ایالات متحده دارد. این همسویی ب با اهداف کلی سیاست خارجی ایالات متحده در هم آمیخته و بر نقش محوری مسیر خزر در پیشبرد منافع چند وجهی و ایجاد مشارکت های پایدار در چشم انداز پویای آسیای مرکزی تاکید می کند.به ادعای تحلیلگران به واسطه همین دلایل واشنگتن باید مسیر خزر را – که از دریای خزر، آذربایجان، گرجستان و ترکیه عبور می کند – به عنوان مجرای اصلی تجارت بین المللی برای کشورهای آسیای مرکزی تعریف کند و در همین راستا می بایست در حوزه های مرتبط با زیرساخت های منطقه ای سرمایه گذاری کرده و برای تسهیل تجارت در این مسیر، بودجه بیشتری را در اختیار آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان قرار دهد یا از توسعه فن آوری جدیدتر و کارآمدتر حمایت کند.

/پ