فاز جدید اصلاح یارانه پنهان انرژی

یکی از موضوعات مهم در بحث اصلاح یارانه پنهان انرژی، هدفمندسازی یارانه پنهان انرژی محصولات صادراتی است.
کارشناسان بر این باورند که منطق اعطای یارانه انرژی باید در جایی پرداخت شود که نفع عموم مردم و نفع ملی تامین شود؛ به طور مثال یکی از مواردی که یارانه انرژی منطق دارد، تامین نیاز داخلی کشور به خصوص در تامین نیازهای اساسی مردم است.
یکی دیگر از جاهایی که اعطای یارانه انرژی، اهمیت بالایی دارد، برای ترغیب سرمایه‌گذار به توسعه زنجیره ارزش است که با این رویکرد که نیازمندی به توسعه زنجیره ارزش وجود دارد ولی ممکن است جذابیت کافی برای توسعه زنجیره ارزش ایجاد نشود، از همین رو با اعطای یارانه انرژی این جذابیت برای سرمایه‌گذار ایجاد می‌شود. یکی از مهم‌ترین رویکردهای اعطای یارانه در زنجیره ارزش نفت و گاز است.
اعطای تنفس خوراک نفت برای شکل‌گیری صنعت پتروپالایشگاه در کشور یکی از این موارد است که بازار بسیار مهمی را پیش روی کشور قرار می‌دهد و امکان تبدیل نفت به فرآورده غیرقابل تحریم را فراهم خواهد کرد. در زنجیره ارزش گاز نیز در ابتدا با رویکرد توسعه زنجیره ارزش متانول، یارانه خوراک ارزان به پتروشیمی‌های متانولی اعطا شد اما با گذر زمان نه تنها توسعه زنجیره ارزش شکل نگرفت، بلکه بیش از ۹۵ درصد تولید متانول با رانت خوراک ارزان، نه برای تامین نیاز داخل، بلکه برای تامین نیاز خارج، صادر شد.
به گزارش اقتصاددان به نقل از جهان صنعت   ،  این موضوع در شرایطی است که متانول با قیمت‌های فعلی گاز، به جای فرآیند خوراک گازی از فرآیند تولید متانول با خوراک زغال‌سنگ بسیار افزایش یافته است و همین موضوع قیمت متانول را ثابت نگه داشته است و با وجود افزایش چشمگیر قیمت گاز طبیعی، متانول تغییر قیمتی نداشته است و این موضوع سبب شده است که کشور تنها با حذف رانت خوراک پتروشیمی‌ها یا صادرات معادل گاز مورد استفاده به عنوان خوراک پتروشیمی‌های متانولی، ارزآوری بسیار بیشتری داشته باشد و سهم دولت نیز حداقل ۲ میلیارد دلار در سال بیشتر شود.
بنابراین در مساله رانت خوراک ارزان به پتروشیمی‌های متانولی، وقتی هدف تامین نیاز داخل یا توسعه زنجیره ارزش متانول نیست، باید از تداوم آن جلوگیری کرد و با داده‌های ده ساله و حتی کوتاه‌مدت یک ساله و محاسبه سقف ریالی ۵ هزار تومانی خوراک گاز و همچنین قیمت صادراتی معادل گاز، اثبات شده است که بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان در ۹ ماهه ابتدایی سال، کسری بودجه و ضرر ایجاد کرده است و ارزآوری صادرات گاز نیز به جای صادرات متانول در سال حدود ۸۰۰ میلیون دلار بیشتر خواهد بود و به حدود ۸/۲ میلیارد دلار خواهد رسید.
هاشم‌زاده مدیر گروه انرژی اندیشکده سیاستگذاری ماهد براین باور است که تبدیل گاز به متانول در نه ماهه ابتدایی ۲۰۲۲، چیزی بالغ بر ۲/۲ میلیارد دلار ارزآوری داشته است، در حالی که اگر همین میزان خوراک اعطایی صادر شده بود، چیزی بالغ بر ۷۷/۲ میلیارد دلار درآمدزایی ارزی برای کشور داشت. در حالت غیربهینه تبدیل گاز به متانول، ۵/۱ میلیارد دلار به دولت پرداخت می‌شود که حاکی از رانت خوراک اعطایی است ولی در حالت ایده‌آل برای کشور و مردم، ۷۷/۲ میلیارد دلار سهم دولت و بیت‌المال خواهد بود که حکایت از یک رانت ۳۰ هزار میلیارد تومانی است که از جیب دولت خارج و به کسری بودجه تبدیل شده است.
بنابراین مساله اصلی در زمینه اصلاح یارانه انرژی صنایع، اصلاح نرخ خوراک پتروشیمی‌ها است، که علاوه بر اصلاح یارانه انرژی در پتروشیمی‌های گازی، منجر به اصلاح نرخ سوخت صنایع نیز خواهد شد زیرا نرخ سوخت صنایع، ضریبی از خوراک پتروشیمی‌های گازی است و از همین‌رو در صورت اعطای رانت خوراک پتروشیمی‌ها، رانت بیشتری نیز نصیب صنایع دیگر از محل سوخت خواهد شد و اصلاح یارانه پنهان انرژی در بخش اصلاح نرخ خوراک پتروشیمی‌ها بسیار مهم است و منابع حاصل از این اصلاح یارانه نیز در توسعه میادین مشترک گازی برای افزایش تولید و حفظ میزان برداشت صیانتی تولید گاز مصرف خواهد شد.

