آتش به جان طلای سرخ

این که ایران، بزرگ‌ترین تولید کننده زعفران در جهان است، نکته تازه‌ای نیست، اما شاید دانستن این آمار تکان‌دهنده، جالب باشد که بیش از ۹۰ درصد از زعفران کشور، به صورت خام به سایر نقاط جهان صادر می‌شود. این موضوع اما یک تاثیر مهم دارد. سودی که باید از تولید این محصول به اقتصاد ایران برسد، در جیب سایر کشورها می‌رود. ماجرای خام‌فروشی زعفران چیست؟

آمار هولناک

اقتصاددان: «۹۳ درصد صادرات کشور به صورت خام باشد.» این تازه‌ترین آماری است که شریعتی مقدم، رییس هیات مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران به ایلنا، ارایه داده است. او در این گفتگو اظهار داشت: «زعفران ما به ۵۰ کشور صادر می‌شود که در این میان به چند کشور مانند هنگ کنگ، امارات متحده عربی، اسپانیا، تایوان و سایر کشورهای اروپایی و آسیایی بصورت خام است.» شریعتی مقدم تاکید کرده که مشکلات بسیار زیاد است و باعث شده بخش عمده زعفران ایران یعنی ۹۳ درصد صادرات کشور به صورت خام باشد. رییس هیات مدیره صندوق توسعه صادرات زعفران ادامه داد: «متاسفانه قیمت صادراتی زعفران به یک چهارم تقلیل پیدا کرده است و موضوعی که حائز اهمیت است آنکه تایید اهلیت صادرکنندگان از دو سال گذشته از طریق شورای ملی زعفران آغاز شده است تا صادر کننده‌هایی که دارای اهلیت هستند انجام دهند. به طوری که بر روی واحدهای تولیدی متمرکز شود و دلال‌ها نتوانند صادرات زعفران از کشورهایی نظیر چین، امارات و اسپانیا انجام دهند و یا به صورت کارمزدی برای آن‌ها فعالیت کنند.» او تاثیر این مشکل را تا حدی دانسته که باعث کاهش قیمت زعفران به کمتر از یک پنجم تا یک چهارم در طی ۳ سال گذشته شده و متوسط قیمت آن تقریبا به ۲۵۰ یورو رسیده است.

وضعیت تولید داخلی

بر اساس آمار چند ماه پیش، ۹۴درصد زعفران دنیا در ایران کشت می‌شود. علی شریعتی مقدم در مورد وضعیت بازار زعفران می‌گوید: «میزان تولید در ایران از ۱۴۰ هکتار زعفران نزدیک به ۵۰۰ تن است و حدود ۳۰۰ تن آن صادر و ۸۰ تن آن به مصرف داخلی می‌رسد البته بخشی آن به عنوان کالای سرمایه‌ای نزد مردم قرار می‌گیرد.» او در ادامه توضیح داده که «به دلیل اینکه زعفران تولید انحصاری کشور است وضعیت صادرات مناسب و خوبی دارد. اما در دو سال گذشته به دلیل مشکلاتی که برای صادرات وجود داشته گاهی با کاهش صادرات روبرو بوده‌ایم.»

پیش‌تر نیز، محمود بازاری، مدیر کل هماهنگی دفتر صادرات سازمان توسعه و تجارت نیز به تسنیم گفته بود: «از سال ۸۱ تا سال ۹۱ جوایز صادراتی برای ایجاد ارزش افزوده ارتقاء کیفی محصول و بسته بندی در بخش زغفران پرداخت می‌شد.» او افزود: «به بیش از ۴۵ کشور صادرات زعفران در بسته بندی‌های سبد خانوار داریم، اما به دو سه بازار بزرگ زعفران کشور را در بسته بندی‌های یک کیلو و نیم کیلوگرم صادر می‌کنیم.» او با بیان اینکه بنگاه‌های فعال در بخش زغفران در دوره ۲۰ ساله اخیر رشد آن‌چنانی نکرده‌اند افزود: «برای برند سازی زعفران ایران برنامه داریم و از ثبت برند‌ها با توجه به اینکه بودجه‌ای که به اختصاص یافته است حمایت کرده‌ایم.» او با بیان اینکه ۸۰ درصد زعفران کشور صادر شود گفت: «برنامه ۱۶ بندی در حوزه اجرایی برای حمایت از صادرات زعفران به سازمان برنامه و بودجه پیشنهاد داده‌ایم.»

