یلدای تان فرخنده باد

یلدا به‌معنای زایش، و شب یلدا که ابوریحان بیرونی از آن با نام «میلاد اکبر» نام برده جشنِ «زایش خورشید» از پسِ بلندترین شبِ سال، در آخرین روز پاییز (سی‌ام آذرماه)، یا به سخنِ دانشی «انقلاب زمستانی»، است. آن را شب چله هم می‌گویند؛ از آن رو که نیاکانِ ما چهل روز نخستِ زمستان را «چله بزرگ» و بیست روز پس از آن را «چله کوچک» نامیده‌اند.

گویا این جشن کهن به باورهای مهری مردمان ایران‌زمین برمی‌گردد که دیرزمانی بعد به روم نیز، با نام «مهر شکست‌ناپذیر» (سول/ میترا اینویکتوس)، راه یافت و سرانجام با یکی شدنش با زادروز عیسی‌مسیح در مغرب‌زمین ماندگار شد، هر چند به خاطر نگرفتن سال‌های کبیسه تفاوت‌هایی را با زمان اصلی‌اش پیدا کرد؛ زمانی که ستاره‌شماری و محاسبه‌ی دقیقِ نجومی آن نشانه‌ی دانشِ بالای دانشمندانِ بزرگ ایران‌زمین بوده است. در این شب همه‌ی کسان خانواده‌ی بزرگ (خویشاوندان) در منزلِ بزرگ‌ترِ خویش گردِ هم می‌آیند و تا پاسی از شب، که گویا در گذشته‌ها تا صبح به درازا می‌کشید، به گفت‌وگو می‌نشینند. شاید این به آن معناست که: ای خورشید! در این کارزار سخت نبرد با تاریکی تنهایت نگذارده و در انتظار زایش توییم! آیین شب یلدا یا شب چله، با انداختنِ سفره‌ی مِیزَد ــ خوردن آجیل و خشکبار این دیارِ پهناور، یا به اصطلاح زرتشتیان لُرک، در کنارِ شیرینی و میوه‌هایی سرخ‌رنگ هم‌چون هندوانه و انار، که نشانه‌ی آیین مهر هستند و رنگی میانه‌ی تاریکی و روشنایی در برآمدن و فرو رفتنِ خورشید را می‌نمایانند ــ ‌همراه است. فال گرفتن از دیوان حافظ هم در این شبِ طولانی مرسوم است و گویا این سنتِ ارجمند، که در جهان یگانه است، جانشینِ آینده‌گویی‌هایی در سبک‌های کهن شده است که برای گذراندنِ این شبِ دراز به کار گرفته می‌شدند.

انجمن فرهنگی افراز

پی نوشت:
انجمن فرهنگی افراز به عنوان یک سازمان مردم‌نهاد در حوزه‌های ایرانشناسی و ایران‌پژوهی، تقویت هویت ایرانی از راه آشناسازی مردم با ریشه‌های فرهنگ ملی ایران، پاسداشت میراث فرهنگی و طبیعی، و بهسازی فرهنگی و اجتماعی فعالیت می‌کند. دوستانی که تمایل دارند با انجمن فرهنگی افراز همکاری کنند، می توانند با آقای شهروز طوسی، مسئول روابط عمومی انجمن به شماره ۰۹۳۷۵۷۹۶۳۴۳ ارتباط بگیرند. هم‌چنین نام طراح سرکار خانم نیکو ممبینی، برنده پنجمین فراخوان تصویرسازی جشن‌های ایرانی در سال ۱۴۰۰ از رامهرمز استان خوزستان‌ است.