مشکل، بهره‌وری پایین

هادی بیگی‌نژاد عضو کمیسیون انرژی مجلس در این رابطه  می‌گوید: نرخ ارزان خوراک و سوخت صنایع، بهره‌وری صنایع را به شدت کاهش داده است!
این عضو کمیسیون انرژی مجلس در خصوص رانت خوراک و سوخت ارزان قیمتی که به صنایع داده می‌شود، گفت: ایرادی که به صنایع گرفته می‌شود این است که با این گاز ارزان‌قیمت، مثلا فولاد و سیمان تولید می‌کنند و این محصولات را با نرخ جهانی می‌فروشند؛ در مقابل، کشورهای دیگر هم که فولاد تولید می‌کنند و قدرت رقابت با صنایع ما را دارند، آنها هم با قیمت جهانی محصول خود را صادر می‌کنند؛ اما وجه تمایز این است که آنها با قیمت گاز بین‌المللی محصول خود را تولید می‌کنند اما صنایع ما تا حدودی با گاز رایگان این کار را انجام می‌دهند. پس مشکل بهره‌وری پایینی است که وجود دارد.
وی ادامه داد: با روشی که صنایع در تولید سیمان و یا فولاد اتخاذ کردند، در حقیقت در حال صادر کردن انرژی هستند نه محصولی که تولید کردند. چون آن پولی که بابت انرژی می‌دهند و سیمان تولید می‌کنند، پول کمی است اما دنبال بهره‌وری نمی‌روند. چون ارزانی انرژی وجود دارد، ترغیبی وجود ندارد که دستگاه‌هایی با بهره‌وری بالا تهیه کنند.
شاخص بالای مصرف انرژی به ازای تولید هر کالا، بیانگر وضعیت بسیار بد و پایین بهره‌وری در صنعت کشور است.
بیگی‌نژاد در رابطه با برنامه کمیسیون انرژی در خصوص اصلاح یارانه انرژی صنایع گفت: بحث بهینه‌سازی و صرفه‌جویی از سوی کمیسیون و دولت پیگیری می‌شود و در تلاش هستیم که صدایی از مجلس و دولت بلند شود؛ جلسات اولیه آن شکل گرفته است و دائما پیگیری می‌شود تا بتوانیم به خروجی خوبی برسیم. به نظر من هم در برنامه هفتم توسعه و هم بودجه سال آینده، کمیسیون و دولت، محورهای خوبی را می‌توانند جلو ببرند و تفاهم‌های اولیه هم در حال شکل‌گیری است.
عضو کمیسیون انرژی گفت: متاسفانه تداوم وابستگی به رانت خوراک ارزان، پتروشیمی‌ها را به شدت به قیمت پایین گاز وابسته کرده است. در رابطه با اصلاح نرخ خوراک پتروشیمی‌ها باید با توجه به منطق پرداخت یارانه نگاه کرد.
وی افزود: یکی از شاخه‌های پتروشیمی تبدیل گاز به متانول است. «متان» (متانول) است که زنجیره آن توسعه پیدا نکرده است و فقط متانول تولید و صادر می‌کند که عملا به معنای پرداخت یارانه انرژی به خارج است. البته نباید به نحوی باشد که این صنایع نیز تعطیل شوند. شاخه دیگری از صنعت پتروشیمی، تبدیل گاز به اتیلن و پلی‌اتیلن می‌شود که قیمت خوبی دارد و قدرت شناورسازی برای آنها وجود دارد که می‌توان این کار را انجام داد.
این عضو کمیسیون انرژی مجلس در خصوص برنامه افزایش قیمت سوخت صنایع طی برنامه سه ساله گفت: با این کار موافق هستم که قیمت را در درازمدت اصلاح کنیم اما با خود صنایع باید جلساتی برگزار شود تا در رابطه با زمان و میزان دقیق این افزایش قیمت، به توافق برسیم که با نهاد تنظیم‌گر این کار اتفاق بیفتد که هم قیمت درست شده باشد و هم آنها به سراغ زنجیره ارزش و بهینه‌سازی دستگاه‌ها بروند.

