نفت روسیه؛ سلاحی راهبردی که از کار افتاد؟!

به احتمال زیاد وقتی رئیس جمهور روسیه تصمیم به جنگ علیه اوکراین گرفت، این محاسبه را داشت که موقعیت مهم مسکو در بازار انرژی جهان و نیاز مبرم اروپا به نفت و گاز آن، هم اهرم فشار مهمی به دست کرملین می‌دهد و نیز غرب را در موقعیت دشواری قرار می‌دهد که آن را ناتوان از اقدامات و مجازات‌های احتمالی خواهد کرد؛ اما غرب بر خلاف این محاسبات، رفته رفته سیاست تحریم انرژی روسیه را در پیش گرفت و با وجود شوک اولیه این اقدام در افزایش زیاد قیمت نفت و بنزین به ویژه در آمریکا در جهت سلب این سلاح راهبردی از روسیه حرکت کرد؛ به گونه‌ای که از یک سو، امروز قیمت نفت به قبل از جنگ اوکراین بازگشته است و از سوی دیگر، نیز روسیه در حالی که قبلا نسبت به افزایش بهای نفت تا بیش از ۲۰۰ دلار هشدار می‌داد، امروزه مجبور است نفت خود را با نازل‌ترین قیمت بفروشد.
آمریکا و اروپا در راستای تثبیت و تقویت فشار نفتی بر روسیه، اخیرا همزمان دست به دو اقدام دیگر زدند که می‌تواند در آینده سلاح نفت را در سبد سیاست‌گذاری روسیه در مواجهه با غرب به شکل چشمگیرتری از حیز انتفاع بیندازد. نخست این که آمریکا بخشی از تحریم‌های نفتی ونزوئلا متحد روسیه را لغو کرد و دوم این که اتحادیه اروپا سقف قیمتی ۶۰ دلاری برای نفت روسیه را وضع کرد. هر دو گام عملا به ضرر روسیه و در جهت تقلیل جدی تاثیرگذاری برگه نفتی آن و همچنین کاهش قابل توجه درآمدهای نفتی کلان روسیه در هنگامه‌ای است که به این درآمدها برای سرپا نگه داشتن اقتصاد آسیب دیده خود از تحریم‌ها و تامین هزینه‌های جنگ نیاز جدی دارد.
لغو بخشی از تحریم‌های نفتی ونزوئلا، البته یک اقدام صرفا یکجانبه از جانب آمریکا نبود، بلکه خروجی توافقی با کاراکاس بود که به نوعی عمل‌گرایی نیکولاس مادورو و پشت کردن ضمنی او به متحد روسی را آن هم در شرایطی به نمایش می‌گذارد که او می‌داند آمریکا و اروپا در صرافت از کار انداختن سلاح نفت روسیه هستند. با شروع جنگ اوکراین و حرکت غرب در جهت سلب برگه نفتی روسیه، آمریکا در اندیشه جایگزینی برای این نفت برای کنترل شوک ناشی از این تحریم بر اقتصاد خود و اروپا بود و از این رو گویا در وهله اول چشم انتظار توافق با ایران و بازگشت نفت آن به بازار بود؛ اما این اتفاق نیفتاد و در عین حال نیز همزمان مذاکرات محرمانه با کاراکاس را کلید زد و هیاتی عالی‌رتبه را در مارس گذشته روانه آنجا کرد.
اما دولت بایدن برای حفظ ظاهر امر حمایت از مخالفان مادورو و قرار نگرفتن در مظان اتهام قربانی کردن آنها برای منافع خود، معافیت‌های نفتی را به تعهد کاراکاس به از سرگیری مذاکرات مخالفان مشروط کرد که ظاهرا مادورو ابتدا با این خواسته موافقت نکرد تا این که بالاخره پذیرفت و مذاکرات اخیرا در مکزیک از سرگرفته شد. شنبه گذشته نیز به توافقی اولیه دست یافتند که می‌تواند به خروج از بحران سیاسی کمک کند. در همان روز هم آمریکا ضمن استقبال از این توافق، به شرکت نفتی آمریکایی شورون اجازه ازسرگیری فعالیت در ونزوئلا را داد.
ونزوئلا که در نتیجه تحریم‌های آمریکا صادرات نفتش از حدود سه میلیون بشکه در روز به ۵۳۰ هزار بشکه کاهش یافت، احتمالا با معافیت‌های نفتی اخیر نتواند سریع میزان تولید خود را به سطح قبل برگرداند؛ اما با نوسازی زیرساخت‌ها و کمک شورون این اتفاق می‌تواند در ماه‌های پیش رو بیفتد که به موازات بازگشت تدریجی نفت ونزوئلا به بازار جهانی، فشار نفتی غرب بر روسیه تشدید می‌شود.
اما به فاصله چند روز از این معافیت‌ها، اتحادیه اروپا دیروز بالاخره تعیین سقف ۶۰ دلاری را برای خرید آن تصویب کرد. پر واضح است که این همزمانی هدفمند و برای جلوگیری از رشد قیمت جهانی نفت در نتیجه اعمال سقف قیمت برای نفت روسیه بوده است. اروپا در واقع با این اقدام خواسته است هم مسکو را با فروش نفت خود بین ۲۰ تا ۳۰ دلار کمتر از قیمت بازار از درآمدهای کلان نفتی محروم کند و هم از مواجه شدن با کمبود نفت جلوگیری نماید. اما در مقابل روسیه که قبلا تهدید کرده بود نفت صادراتی خود به کشورهایی را که سقف قیمت اعمال کنند، قطع می‌کند؛ هنوز واکنش عملی خاصی به این تصمیم اتحادیه اروپا نشان نداده است و بعید هم هست که تهدید پیشگفته خود را اجرایی کند تا هم بازار اروپا را به کلی از دست ندهد و هم درآمدهای نفتی خود را نیز در این شرایط حفظ کند.
در واقع در نتیجه اشتباهات محاسبانی پوتین، جنگ اوکراین هم به جنگی فرسایشی و پرهزینه برای روسیه تبدیل شده است که رفته رفته برگه‌های فشار منطقه‌ای و بین‌المللی را از آن می‌ستاند و هم اروپا را به آمریکا نیازمندتر ساخته و اوکراین را به هر دو.
البته فعلا آنچه برای آمریکا مهم است نه جان اوکراینی‌ها بلکه فرو رفتن بیشتر روسیه در باتلاق اوکراین، ایجاد نوعی بازدارندگی در مقابل چین از این طریق و وابسته‌تر کردن اروپاست.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع