آینده بازار سهام در گرو چه عواملی است؟

 در نیمه نخست سال، بورس تهران بیش از هر چیز به رشد نرخ سود به عنوان یک تهدید نگاه می‌کرد و دائم عقب می‌نشست. حال به نظر می‌رسد در بازار پول آرامش نسبی برقرار شده است. نرخ سود اخزا مدتی است در کانال ۲۲ درصدی نوسان می‌کند و نرخ سود در بازار بین‌بانکی در یک روند نزولی به ۲۰ درصد نزدیک می‌شود. از این لحاظ می‌توان نرخ سود را از جمع عواملی که در روند این روزهای بورس نقش‌آفرینی می‌کند خط زد. در مقابل دغدغه‌های دیگری همچنان پررنگ هستند که شاید مهم‌ترین آنها برجام باشد.

برجام در نقطه پایان؟

از لحاظ زمانی به نظر می‌رسد موعد تعیین تکلیف برای برجام فرا رسیده است. طرف‌های غربی عنوان می‌کنند که فاصله ایران تا دستیابی به آن سطح از غنی‌سازی که برای ساخت بمب هسته‌ای کافی است بسیار کم شده و تاکید می‌کنند که مذاکرات باید تا انتهای فوریه، یعنی حدود دو هفته دیگر به سرانجام برسد وگرنه باید سراغ گزینه‌های دیگر رفت. اظهارات مقامات ایرانی حاکی از آن است که طرف ایرانی به موضع غیرقابل تغییر رسیده و از این لحاظ توپ در زمین آمریکایی‌هاست. به قول یک روزنامه‌نگار آمریکایی موقعیت مذاکرات از لحاظ محتوا به گونه‌ای است که گویی توافق بسیار نزدیک است و از لحاظ زمانی به گونه‌ای است که گویی شسکت مذاکرات در راه است. امروز نیز روزنامه العربیه مدعی شد که مذاکرات در انتهای این هفته ادامه نخواهد داشت و کارشناسان برای رایزنی بیشتر به کشورهای خود باز می‌گردند. به دنبال این خبر بار دیگر دلار به نیمه کانال ۲۷ هزار تومانی نزدیک شد. همین تغییرات بازار ارز به خوبی گواه آن است که فضای سیاسی-اقتصادی کشور تا چه اندازه تشنه یک نتیجه واقعی از مذاکرات است. اگر برجام احیا شود اگر چه ممکن است از زاویه نرخ ارز بازار تحت فشار قرار گیرد (این مساله به موارد متعددی، از جمله سیاست‌های دولت باز می‌گردد)، دست کم تکلیف یکی از مهم‌ترین ابهامات حاکم بر کشور روشن خواهد شد.

نفت؛ سرمایه‌ای گران که سخت فروش می‌رود

به گزارش اقتصاددان به نقل از بورسان،   قیمت طلای سیاه اخیرا به ۹۵ دلار در هر بشکه رسیده و سقف ۸ ساله را در نوردیده است. رشد قیمت نفت از چندین لحاظ برای اقتصاد و بورس ما اهمیت دارد. اول آن که قیمت اکثر کامودیتی‌ها همگرایی زیادی با قیمت نفت دارد. نفت به عنوان نماینده اصلی شبکه انرژی، کف قیمتی را در بسیاری از کالاها تعیین می‌کند. از سوی دیگر سطح قیمتی نفت اثر قابل‌ملاحظه‌ای در تامین منابع بودجه ۱۴۰۱ دارد. به نحوی که ترکیب قیمت بالای نفت و برجام می‌تواند دست دولت رئیسی را برای سرکوب جدی نرخ ارز باز کند.

