سینمای ایران، صنعت یا هنر؟

دکتر فرشاد پرویزیان در گفتگو با اقتصاددان بیان کرد:  صنعت (Industry) در اقتصاد، به فعالیت مجموعه بنگاه‌های اقتصادی گفته می‌شود که کالا یا خدمتی همگن را بطور انبوه تولید می‌کنند و لزوما این تولید انبوه در کارخانه (Manufacturing) و توسط ماشین آلات (Equipment) نیست. برهمین اساس واژه‌های صنعت سینما یا صنعت گردشگری را بکار می‌برند.
چنانچه سینما را در چارچوب هنر بررسی کنیم، روش تجزیه و تحلیل اقتصادی آن متفاوت می‌شود و برخلاف تولید صنعتی، در اقتصاد هنر، مفهوم تولید انبوه و تعداد زیاد بنگاه‌ها و روش‌های تحلیل اقتصادی متفاوت است. تولید اثر هنری با تولید اثر صنعتی تفاوت معنادار حداقل به لحاظ تعداد دارد. یک استاد قلم زن، ساعات متمادی و به سرپنجه هنرمندانه، سینی کوچک خوش نقش و نگار را خلق می‌کند اما در کارگاه صنعتی، بدون کاربرد هنر دست، در کسری از ثانیه می‌توان شبیه همان سینی قلم زنی را با پرس دستگاه مکانیکی تولید کرد و این‌گونه تولید انبوه همان اثر بطور صنعتی شکل می‌گیرد.
بیایید فرض کنیم سینما در ایران، یک صنعت است. صنعتی که سالانه قریب به ۷۰ فیلم و با هزینه میانگین ۴ میلیارد برای هر فیلم، در سال تولید می‌کند. براین اساس کل هزینه و یا همان سرمایه گذاری تقریبی تولید در این صنعت، سالانه ۲۸۰ میلیارد تومان و اصلا به روی خودمان نمی‌اوریم که عدد بسیار کوچکی است. هر صنعتی دارای بازار است. به گزارش مرکز آمار ایران، آخرین تعداد صندلی سینماهای کشور تا سال ۱۳۹۵ رقمی معادل ۱۲۸۹۴۳ صندلی بوده است و اگر فرض کنیم در پنج سال گذشته حتی یک صندلی اضافه نشده است و عدد را گرد کنیم نتیجه محاسباتی بازار بالقوه، بسیار عجیب است. بیایید فرض کنیم ۱۲۹ هزار صندلی سینما داریم که این صندلی‌ها هر شبانه روز فقط ۶ نوبت یا سانس و فقط ۳۰۰ روز سال، فیلم پخش کنند و با در نظر گرفتن میانگین رقم ۲۵۰۰۰ تومان برای هر بلیط، با فرض فروش کامل بلیط‌ها در کل سال، بازار بالقوه فروش بلیط فقط در سالن‌های سینما با ضرب ساده این اعداد (۲۵۰۰۰× ۳۰۰×۶×۱۲۹۰۰۰) رقم ۵۸۰۵ میلیارد تومان است. این عدد به دو شیوه قابل بررسی است. نخست این‌که درآمد فرضی نصیب همان ۷۰ فیلم شود، یعنی هر فیلم حدود ۸۳ میلیارد تومان درآمد دارد؛ با توجه به هزینه ناچیز تولید، یعنی اگر یک خانه حدود ۱۰۰ متری چند سال ساخت خود را فروخته و در تولید یک فیلم سرمایه گذاری کنید، تا پایان سال تعداد ۲۰ خانه می‌توانید بخرید؛ و این بدون در نظر گرفتن فروش فیلم در شبکه‌های نمایش خانگی و خارجی و … است؛ و اگر اینطور است، چرا تهیه کنندگان سینمای ما تا این حد در پی جلب منابع دولتی هستند؟ حال جور دیگر محاسبه کنیم، یعنی هر فیلم حداکثر ۲۰ درصد برای تهیه کننده سود داشته باشد، در این حالت یعنی فروش ۴ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومانی هرفیلم، با توجه به بازار کلی فروش طبق تعداد صندلی‌های موجود، می‌توان حدود ۱۲۱۰ فیلم سینمایی در سال تولید کرد که البته باز هم این رقم تولید، یک شوخی برای سینمای ایران است.
مشکل کجاست؟ فقط فرض کردم همه صندلی‌های نصب شده، در سال، مملو از تماشاچی باشد؛ که نیست. فقط فرض کردم تولید در سینمای ایران، صنعتی باشد؛ که نیست. حال از متولیان سینما می‌پرسم، آیا تمامی سینمای ایران یک تولید خالص هنری است؟ آیا فقط برای عمل به رسالت هنری و سینما برای سینما فیلم‌ تولید ‌می‌کنید؟
تعداد فیلم‌های هنرمندانه در کشور کم نیست و من نیز فرد مناسبی برای چنین قضاوتی نیستم، اما مشخص است، سینما در ایران هرچه هست، طبق تعاریف اقتصادی از ادبیات تولید صنعتی پیروی نمی‌کند. این محاسبات، حداقل بیانگر این یک نکته است که اگر فعالان این حرفه، قدری از جدال همیشگی و البته درست “تولید برای گیشه یا تولید فاخر”، جدا شده و به کارشان به عنوان یک هنر-صنعت بنگرند یا درآمد خودشان بیشتر می‌شود و یا تولید در این بازار چند برابر می‌شود.
این محاسبات حتما زوایای نادیده ای دارد که هنرمندان عزیز، بنده را به جهت بی‌هنری ببخشند و اندکی به محاسبات اقتصادی و صنعتی بیان شده، توجه فرمایند. فرش ماشینی، هرگز جای فرش دستباف نفیس را نمی‌گیرد اما مورد استقبال بازار است. می‌توان اثر هنری نیز با توجه به مفاهیم اقتصاد هنر، تولید کرد. قبول ندارید؟ به هالی وود یا بالی وود بنگرید و منظور از این دلالت، نه محتوا بلکه شیوه صنعتی تولیدشان است. در پی محاسبه میزان درامد واقعی سینمای ایران در این نوشتار نبودم و اعتقاد دارم سینمای کشورم ظرفیتی ده‌ها برابر وضعیت موجود دارد، اگر و فقط اگر، خود را از تارپود ناکارامد اقتصاد دولتی رها کنید و با ادبیات بخش خصوصی و صنعتی رفتارکنید. شک دارید؟ به رفتار دولت در سایر ابعاد اقتصاد توجه کنید.

خواننده معزز سلام ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر بالا در پایین صفحه ( ثبت دیدگاه) موجب امتنان است .

ع