ویژگی های معلم خوب /فرگرد چهارم و پایانی

اهمیت تربیت در دوران جوانی

اجازه دهید برای تغییر ذائقه هم که شده بحث را با تمثیلی شیرین از گنجینه نوشین ادب پارسی پی بگیرم .

روزی شیری ، گرگی و روباهی به شکار رفتند . آن ها گاوی و گوسفندی و خرگوشی شکار کردند . شیر از گرگ خواست که کار تقسیم را بر عهده گیرد . گرگ بر حسب بزرگی صید و صیّاد ، گاو را سهمیه شیر ، گوسفند را برای خود و خرگوش را سهم روباه تعیین کرد . شیر مغرور و دیکتاتور خشمگین شده ، به گرگ حمله کرد و او را درید و جسدش را در گوشه ای انداخت . آن گاه از روباه خواست تا لاشه ها را تقسیم کند . روباه ( که فهمیده بود توانایی حق گویی و اجرای عدالت را ندارد ، ریاکارانه و منافقانه) گفت :

گاو مخصوص ناهار سلطان ، گوسفند ویژه شام سلطان و خرگوش برای صبحانه سلطان باشد .

شیر مغرورانه پوزخندی زد و ضمن تحسین روباه از او پرسید :

این گونه تقسیم کردن را از که آموختی؟

روباه ضمن اشاره به جسد پاره پاره گرگ گفت : از او !!

چند سال پیش آقای کیارستمی فیلمی ساخته بودند به نام ” مشق شب” . در این فیلم کودکان نسبت به رفتار پدر و مادر و سایر مسائل از جمله مشق و تکلیف شب اظهار نظر می کردند . زیرکی کودکان در پاسخ دادن مقبول نما و دیگرپسندانه بسیار مشهود بود . در صحنه ای از این فیلم از کودکی سوال شد :

آیا مشق شب را بیشتر دوست داری یا کارتون را ؟

کودک که احساس می کرد باید مصاحبه گر ( معلم یا بزرگسال) را خشنود سازد ، می کوشید پاسخی دهد که مورد پسند او باشد . (یعنی با ریا و تظاهر) گفت:

مشق شب را بیشتر دوست دارم !

و مصاحبه گر هم او را تشویق می کرد.( یعنی او را تحسین می کرد که آفرین ! خوب بلدی تظاهر کنی!) در واقع ریا و دروغ را به او یاد می دهیم و او را تشویق می کنیم که خودش نباشد ، بلکه مثل ما بیندیشد و خودش را مخفی کند .

از این رو محصول چنین تربیتی منجر بدان می شود که هنگامی که می خواهید لزوم اطاعت را به کودکان بقبولانید ، بی آن که متوجه باشید، به دلایلی که برای متقاعد ساختن آن ها می آورید ، زور ، چاپلوسی ، وعده و وعید را اضافه می کنید . در نتیجه کودکان وانمود می کنند که با دلایل شما متقاعد شده اند و به محض آن که شما متوجه اطاعت یا نافرمانی کودکان می شوید ، به خوبی می فهمند که فرمانبرداری برای آن ها مفید و سرکشی مضر است .

در اینجا سخنم را با بحثی کوتاه درباره ارزش و اهمیت تربیت در دوران جوانی به پایان می برم.

امام موسی کاظم(ع) در این باره می فرمایند:

امام کاظم (ع) فرمود : کسی که در جوانی دانش بیاموزد، مانند نوشته ای بر سنگ در ذهن او ثابت می ماند و کسی که در سن پیری چیزی را یاد بگیرد، دانش او مانند نوشته روی آب بی ثبات است.

(بحارالانوار، ج ۱، ص ۲۲۲)

نکته های این بیان

۱- بهار زندگی انسان، فصل جوانی است که ارزش آن را بسیاری از انسان ها نمی دانند.

علی (ع) فرمود: دو چیز است که قدر و قیمت آ ن را نمی‌دانند مگر وقتی که آن دو را از دست بدهند؛ یکی جوانی و دیگری سلامتی .

( غررالحکم، شماره ۵۷۶۴)

۲- یکی از ویژگی های دوران جوانی تربیت پذیری بیشتر است .

علی(ع) فرمود: دل و روح جوان مانند زمین آماده است که هر بذری در آن بیفشانی رشد می کند،

(نهج البلاغه، نامه ۳۱)
هر که در خردی اش ادب نکنند
در بزرگی فلاح از او برخاست
چوب تر را چنان که خواهی پیچ
نشود خشک جز به آتش راست

۳- فصل جوانی ، مانند همه فصول زندگی انسان محدود و موقت است، پیش از این که برف پیری بر سر و روی انسان ببارد، باید این فصل زودگذر را غنیمت شمرد.

پیامبر اکرم(ص) به ابوذر فرمود :

فرصت جوانی را پیش از آ ن که پیری فرا برسد، غنیمت شمار .

“ شبابک قبل هرمک”

( مستدرک الوسائل، ج ۱۲، ص ۱۴۰)

۴- در فرهنگ اسلامی، جوانی نعمت است و از چنان اهمیتی برخوردار است که خداوند متعال در روز قیامت از این نعمت ارزشمند می پرسد که جوانی خویش را در چه کاری صرف کردی؟

۵- از بهره مندی هایی که جوان باید در فصل جوانی داشته باشد، یادگیری و انباشت معلومات است.
-۶ اگر چه یادگیری و به دنبال دانش رفتن مربوط به دوره و زمان خاصی نیست و انسان باید زگهواره تا گور دانش بجوید، ولی مناسب ترین دوران فراگیری دوره جوانی است .
۷- از ویژگی های یادگیری در دوره جوانی ماندگاری است. همان طور که نقش بر سنگ ماندگار است، دانش نیز در ذهن جوان ثابت می ماند.

علی(ع: )” العلم فی الصغر کالنقش فی الحجر”

(بحارالانوار، ج۱ ، ص۲۲۴)
۸- اندام با نشاط و توانایی های مختلف جسمی موجب می شود تا قابلیت های جوان را در فعالیت های جسمی و فکری ، مادی و معنوی افزایش بدهد.(تقوی،سیدرضا)

سخن را با دو بیت مناسب حال از مولوی حسن ختام می بخشم:

گفت:صحبت های خود کوته کنید

پند را در جان و در دل ره کنید

گر کمالم با کمال انکار نیست

ور نیم این زحمت و آزار چیست؟