چرا خام فروشی حراج یک سرمایه ملی است؟

«صادرات عطر، رنگ و عصاره زعفران ۱۰ برابر شکل زعفران خام ارزش و ارز آوری دارد.» این آمار و ارقام اما تصویری روشن و شفاف از معضل خام فروشی زعفران در کشور است.

به گزارش تسنیم، صنعت زعفران در دنیا ۸ میلیارد دلار گردش مالی دارد و ایران با فاصله زیادی بزرگ‌ترین تولید کننده این محصول در جهان است، اما نه تنها بزرگ‌ترین صادر کننده این محصول نیست بلکه تنها ۵ درصد از این گردش مالی نصیب ایران می‌شود. صادرات زعفران ایران عمدتا به صورت خام و حتی فله‌ای انجام می‌شود به همین منظور سود اصلی صادرات نصیب کشورهایی می‌شود که محصول نهایی و فرآوری شده از زعفران را عرضه می‌کند. این در حالی است که زعفران را در دنیا تنها به صورت خام استفاده نمی‌کنند، بلکه این محصول در صنایع مختلفی از جمله صنایع غذایی، دارویی و آرایشی بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد که قیمت آن در این صورت ۱۰ برابر ماده اولیه خام است.

سید علی حسینی، عضو هیات رئیسه شورای ملی زعفران ایران در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی تسنیم درباره خام فروشی محصولات صادرتی اظهار کرد: «۹۹ درصد زعفران صادراتی ایران به صورت خام، ۱۰ تا ۱۵ درصد خام اما در بسته بندی‌های کوچک و مابقی به صورت فله‌ای و در بسته بندی‌های بزرگ صادر می‌شود.» او تاکید کرده است: «از ماده خام زعفران میتوان فرآورده های غذایی مختلفی به دست آورد که کاربردهای وسیعی در صنایع غذایی، بهداشتی و آرایشی دارد؛ این امر باعث ایجاد ارزش افزوده و درآمد و اشتغالی بیشتری برای کشورمان می‌شود.» عضو هیات رئیسه شورای ملی زعفران ایران با بیان اینکه هرساله ۸۰ تا ۹۰ درصد زعفران تولیدی ایران صادر می شود ادامه داد: «صادرات زعفران به صورت خام ارزش افزوده و درآمد کمی دارد و برای کشورمان افتخار نیست.» او با اشاره بر اینکه تنها یک درصد زعفران ایران به صورت فرآوری شده صادر می‌شود تصریح کرد: «محصولاتی مانند عصاره زعفران، ماده رنگی و معطر زعفران در صنایع آرایشی و بهداشتی و دارویی زیاد است و دانش لازم برای این کار در کشورمان وجود دارد اما بازرگان کمتر به این سمت می‌رود.» او اظهار داشت: «دستگاه‌های دولتی نیز به جای تشویق صادر کنندگان به صادرات فرآورده زعفران، دست هر شرکتی که خام فروشی بیشتری داشته باشد بالا می‌برند و رقابت در خام فروشی است .حسینی گفت: «خام فروشی زعفران تفاوتی با خام فروشی نفت ندارد؛ خارجی‌ها با بهره‌گیری از مواد اولیه ما، محصول نهایی را تولید و دوباره آن را به کشور خودمان صادر می‌کنند.»

با مشاهده این آمار و ارقام، روشن می‌شود که همان بحرانی که در خام‌فروشی نفت و سنگ‌های معدنی و مواد پتروشیمی در جریان است، در صادرات محصول با ارزش زعفران نیز وجود دارد. نتیجه اما چیزی جز عقب افتادن اقتصاد کلان کشور از فرصت گردش مالی ناشی از این محصولات خدادادی نیست.

/پ