قیمت غذا چقدر گران شده است؟

نویسنده : دکتر فاطمه پاسبان استاد موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی

بر اساس اطلاعات منتشر شده مرکز آمار ایران در مرداد ماه ۱۳۹۹ مشاهده می­شود که از ۲۴ اقلام خوراکی که قیمت آنها منتشر شده است، چهار قلم خوراکی با کاهش قیمت نسبت به تیر ماه مواجه بوده است که  تخم مرغ ماشینی با  ۱۱ درصد، سیب درختی با ۱۰٫۱ درصد، گوجه فرنگی با  ۵٫۱ درصد، سیب زمینی با ۲٫۶ درصد ، کاهش قیمت نسبت به ماه قبل برخوردار بوده و بیشترین کاهش قیمت مربوط به تخم مرغ بوده است.

در مقابل بیست اقلام خوراکی دیگر با افزایش قیمت در مرداد ماه  نسبت به تیر ­ماه ۹۹ مواجه بوده است که شامل پرتقال محصول داخل با ۴۳٫۷ درصد، موز با ۲۱٫۰ درصد، پنیرایرانی پاستوریزه با ۱۲٫۶ درصد، شیرپاستوریزه با ۱۰٫۸ درصد، برنج خارجی درجه یک با ۱۰٫۵ درصد، ماست پاستوریزه با  ۸٫۸ درصد، خیار با ۶٫۸ درصد، شکر با ۵٫۸ درصد، قند با ۵٫۱ درصد، پیاز با ۴٫۲ درصد، مرغ ماشینی با ۴٫۰ درصد، چای خارجی بسته ای با ۳٫۹ درصد، روغن مایع با ۳٫۸ درصد، گوشت گوسفند با ۲٫۶ درصد، گوشت گاویاگوساله با ۲٫۱ درصد، برنج ایرانی درجه یک با ۲٫۰ درصد، عدس با ۱٫۹ درصد، لوبیاچیتی با ۱٫۵ درصد، کره پاستوریزه (کره حیوانی) با ۱٫۴ درصد و رب گوجه فرنگی با ۱٫۲ درصد از افزایش قیمت نسبت به ماه قبل برخوردار بوده و بیشترین  افزایش قیمت مربوط  به پرتقال محصول داخل بوده است.

نکته ۱ : برخی از محصولات دارای قیمت بالایی بوده و برخی قیمت کمتر و درصد تغییرات به تنهایی نمی‏تواند نماینده خوبی برای نشان دادن تاثیر نوسانات قیمت بر کاهش یا افزایش قدرت خرید مصرف‏کننده باشد. در سبد مصرفی خانوار، این میزان تغییرات قیمت است که با توجه به درآمد مشخص خانوار در ماه تعیین می‏کند به چه میزان از چه کالایی، توانایی مالی و قدرت خرید برای محصولات وجود دارد. برای مثال گوشت مرغ  در مرداد ماه حدود ۴ درصد افزایش قیمت داشته و درحدود ۶۸۵ تومان به قیمت هر کیلو اضافه شده در مقابل با اینکه گوشت گوسفند ۲٫۶ درصد افزایش قیمت داشته اما هر کیلو  ۲۶۵۷ تومان افزایش قیمت داشته است.  گوشت گوسفند درصد تغییر قیمت کمتری داشته اما میزان تغییر قیمت آن بیشتر از  گوشت مرغ بوده است.

نکته ۲: درصد تغییرات قیمت اقلام خوراکی در مرداد ماه ۹۹ نسبت به مدت مشابه سال قبل به جز گوشت گاو یا گوساله، رب گوجه فرنگی و سیب زمینی برای بقیه اقلام با افزایش قیمت مواجه بوده که بیشترین افزایش به ترتیب مربوط به عدس با  ۱۳۶درصد، برنج  خارجی درجه یک  با ۱۰۸٫۵درصد  و پرتقال محصول داخل  با  ۶۸٫۸ درصد افزایش قیمت در یک سال مواجه بوده است. ارقام جدول نشان  می­دهد که برنج (خارجی)، حبوبات و لبنیات که بخش از تامین غذای سبد مصرفی خانوار را عهده دار است با تورم شدید بالای سی درصد روبرو بوده است. برای سبد مصرفی برنج ایرانی درجه یک، برنج خارجی درجه یک، شیرپاستوریزه، ماست پاستوریزه، پنیرایرانی پاستوریزه، کره پاستوریزه، تخم مرغ،  لوبیا چیتی،  عدس و گوشت گوسفند  طی این یک سال در حدود ۵۵ هزار تومان برای یک کیلو سبد غذایی مورد نظر اضافه شده است.

نکته۳: نگاهی به اطلاعات و آمار استانی حاکی از تفاوت قیمت اقلام خوراکی است به طوری که دامنه تغییرات بین۲۷ تا ۱۰۷ درصد بر حسب محصول متفاوت است. به عنوان نمونه برای برنج خارجی درجه یک کمترین و بیشترین میانگین قیمت در سطح استانها  به ترتیب ۱۶۸۱۸و ۲۲۹۷۴ تومان برای هر کیلو در نوسان بوده است که اختلاف بین کمترین و بیشترین قیمت برای هر کیلو  ۶ هزار تومان است. این اختلاف قیمت که می تواند تهدیدی برای امنیت غذایی خانوار باشد به عوامل مختلفی از جمله نزدیکی و دوری به مبادی وارداتی ، میزان تورم استانی،  شبکه توزیع و فروش و بازاریابی وابسته دارد.

نکته ۴: افزایش قیمت شدید کالاهای اساسی که در سبد خانوار نقش مهمی در تغذیه آنان دارد، احتمال حذف این اقلام خوراکی از سبد مصرفی خانوار به خصوص در دهک‌های پایین درآمدی را به دنبال دارد که امنیت غذایی خانوار را تهدید می‏نماید. از سوی دیگر با افزایش قیمت اقلام خوراکی و کاهش تقاضای موثر برای آنان، بازار فروش محصولات محدود و تولیدکننده را با مشکل فروش مواجه می‌سازد. به عنوان مثال قیمت گوشت گوسفندی ۷٫۵ برابر قیمت تخم مرغ و حدود ۶ برابر قیمت گوشت مرغ برای هر کیلو در مردادماه است.

نکته ۵ : موضوع دیگر مواد غذایی که جانشین هم بوده و در صورت افزایش قیمت یکی، دیگری جایگزین آن می­شود تا خانوار بتواند نیاز غذایی خود را تامین کند. ملاحظه می­شود که قیمت انواع گوشت رقم بالایی است و تامین بخشی از غذای خانوار از طریق لبنیات و حبوبات که با افزایش قیمت روبرو شده را دچار مشکل می­سازد. توجه به جانشینی مواد غذایی از جمله موضوعاتی است که بر قیمت بازار مواد غذایی تاثیر دارد که ضرورت دارد به منظور تامین امنیت غذایی خانوار به این مساله توجه شود. آمار نشان می­دهد عدس و لوبیا افزایش قیمت در مرداد ماه  سال ۹۹ نسبت به ماه قبل و مدت مشابه سال قبل  داشته است.