دلار ۴۲۰۰ تومانی؛ سنگی که یک نفر در چاه انداخت

بنا به آخرین اخبار مجلس تخصیص ۹ میلیارد دلار ارز ترجیحی برای تامین کالاهای اساسی در سال ۱۴۰۱ را تصویب کرده است. نکته اول: میزان تخصیص این ارز در نیمه نخست به کالاهای ضروری بیش از ۹ میلیارد دلار بوده و بعید به نظر می‌رسد این منابع برای همین فهرست از کالاها و برای تمامی سال ۱۴۰۱ کفایت کند. نکته دوم: همچنان نحوه تخصیص این منابع مشخص نیست. بنا به اظهارات دبیر کمیسیون تلفیق می‌توان این برداشت را داشت که مجلس انتظار دارد روش تخصیص در سال آینده تغییر کند. به این صورت که به جای آن که این ارز در اختیار واردکننده و یا تولیدکننده قرار گیرد به نحوی دیگر به نفع مصرف‌کننده به کار گرفته شود. مثلا در زمینه دارو ممکن است شرکت‌های دارویی با بیمه‌ها طرف‌ حساب شوند. بنابراین باید گفت هنوز تکلیف نهایی شرکت‌هایی که با ارز ۴۲۰۰ تومانی سر و کار دارند مشخص نیست و این مورد یکی از ابهامات جدی باقیمانده در رابطه با بورس است. گروه‌های مانند محصولات زراعی و دامداری‌ها، شرکت‌های دارویی و تولیدکنندگان روغن نباتی در انتظار مشخص شدن جزییات این موضوع هستند.

حمایت به سبک وطنی

از دهه اول بهمن‌ماه و به دنبال نارضایتی‌های فراگیر سهامداران، راه‌حلی تکراری و البته شکست‌خورده برای حمایت از بورس در پیش گرفته شد: عده‌ای از حقوقی‌های بزرگ و دولتی بازار سهام گرد هم جمع شدند تا با خرید سهام راه صعود را باز کنند. لازم به تصریح نیست که این استراتژی در کمتر از یک هفته شکست خورد. با این حال هنوز تلاش‌هایی برای «بستن کف سهام» در جریان است. جلوه دیگری از این حمایت نیز شاخص‌سازی با سهامی مانند فارس است که بیش از آن که منفعتی برای سهامداران داشته باشد تلاشی برای حفظ ظاهر است. با این وجود این دست از حمایت‌ها راه را برای ثبات شاخص و کسب سود عده‌ای خاص باز کرده است.

تورم آمریکا؛ نگرانی همزمان از رضایت مصرف‌کننده و بازارها

تورم آمریکا به سقف ۴۰ ساله رسیده و این موضوع برای بایدن و حزب دموکرات به هیچ وجه خبر خوبی نیست. ابعاد این موضوع آن قدر بزرگ است که انتظارها برای رشد نرخ بهره آمریکا در سال ۲۰۲۲ به ۵ مرتبه رسیده است. در صورتی که این اتفاق به وقوع بپیوندد بازارهای مالی و کالایی مستعد ریزش شدید خواهند بود و این موضوع می‌تواند تهدیدی برای بورس کامودیتی‌محور تهران باشد. با این حال یکی از موضوعاتی که تصمیم‌گیری را سخت کرده وضعیت پیچیده در اوکراین است. رویکرد انقباضی امریکا در صورتی که با تنش‌های نظامی در اوکراین همزمان گردد ممکن است عواقب بدون بازگشتی برای بازارها و اقتصاد داشته باشد.

تورم ایران و دلار

تورم ایران و متعاقب آن نرخ دلار بیش از هر چیز اکنون به سرنوشت برجام و آینده قیمتی نفت گره خورده است. بنا به برخی منابع فروش نفت ایران به ۱.۵ میلیون بشکه در روز رسیده و ایران اکنون توانایی دریافت وجوه حاصل از فروش آن را دارد. تخمین‌ها حاکی از آن است که احیای برجام امکان فروش یک میلیون بشکه نفت دیگر برای ایران را باز خواهد کرد. چنین ترکیبی می‌تواند به کاهش پایه پولی و کنترل شدید نرخ ارز منجر شود. به صورت مشخص تورم موتور محرک بورس در سال‌های اخیر بوده است. در مجموع اثر تورم را باید این گونه جمع‌بندی کرد: کاهش تورم در صورتی که با کاهش متناسب نرخ سود بدون ریسک همراه شود و یا افزایش تورم در صورتی که نرخ بهره حقیقی اقتصاد را منفی کند می‌تواند برای بورس عاملی مثبت و پیشران باشد. اما اگر تورم سرکوب شود و همزمان نرخ بهره بالا بماند احتمالا بورس بیش از پیش مورد قهر فعالان بازار قرار خواهد گرفت.