آیا زمان استقلال اقتصادها از دلار فرا رسیده است؟

بدون شک همگان در خصوص دلار به عنوان واحد پول رایج کشور ایالات متحده امریکا، قدرت و اهمیت این ارز در اقتصاد جهانی مطالبی شنیده اند. در کنار این واحد پول، به عنوان یکی از ۱۸۵ واحد پول رایج دنیا از جمله ین ژاپن، یوان چین، یورو اتحادیه اروپا، روبل فدراسیون روسیه و لیر ترکیه و… نیز قرار دارد لیکن هیچ کدام به قدرت این واحد پول نمی رسند. در این مقاله برانیم با ارایه آمارهایی هرچند مختصر به علت قدرتمندی این ارز بپردازیم.

اولین دلیل قدرتمند بودن واحد پول دلار، قدرت اقتصادی ایالات متحده امریکابه عنوان بزرگترین اقتصاد دنیاست. اقتصاد ایالات متحده به دلیل پهناوری و وسعت جغرافیای آن کشور، سرمایه های مادی فراوان و گسترده، اقتصاد دانش محور، سرمایه انسانی باکیفیت و قدرت نظامی زیاد که هرجا منطق آن کشور جوابگو نیست، دست به اسلحه می برد و تلاش می نماید که شرایط مد نظر خود را حاکم نماید، از شرایط ویژه ای برخودار می باشد.

لیکن قدرت اقتصادی آمریکا به تنهایی نمی تواند این ارز را قدرتمند سازد. بدون تردید رندی و فرصت شناسی آمریکایی ها در بزنگاه های تاریخی نیز به این سلطه کمک ویژه ای نموده اند. یکی از این بزنگاه ها در ژوییه سال ۱۹۴۴، اتفاق افتاد. زمانیکه آثار شکست نظامی آلمان در جنگ جهانی دوم، آشکار گردیده بود، در کنفرانس برتون وودز که باهدف تعیین نظم و ساختار جدید اقتصادی برگزار گردید، سه پیشنهاد برای سیستم پولی جهانی ارایه گردید. بطور طبیعی پیشنهاد آمریکا به دلیل نقش بدیع و تاثیر منحصر به فرد در برگرداندن جنگ به نفع متفقین و همچنین نیاز به حمایت های سرمایه گذاری آمریکا بعد از جنگ در کشورهای اروپایی درگیر، مورد تایید قرار گرفت. از اینرو قرار شد که ارز مورد توافق دلار براساس پایه پولی ثابت و معادل طلا، باشد. به عبارت ساده تر ایالات متحده موافقت کرد که هر دلار را با ارزش و نسبت معادل طلا بازخرید کند. طبیعی است توسط جان مینارد کینز پیشنهاد عادلانه تری به این کنفرانس برده شده بود که دنیا را با این مصیبت مواجه نمی خواست لیکن قدرت بیشتر آمریکا در عرضه سه چهارم طلای دنیا، پیشنهادهای مناسب تر را در محاق برد. در اوایل دهه۷۰ میلادی، تورم دو رقمی موجب گردید که بانک‌ها به دنبال ارایه دلار و دریافت طلای معادل مطابق با تعهد آمریکا بروند. مساله ای که عدم اجابت ریچارد نیکسون رییس جمهور وقت آمریکا مواجه گردید و او تعهد خود را مبنی بر ارایه طلا به ازای دلار، ملغی اعلام نمود.

و این به معنای جایگزینی دلار بجای طلا بود.

بعد از این اتفاق و در خلال در این سالها، عمده قراردادهای بین المللی حتی آن دسته از قراردادها که هیچکدام از طرفینش آمریکا نیست به دلار بسته شد. اقتصادهای دنیا، عمده فعالیت های تجاری و اقتصادی خود را بر مبنای ارز دلار منعقد نموده اند. بیشتر کشورها منابع ارزی خود را به دلار نگهداری می کنند و سپرده های ارزی دلاری دارند.

ذکر این نکته از اهمیت بالایی برخودار است که همین مساله در درازمدت باعث گردیده که تولید و صادرات وکالاها برای تولیدکنندگان آمریکایی گران تمام شود. چراکه هزینه‌ها باید به دلار پرداخت شود از اینروست که تولید کالاهایی نظیر لباس و کفش و مواردی از این دست به هیچ عنوان برای تولید کننده امریکایی صرف نداشته باشد و در خلال این سالها کشور امریکا به مصرف کننده عمده کشورهای دنیا تبدیل شود. همچنین کشور ایالات متحده مقروض ترین کشور دنیا لقب گرفته باشد.

چاپ و نشر دلار به عنوان ارز بین المللی زیر نظر فدرال رزرو آمریکاست. بنا به اعلام آن مجموعه، در سال ۲۰۱۸، بیش ۱۶۷۱ میلیارد دلار در کل دنیا به عنوان اسکناس در گردش بوده است که بنا به برآورد تا دو سوم آن خارج از ایالات متحده در گردش بوده است.

براساس یک بررسی میدانی، حدود ۹۰ درصد معاملات فارکس با دلار صورت می پذیرد و حدود ۴۰ درصد اسناد بدهی در دنیا براساس دلار آمریکا، صادر می گردد. در نتیجه ، بانک های خارج از ایالات متحده و تعلق به سایر کشورها، برای انجام تجارت و مبادلات روزمره خود به دلارهای زیادی نیاز دارند. این امر در طی بحران مالی سال ۲۰۰۸ آشکار شد. بانک های غیرآمریکایی ۲۷۰۰۰ میلیارد دلار بدهی بین المللی داشتند که به ارزهای خارجی از جمله دلار صادر می شد که از این میزان ۱۸۰۰۰ میلیارد آن به دلار آمریکا بود. از سویی دیگر در سال ۲۰۱۸ ، بدهی های دلاری بانک های آلمان ، فرانسه و انگلیس بیش از ارزهای مورد استفاده در کشورهای خود بود و با توجه به اینکه، مقررات بانکی که برای جلوگیری از سایر بحران اقتصادی وضع شده بود، دلار را کمیاب کرده بود. از اینرو فدرال رزرو ایالات متحده نرخ وجوه دریافتی خود را افزایش داد. این امر موجب گرانتر شدن دلار برای گرفتن تسهیلات و اعتبار برای بانک های یاد شده گردید.

موارد یاد شده موجب گردیده است که کشورهای مختلف به فکر مقابله با بیماری وابستگی شدید اقتصادهاشان به دلار گردند. بطور مشخص چین و روسیه احساس خطر بیشتر نموده اند از اینرو به دنبال ارایه راه حل هایی برای این حوزه افتاده اند که استفاده از رمز ارزها یکی از این راه هاست.

طبیعی است که دنیای رمز ارزها دنیای جدیدی است که نیازمند راه اندازی سازکار و کارهای قانونی و قرار گرفتن در جایگاه اصلی خود در نظام اقتصادی دنیا می باشد و به نظر می رسد تا زمانیکه حاکمیت های سیاسی با تدوین قوانین مرتبط اقدام ننمایند، این کالا، روزهای پر نشیب و فرازی را طی نمایند
(ح)