رانت خوراک و سوخت ارزان‌قیمت

رمضانعلی سنگدوینی عضو کمیسیون انرژی مجلس هم در این رابطه  می‌گوید: مساله ارزآوری بیشتر و کاهش کسری بودجه دولت در اولویت اصلاح نرخ رانت خوراک پتروشیمی‌ها است.
سنگدوینی با اشاره به رانت خوراک و سوخت ارزان‌قیمتی که به صنایع داده می‌شود، گفت: انرژی در کشور ما ارزان است؛ از سوی دیگر درآمد مردم هم در کشور ما پایین است؛ لذا اگر درآمد آنها را بالا ببریم می‌توانیم قیمت انرژی را هم بالا ببریم. اما به نظر من مردم را نباید در قالب این ظرف آورد؛ اما در حوزه صنایع، اگر انرژی را به صورت یارانه به صنایع می‌دهیم، باید در قبال مردم و یا وزارتخانه‌هایی که می‌خواهند در قبال مردم به تکالیف خود عمل کنند، کاری انجام دهند.
وی افزود: مثلا وزارت راه و شهرسازی تکلیف دارد مسکن بسازد و اگر انرژی را به صنایع به صورت یارانه‌ای و ارزان می‌دهیم، پس باید این مشوق را در جهت خدمت به مردم جبران کند.
عضو کمیسیون انرژی مجلس تصریح کرد: ما انرژی را به آنها به صورت یارانه‌ای می‌دهیم، اما تکلیفی در بودجه برایشان مشخص نکردیم که مثلا تیرآهن و یا میلگرد به وزارت راه برای ساخت مسکن بدهند. بنابراین در زمینه اعطای یارانه انرژی به خصوص در زمینه خوراک ارزان به پتروشیمی‌های متانولی، باید منفعت عموم را در نظر بگیریم که مساله ارزآوری بیشتر و کاهش کسری بودجه دولت در اولویت است. به نظرم ما برای اینکه منابع ملی را، چه در هزینه‌ها و چه در حوزه عمران، تامین کنیم هیچ راهی نداریم جز اینکه صنایع را پای کار بیاوریم و اگر چنین کاری نکردند باید پول سوخت را از آنها بگیریم. در کشور انرژی زیاد داریم اما مصرف ما بیشتر از تولید ماست؛ بنابراین باید بهینه مصرف کنیم. اگر یک روز انرژی را که به پتروشیمی‌ها می‌دهیم قطع کنیم صدای اعتراضش به هوا بلند می‌شود اما وقتی که در حال فروش یا صادر کردن تولیدشان هستند، آیا برای کمک به دولت قدمی برداشته‌اند؟ بنابراین هم در برنامه توسعه هفتم و هم در بودجه ۱۴۰۲ این مسائل را باید مدنظر قرار دهیم چرا که این صنایع، از بیت‌المال استفاده می‌کنند.
سنگدوینی در رابطه با اصلاح یارانه انرژی صنایع، گفت: ما این هفته در بحث مصارف انرژی، جلسه‌ای با متولیان حوزه نفت و گاز داشتیم، اما دولت حتما باید در بودجه پیشنهاد این اصلاح را بدهد. در کشور هم پول و هم منابع داریم و باید خوب مدیریت کنیم. اما مدیریت از جمله مدیریت انرژی و بهینه‌سازی مصرف انرژی، در کشور نیاز به تقویت و اصلاح دارد.
وی ادامه داد: بهینه‌سازی در کشور باید اصلاح شود و اگر این کارها را انجام دهیم مشکلی نخواهیم داشت. ما ۸۳۰ میلیون مترمکعب گاز تولید می‌کنیم، درحالی که ۶۲۰ میلیون مترمکعب گاز در بخش خانگی و تجاری مصرف می‌شود و اگر ۱۰ درصد صرفه‌جویی شود، معادل ۶۰ میلیون مترمکعب خواهد بود که عدد بالایی معادل سه فاز پارس‌جنوبی است.عضو کمیسیون انرژی مجلس تصریح کرد: اگر ما عدالت را به میدان بیاوریم باید قیمت را اصلاح کنیم. البته منظور من این نیست که دولت قیمت را یکباره بالا ببرد بلکه در قالب برنامه هفتم توسعه، این کار را باید انجام دهیم. وی در رابطه با پیشنهاد مرکز پژوهش‌ها برای افزایش قیمت سوخت صنایع طی برنامه سه ساله، گفت: این ایده افزایش قیمت، خوب است؛ اگر هر سال ۲۰ درصد قیمت سوخت را بالا ببریم، آنها هم زنجیره ارزش خود را تکمیل می‌کنند و الان شاید یک زنحیره بیشتر نداشته باشند و اگر این کار را انجام دهیم برای اینکه از حداکثر این انرژی استفاده کنند، زنجیره ارزش خود را تکمیل می‌کنند که از ورودی خود، درآمد خوبی داشته باشند و در نهایت به توسعه خود و حتی توسعه زیرساخت‌های کشور موثر واقع می‌شوند.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع