ابتکار عمل تهران و مسکو برای دور زدن تحریم ها

ایران و روسیه برای تعریف مسیر تجاری بین قاره ای خیز برداشته اند تا بدین طریق بتوانند ضمن افزایش تعامل هایشان در حوزه های سیاسی، اقتصادی و نظامی راهی جهت دور زدن تحریم ها اعمالی غرب بیابند.

اقتصاددان: روسیه و ایران برای ایجاد کانال تجاری جدید به عنوان ابزاری جهت دور زدن محدودیت ها با یکدیگر همکاری می کنند. پیش‌بینی می‌شود مسیر پیشنهادی از حاشیه شرقی اروپا، یعنی اوکراین، تا اقیانوس هند، مسافتی در حدود سه هزارکیلومتر باشد. هر دو کشور در حال سرمایه گذاری در زیرساخت های جاده ای، دریایی و راه آهن در مسیر تعیین شده هستند. هدف این توسعه تسهیل ورود شرکت های روسی به بازار مناطقی چون ایران، هند، آسیا و خاورمیانه است. پیش‌بینی می‌شود شبکه‌های دریایی، آبی و ریلی برای اتصال مراکز ایرانی واقع در دریای خزر و در نهایت تا اقیانوس هند گسترش یابد.

هدف تهران و مسکو از تعریف مسیرهای تجاری؟

آنگونه که مدرن دیپلماسی نوشته، انگیزه‌ها و اهداف متعددی که دارای اهمیت ژئوپلیتیکی قابل توجهی هستند، در پس زمینه ایجاد این مسیر تجاری قرار دارند. تهران و مسکو، هر دو هدف تحریم های شدیدی قرار دارند؛ محدودیت هایی که اقتصادشان را تحت تاثیر منفی قرار داده است. در چنین شرایطی مسکو متعهد شده تا مبلغ ۱٫۶ میلیارد یورو را به توسعه مسیر راه‌آهن اختصاص دهد، علاوه بر ایران و روسیه در باب ارائه حمایت مالی برای طراحی، توسعه و تهیه محصولات و خدمات توافق کرده‌اند. کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب (ITC) نیز به‌عنوان یک مسیر پیوند دهنده روسیه و کشورهای واقع در حوزه خزر، خلیج فارس، آسیای مرکزی، جنوبی و جنوب شرقی عمل می‌کند.

این که روسیه و ایران در حال تعریف مسیر تجاری بین قاره ای هستند که لبه شرقی اروپا را به اقیانوس هند متصل می کند، دلایل زیادی دارد. نخست،هر دو کشور می خواهند تحریم های غرب را دور زده و زنجیره های تامین ضد تحریم ایجاد کنند. با ایجاد یک مسیر تجاری که خارج از دسترس بازیگران غربی است، تهران و مسکو می توانند حاکمیت اقتصادی و سیاسی خود را حفظ کنند. دوم، هر دو کشور خواهان تنوع بخشیدن به بازارها و افزایش تجارت خود با کشورهای آسیایی مانند چین، هند و بازیگران خاورمیانه هستند. مسیر تجاری جدید به آنها امکان می دهد هزاران کیلومتر از مسیرهای موجود را کاهش دهند و هزینه و زمان حمل و نقل را کاهش دهند. همچنین فرصت های جدیدی را برای آنها فراهم می کند تا منابع انرژی، محصولات کشاورزی و کالاهای تولیدی خود را به کشورهای آسیایی صادر کنند. در نهایت، هر دو کشور می خواهند مشارکت استراتژیک و نفوذ منطقه‌ای شان را تقویت کنند. روسیه و ایران دریافته اند که یک کریدور زمینی در مقایسه با مسیرهای دریایی چالش های بیشتری را برای نظارت غرب ایجاد می کند. در نتیجه، این کریدور برای هر دو کشور وسیله‌ای است برای ترانزیت تسلیحات و کالاها و در عین حال تاثیر تحریم ها را به حداقل می رساند.

تهران و مسکو در مسیر چرخش به شرق

ایران از نظر استراتژیک خود را بین روسیه و چین به شیوه ای حساب شده قرار داده تا بدین طریق فشارهای غرب را کاهش دهد. ایران می‌خواهد از این مسیر تجاری در برابر نفوذ و مداخله غرب محافظت کند و در عین حال زیرساخت‌های اقتصادی ایجاد کرده تا ارتباط بین اقتصادهای آسیا و آسیای مرکزی را تسهیل کند. در چنین پلنی روسیه و چین نقش‌های اصلی را عهده دار شدند. ایران به دلیل نزدیکی جغرافیایی و پیوندهای ذاتی با چندین اقتصاد، نقش مهمی در تعریف شبکه‌ها و پیوندهای تجاری جدید دارد. در همین راستا انتظار می‌رود مسکو و پکن به‌طور قابل‌توجهی به ایران به‌عنوان یکی از اجزای اصلی استراتژی ژئوپلیتیکی خود وابسته باشند.از منظر ژئوپلیتیک، این مسیر با ایجاد یک کریدور مستقل از منطقه غربی که عملاً آسیا و آسیای مرکزی را به هم متصل می کند، به تحقق اهداف طرفین کمک می کند.

مثلث روسیه، ایران و چین، علیرغم ماهیت پیچیده اش، خطر قابل توجهی برای منافع غرب در خاورمیانه، آسیا و آسیای مرکزی است.با این همه ایجاد چنین کریدوری به تقویت روابط دوجانبه بین روسیه و ایران کمک خواهد کرد.به ادعای گروهی از ناظران، بر اساس مسیر کنونی تعاملات دیپلماتیک، این احتمال وجود دارد که تلاش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی با هدف پرداختن به ایران به دلیل همکاری با روسیه در عرصه‌های جهانی با موانع مهمی مواجه شود. این در حالی است که روسیه ایران را جزء لاینفک چشم انداز ژئوپلیتیک خود می داند. در نتیجه، انتظار می رود هرگونه اقدام مخربی علیه تهران پیامدهای نامطلوبی برای جاه طلبی های ژئوپلیتیک روسیه به دنبال داشته باشد.

پس لرزه های ابتکار عمل محور تهران- مسکو

برخی از چالش‌های بالقوه‌ای که روسیه و ایران ممکن است در ساخت این مسیر تجاری بین قاره‌ای با آن مواجه شوند،عبارتند از قومیت و حضور گروه های مسلح، تروریست ها و جدایی طلبان. این مسیر تجاری همچنین می تواند به هدف اقدام های خرابکارانه بازیگران متخاصم که با منافع روسیه و ایران مخالف هستند تبدیل شود. علاوه بر این، چنین کریدوری با دیگر کریدورهای ایجاد شده یا در حال توسعه که اروپا و آسیا را به هم پیوند می‌دهند، رقابت می‌کند، مانند طرح کمربند و جاده چین، کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال به جنوب هند و مسیر حمل‌ونقل بین‌المللی ترانس خزر. این کریدورها گزینه های جایگزین یا مکملی را برای تجارت و ترانزیت ارائه می دهند که می تواند جذابیت یا دوام مسیر روسیه-ایران را تضعیف کند.

مسیر تجاری میان تهران و مسکو می تواند روابط روسیه و اروپا در صورت رویارویی تحت تاثیر قرار دهد و تنش ها و بی اعتمادی میان روسیه و اروپا را افزایش دهد، بالاخص در میانه بحران اوکراین. این مسیر تجاری را می‌توان به‌عنوان چالش یا تهدیدی برای منافع و ارزش‌های اروپا لحاظ کرد. اروپا می‌تواند تحریم‌های بیشتری را علیه روسیه و ایران اعمال کند یا حتی برای مختل کردن یا مسدود کردن مسیر تجاری به گزینه نظامی متوسل شود. همچنین، چنین ابتکار عملی می تواند رقابت روسیه و اروپا برای نفوذ در بازارهای اوراسیا را تشدید کند. این مسیر تجاری همچنین این توان را دارد تا بین کشورها یا مناطق اروپایی، بسته به میزان وابستگی شان به روسیه یا ایران، اختلاف یا رقابت ایجاد کند.

/پ