سرنوشت بازیگران صنعت مواد غذایی در پساکورنا

نویسنده : دکتر فاطمه پاسبان استاد موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی

با توجه به شیوع ویروس کووید ۱۹ در جهان و ایران که به دنبال خودش از دست دادن جان عده‌ای را به دنبال داشته است، از ابعاد اقتصادی نیز با خساراتی همراه بوده و خواهد بود.  به طور یقین این ویروس بر فعالیتهای مختلف اقتصادی تاثیرگذار خواهد بود و صنعت غذا مستثنی نخواهد بود.  به نظر می‌رسد در صورتی که مدیریتی جدی و پیشگیرانه نباشد آسیبهایی که ویروس کووید ۱۹ بر صنعت غذا وارد می­نماید، قابل جبران در کوتاه مدت نباشد.در این خصوص می­توان به مهمترین آثار شیوع ویروس کووید ۱۹ بر صنعت غذا(زنجیره ارزش) به شرح ذیل اشاره نمود. لازم به ذکر است که با شیوع این ویروس، مشکلات گذشته صنعت غذا عمق و شدت بیشتری گرفته یا باعث ایجاد چالش­های جدیدی شده است که در هرصورت به دلیل تامین غذای مردم ،تامین معشیت بازیگران صنعت غذا و فرصتهای درآمدزایی و اشتغالزایی که این صنعت فراهم می­آورد نیازمند توجه خاص و تدوین و عملیاتی کردن سیاستهایی به منظور کاهش پیامدهای نامطلوب شیوع ویروس کووید ۱۹ است.

۱- با شیوع ویروس کووید۱۹ و محدودیتهای جابجایی، قرنطینه و تعطیلی یا رکود کسب و کارهای مرتبط با صنعت غذا که به صورت مستقیم و غیر مستقیم  بر این صنعت تاثیر دارند ،کاهش تقاضا برای برخی مواد غذایی اتفاق افتاده است. رستورانها و  کسب و کارهای تامین غذا و اغذیه، هتل‌ها  و از این قبیل کسب و کارها با کاهش سطح فعالیت خود، تقاضای آنان برای محصولات مواد غذایی کم می‌شود که در کوتاه مدت و میان مدت اثر منفی بر  پایداری صنعت غذا دارد.

۲-ممنوعیت صادرات محصولات غذایی یکی دیگر از چالش­هایی است که صنعت غذایی با آن روبرواست. الزام به رعایت استانداردها و پروتکل‌های بهداشتی در خصوص اطمینان بخشی به سلامت غذا  از جمله موضوعاتی است که از طرف کشورهای واردکننده مواد غذایی درخواست می­شود که در صورت عدم رعایت موارد موردنظر، ممنوعیت ورود مواد غذایی به کشور وارد کننده وضع می­شود. هر چه تعداد کشورهای ممنوع کننده و زمان ممنوعیت طولانی می‌شود، هزینه ناشی از دست دادن بازارهای صادراتی و سهم از بازار جهانی و برگشت اعتماد به بازار و مصرف کننده بسیار هزینه بر و زمان بر است. از طرف دیگر با کاهش تقاضای خارجی، استمرار فعالیت برای بازیگران زنجیره ارزش غذا با مشکل روبرو خواهد شد .

۳- به دلیل کاهش تقاضا (داخلی و خارجی) از یک سو و کاهش سطح فعالیت بازیگران زنجیره ارزش غذا به دلایل مختلف همانند اعمال محدودیتهای جابجایی و قرنطینه  و کاهش سطح فعالیت بازیگران زنجیره ارزش غذا، نیاز به تامین مالی برای تولید(کالا و خدمت) که به دلیل کاهش فروش و درآمد اتفاق می‌افتد، افزیش می­یابد. توجه به این نکته ضرورت دارد که به دلیل شوک وارد شده ناشی از ویروس کووید ۱۹ بر اقتصاد و ایجاد اختلال در حمل و نقل و واردات نهاده­ها و وسایل مورد نیاز تولید ، شکل­گیری رفتارهای سوجویانه و انحصارگرایانه عوامل فروش و اقدامات قرنطینه‏ای، قیمت نهاده­تولیدی در بازار افزایش یافته و تامین نهاده­ها نیازمند سرمایه در گردش بیشتری است.

 ۴-قیمت مواد غذایی می­تواند تهدیدی برای صنعت غذا باشد. تورم و گرانی برخی مواد غذایی ممکن است منجر به کاهش تقاضای خانوار شده و میزان مصرف آن را کاهش دهد و به دنبال آن کاهش تولید را برای تولیدکننده آن ماده غذایی متورم شده را به دنبال داشته باشد. از آنجایی که صادارت هم در شرایط شیوع ویروس کووید ۱۹ با اما و اگرهایی روبرواست، توسعه صادرات موادغذایی و یافتن بازارهای جدید صادراتی نیز با چالش روبرواست. همچنین به دلیل کاهش مزیت رقابتی به دلیل افزایش قیمت نهاده­های تولید و افزایش قیمت تمام شده غذا ، ارتقای صادرات مواد غذایی با دشواری­های فراوانی روبرواست. در مقابل کاهش قیمت برخی مواد غذایی می‌تواند تهدیدی برای پایداری صنعت غذا باشد. کاهش قیمت غذا با توجه به افزایش هزینه های تولید، سودآوری صنعت غذا  را کاهش داده  و به دنبال آن انگیزه تولید و استمرار تولید را تضعیف     می نماید.

چه باید کرد؟  بر اساس توصیه­های جهانی توجه به طرف عرضه و تقاضا و تحریک آن از طریق اتخاذ سیاستهای مناسب حمایتی، مالی، تجاری، ارزی و پولی بر اساس شرایط اقتصادی و اجتماعی و سیاسی هر کشور ضرورت دارد. از طرف دیگر رویکرد سیستمی و توجه به زنجیره ارزش و عرضه غذا(همه بازیگران) و تدوین و عملیاتی کردن بسته حمایتی و سیاستی برای تمامی بازیگران زنجیره با شیوه حکمرانی خوب از جمله الزامات مدیریت پیامدهای نامطلوب شیوع ویرو س کووید ۱۹ بر صنعت غذاست. اطمینان از تأمین مواد غذایی سالم یکی از مسوولیت­های حرفه­ای و اجتماعی صنعت غذاست این مهم بدون برنامه کارآمد با مشارکت همه بازیگران و حمایت و کاردانی دولت و حاکمت اتفاق نمی­افتد . در این میان در حال حاضر، تولیدکنندگان مواد غذایی درصدد پیاده­سازی ”  شیوه­های تولید خوب” با تمرکز بر پنج عنصر اصلی هستند: مردم ، محل، فرآیندها، محصولات و رویه­ها بوده تا از کیفیت و ایمنی محصولات غذایی اطمینان حاصل کنند.

ششمین نسخه دیجیتالی روایت نامه