نقشه راه صنعت خودرو آفریقای جنوبی، درسهایی برای ایران

اختصاصی اقتصاددان ، صنعت خودرو بدلیل نقش آن در اقتصاد و اشتغال و ارتباط آن با بیش از ۶۰ صنعت وابسته پایین دستی، یکی از برنامه های راهبردی وزیر صنعت در دولت سیزدهم بوده و در برنامه ارائه شده ضمن تلاش برای رفع موانع و چالشها و فعالسازی ظرفیت های خالی در این صنعت، تولید بیش از یک میلیون و ششصدهزار دستگاه خودرو توسط خودروسازان در کنار ارتقاء کیفیت و افزایش رقابت پذیری در سال آینده و توسعه صادرات آن هدفگذاری شده است. با عنایت به اینکه آفریقای جنوبی بزرگترین خودروساز در قاره آفریقا و بیست و دومین خودرو ساز دنیا در سال ۲۰۲۰ بوده تجربه این کشور در صنعت خودروسازی می تواند حاوی درسهای مفیدی برای صنعت خودرو کشورمان باشد.

صنعت خودروی آفریقای جنوبی یک صنعت صادرات محور و رقابتی است و این کشور در سال ۲۰۱۹ با تولید ۶۳۲ هزار دستگاه خودرو رتبه بیست و دوم جهان را به ‌دست آورده که در سال ۲۰۲۰ بدلیل تاثیرات شدید کوید ۱۹ به ۴۵۰ هزار دستگاه کاهش یافته است. در عین حال صنعت خودرو بعنوان بزرگترین و مهمترین صنعت در اقتصاد آفریقای جنوبی در سال ۲۰۱۹ سهم ۶٫۹ درصدی را در تولید ناخالص داخلی کشور داشته که در سال ۲۰۲۰ به ۴٫۹ درصد کاهش یافته و ۱۸٫۷ درصد تولیدات صنعتی و ۱۴  درصد کل صادرات آفریقای جنوبی را شامل میشود.

صنعت خودرو آفریقای جنوبی در یک نگاه (ارقام: میلیارد دلار)

دولت آفریقای جنوبی صنعت خودروسازی را بعنوان یک صنعت کلیدی در رشد اقتصادی خود مد نظر قرارداده و بسیاری از شرکت های بزرگ جهانی از قبیل بنز، بی ام و، فولکس واگن، نیسان، تویوتا، فورد و ایسوزو از آفریقای جنوبی در جهت تولید قطعات و مونتاژ خودرو برای مصرف در داخل و بازارهای بین المللی بهره می برند و ۴۳۰ شرکت قطعه ساز نیز در بازار این کشور فعال می باشند. با توجه به اینکه افزایش تقاضا در بازار داخل به تنهایی نمی‌تواند رشد پایدار اشتغال در این بخش را جوابگو باشد، برنامه رشد صادرات ۲ تا ۳ درصد برای تضمین اشتغال و جذب مدل جدیدی از سرمایه‌گذاری یا افزایش صادرات واحدهای موجود پیش‌بینی شده و در حال اجراست و بر همین اساس تولید ۴/۱ میلیون خودرو تا سال ۲۰۳۵ هدفگذاری شده است. همچنین قرار است میزان داخلی سازی این صنعت از ۴۰ درصد فعلی تا سال ۲۰۳۵ به ۶۰ درصد افزایش یابد و اشتغال مستقیم این بخش نیز از ۱۱۰ هزار نفر فعلی به دو برابر یعنی ۲۲۰ هزار نفر در سال ۲۰۳۵ برسد.

بر اساس آمارهای انجمن صنعت خودرو آفریقای جنوبی این کشور در سال ۲۰۱۹ حدود ۱۴ میلیارد دلار صادرات و ۱۲ میلیارد دلار واردات خودرو و قطعات داشته در حالیکه در سال ۲۰۲۰ بدلیل اثرات کرونا بر بازار خودرو صادرات به حدود ۱۰٫۷ میلیارد دلار و واردات به حدود ۷٫۸ میلیارد دلار کاهش یافته است. این در حالی است که کشورمان در سال ۱۳۹۹ حدود ۹۹۲ هزار دستگاه خودرو تولید نموده اما بر اساس آمارهای گمرک ج.ا. ایران در هفت ماهه سالجاری حدود ۸۰ میلیون دلار صادرات خودرو و قطعات داشته ایم و در سالهای گذشته بطور متوسط حدود ۲۰۰ میلیون دلار در این بخش صادرات داشته ایم. بعبارتی آفریقای جنوبی در سال ۲۰۱۹ حدود ۷۰ برابر ایران صادرات خودرو و قطعات داشته، که حاکی از تفاوت سطح کیفیت و رقابت پذیری صنعت خودرو دو کشور در بازارهای جهانی است.

نکته مهم در ارتباط با صادرات خودروی آفریقای جنوبی مربوط به صادرات بدون تعرفه به ۲۸ کشور منطقه اتحادیه اروپا و موافقت‌نامه تجارت آزاد با ۱۵ کشور عضو اتحادیه سادک
(Southern African Development Community)  و همچنین موافقتنامه آگوا با آمریکا
(African Growth and Opportunity Act)  که موجب تسهیل و کمک به توسعه صادرات کالاهای مختلف و از جمله خودرو شده است. بر همین اساس آفریقای جنوبی در سال ۲۰۲۰ به ۱۵۱ مقصد دنیا خودرو صادر کرده که انگلیس، آلمان، ژاپن، آمریکا، فرانسه، ایتالیا، بلژیک، هلند و استرالیا مهمترین بازارهای صادراتی آفریقای جنوبی از نظر صادرات خودرو در سال ۲۰۲۰ بوده‌اند.

اساس صنعت خودرو آفریقای جنوبی بر مبنای ارتباط بین واردات و تولید داخل است و این سیاست تجاری تولیدکنندگان داخلی را به افزایش صادرات برای به‌دست آوردن صرفه اقتصادی در مقیاس و ایجاد فضای رقابتی در بازار تشویق می‌کند و هدف نهایی آن جلب رضایت مشتری از طریق به‌دست آوردن قدرت انتخاب بین تولیدات داخلی و وارداتی و تنوع گسترده مدل‌های مختلف در محیط بسیار رقابتی از نظر قیمت است.

با توجه به مطالب فوق، در مجموع صنعت خودرو ایران، صنعتی است با یکسری مزایا و معایب که به‌دلیل برخورداری از یک فضای بسته تجاری و وجود یک فضای غیر رقابتی از درک بازار جهانی و به تبع آن تغییر در تفکر تولیدی ناتوان بوده است؛ بنابراین نکته مهمی که در این صنعت کمتر به آن پرداخته شده، داشتن یک افق بلند مدت و یا حتی میان مدت تجاری و حضور ناموفق در بازارهای صادراتی است. لذا با توجه به تجربه آفریقای جنوبی در صادرات نیمی از تولیدات خود به ۱۵۰ بازار دنیا، پیشنهاد می‌شود از یکسو فرصت‌ها و تهدیدهایی را که در پیش روی صنعت خودرو است و از سوی دیگر نقاط قوت و ضعف صنعت خودرو را شناسایی کنیم و در نهایت با استفاده از تجربیات سایر کشورها (از جمله آفریقای جنوبی) جهت‌گیری راهبردی مناسبی را برای این صنعت در چارچوب الزامات ورود به بازارهای جهانی تدوین کنیم.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع