نبرد با نابرابری با آکسفام ایرانی 

اقتصاددان :  برداشتی از کتاب قدرت آموزش در نبرد با نابرابری به همراه راهکارهای پیشنهادی – خسرو سلجوقی، کارآفرین کسب‌وکارهای اجتماعی
مؤسسه آکسفام کنفدراسیونی از ۲۱ مؤسسه خیریه مستقل با محوریت دانشگاه آکسفورد با تمرکز بر مقابله با فقر جهانی و نابرابری در سال ۱۹۴۲ تأسیس شده است.
این مؤسسه در سال ۲۰۱۹ گزارش «قدرت آموزش برای مبارزه با نابرابری، اهمیت بنیادین افزایش برابری و کیفیت آموزش برای مبارزه با نابرابری اقتصادی» را منتشر کرده است و راهکارهای پیشنهادی جهانی و الگوسازی بومی راهکارها برای ایران از این گزارش هدف این یادداشت است.
کارکردها و عملکرد نظام آموزشی را می‌توان در سه مؤلفه کلی دسترسی، ماندگاری و پیشرفت آموزشی تبیین کرد:
شاخص‌های پیشرفت آموزشی کشور از میانگین جهانی پایین‌تر است و شاخص‌های دسترسی از جمله استحکام مدارس و داشتن سامانه گرمایش و سرمایش و مدارس فاقد سرویس بهداشتی و آب آشامیدنی و نسبت دانش‌آموز به معلم و بی‌تناسبی و نامرتبط بودن رشته تحصیلی معلمان با دوره آموزشی دانش‌آموزان و بازماندگی از تحصیل و بی‌تأثیربودن برنامه‌های بازگرداندن دانش‌آموزان به مدرسه و تعداد ترک تحصیل‌کنندگان همه‌وهمه وضعیت نابسامان را نشان می‌دهد و در نهایت در شاخص‌های مربوط به ماندگاری از جمله نرخ ترک تحصیل و میانگین سنوات تحصیل رو به پیشرفت هستیم!
در گزارش آکسفام، به طبقاتی شدن آموزش به‌عنوان یکی از معضلات جدی نظام آموزشی و جداکردن «ما» از هم اشاره شده است و برای مقابله با این وضعیت، بیش از هر چیز بر تقویت مدارس دولتی و توقف هر نوع حمایت از مدارس خصوصی تأکید شده است. به خصوصی‌سازی پنهان (گرفتن شهریه در مدارس دولتی، مدارس هیئت‌امنایی، نمونه‌مردمی، تیزهوشان و غیره) و خصوصی‌سازی پیش‌دبستانی، خصوصی‌سازی در قالب مدارس غیردولتی انتفاعی و غیرانتفاعی، خصوصی‌سازی در قالب برون‌سپاری و خرید خدمت، بازار سایه آموزش (کلاس‌های کنکور، معلم خصوصی و کمک‌درسی)، بازار سایه نشر (کنکور، کمک‌آموزشی و غیره) که به نابرابری هر روز بهتر از دیروز دامن می‌زند نباید غافل شد!
چنان گوی سبقت را ربوده‌ایم که سهم مدارس غیردولتی از پوشش تحصیلی دانش‌آموزان در ایران حدود دوبرابر انگلستان و یک و نیم برابر آمریکا است و این جدای از گونه‌های مختلف کالایی‌سازی آموزش که در مدارس دولتی خاص داریم!

چرا باید به دنبال آموزش برابر و باکیفیت بود؟

۱- اجرای قانون اساسی
۲- برابری آموزشی خنثی‌کننده سایر نابرابری‌ها است.
۳- برابری آموزشی نمادی از همبستگی ملی است.
۴- برابری آموزشی پیشران اقتصاد کشور است.
برای تحقق این هدف (آموزش برابر و باکیفیت) چه باید کرد؟
اول نقش حکومت چیست؟
۱- سهم آموزش‌وپرورش از بودجه کشور حداقل بیست درصد و یا سهم این بخش از تولید ناخالص داخلی ۶ درصد باشد و این سهم در دهه ۱۳۶۰ که حدود ۱۹ درصد بوده است به ۸ درصد کاهش یافته است!
۲- افزایش بهره‌وری از همین منابع حداقلی که روزبه‌روز بدتر از دیروز شده است.
۳- ممانعت از هدایت بودجه عمومی به مدارس خصوصی بازار محور از جمله پرداخت وام‌های درازمدت کم‌بهره، استفاده از زمین‌ها و امکانات دستگاه‌های دولتی و نهادهای عمومی و… و معافیت و تخفیف در هزینه‌های عمومی (آب، برق، گاز و سایر هزینه‌ها مانند عوارض شهرداری و…) و تأسیس صندوق حمایت از مؤسسان غیردولتی و خرید خدمت از مدارس غیردولتی و انتقال معلمان به مدارس غیردولتی و… همه‌وهمه این حمایت‌های علنی و قانونی ناشی از تعارض منافع مدیران و کارکنان وزارت آموزش‌وپرورش و نبود قانون تعارض منافع است که نه‌تنها نباید پس از بازنشستگی مبادرت به اشتغال در مشاغل قبلی و مرتبط تا پنج سال بکنند؛ بلکه در همان موقع اشتغال مجوز هم می‌گیرند!
۴- باید ساختارهای پایدار برای پاسخگویی و نظارت بر بودجه‌های آموزشی، از مدرسه تا سطوح محلی و ملی ایجاد شود. این پاسخگویی اول پاسخگو ساختن کیفیت آموزش است و دوم پاسخگو ساختن بودجه آموزش‌وپرورش و سوم…
شفاف‌سازی کیفیت تدریس معلمان و مدارس و مدیران وزارت آموزش‌وپرورش برای خانواده‌ها ضروری است. کیفیت تدریس و عملکرد معلمان در آموختن به دانش‌آموزان به فراموشی کامل سپرده شده است. نه‌تنها راهکار برای این بند، بلکه برای بندهای دیگر، استفاده از ساختار سازمان سکویی است.

دوم نقش نیروهای بیرون از دولت برای تحقق این سیاست‌ها چیست؟

۱- تقویت گفتگو میان نیروهای مردمی نه برای رسیدن به دیدگاه واحد، بلکه برای افزایش توافق بر سر امور ایجابی و بیشترشدن قدرت تأثیرگذاری در نقاط مشترک و نزدیک شده

۲- رویکرد حمایت‌طلبی برای اصلاح آموزش‌وپرورش بجای تکیه صرف به رویکرد انتقادی و ارائه راه‌حل و اجرای آن با اقدامات ترویجی
۳- طراحی یک نهاد یا سازوکار برای هماهنگی بیشتر (راه‌اندازی کسب‌وکار اجتماعی خوشه اقتصادی دانایی و توانایی با ساختار سازمان سکویی توسط دانش‌آموزان و اولیای آنان)

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع