«نظریه داروین در شاهنامه»

نگاهی نو به شاهنامه

نظریه تکامل یکی از تئوری های بحث برانگیز و تاثیر گذار بر انسان شناسی به شمار می رود. چارلز داروین نظریه پرداز این دیدگاه سبب شد تا به واسطه آن تحول شگرفی را در مکاتب مختلف پدید آورد و بدین ترتیب هر یک از این مکتب ها به گونه ای خاص بر جهان بینی مردم تاثیر گذاشتند و انسان شناسی آنها را دگرگون ساختند.
نظریه ای که چارلز داروین ابراز کرد، به طرز شگفت آوری با نظریه عزیز الدین نسفی که در قرن سیزدهم میلادی یعنی کمابیش، شش سده پیش از آن بیان شده بود،همانند و همسان است.

داروین، با توجه به مطالعات به عمل آورده، نظرات خود را اعلام کرد:
۱_ تکامل انجام پذیرفته است.
۲_این تکامل، هزارها میلیون سال به درازا کشیده است.
۳_ساز و کار نخستین تکامل، فراگشت انتخاب طبیعی بوده است.
داروین معتقد بود که منابع در طبیعت محدود هستند و همین انتخاب طبیعی موجب می شود که جمعیت ها سازگار شوند؛ یعنی با گذشت زمان برای محیط خود مناسب شوند. به همین خاطر داروین را پدر علم تکامل می گویند. داروین تنها فردی نبودکه به دنبال منشأ مشترک گونه های مختلف بود بود، بلکه افراد دیگری هم این نظریه را دنبال کردند و به نتایجی در این بحث رسیدند.
نقطه عطف در طرح این نظریه، منشأ انواع، چارلز داروین است که اثری بسیار مهم در تاریخ علوم طبیعی محسوب می شود. داروین صورت بندی ای علمی و مبتنی بر شواهد تجربی را ارائه کرد که در مجامع علمی با استقبال مواجه شد و سبب گردید گاه اصطلاح «داروینیسم» به عنوان مترادف نظریه تکامل یا تطور انواع به کار رود.
نظریه تکامل از آغاز مطرح شدن آن، دستخوش اشکالات و اعتراضات بود. پیشینه این مخالفت ها را در یونان باستان می توان جستجو کرد، از جمله افلاطون و ارسطو در زمره مخالفان آن بودند.به دنبال مخالفت های ارسطو و نیز مخالفت های دانشمندان سده های میانه، نظریه تکامل به مدت دو هزار سال به حاشیه رانده شد.
در شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی،نظریه تکامل به خوبی و روشنی آمده است. به نظر می رسد نظریه ی تکامل که شاهنامه بیان کرده، بسیار کامل تر از آن چیزی باشد که بعد ها چارلز داروین اعلام کرد.
براساس شاهنامه جانداران و بلکه هرآنچه که در جهان وجود دارد یک باره ایجاد نشده اند و بلکه به تدریج و بر اثر گذر زمان های طولانی دچار دگردیسی شده و فرگشت روی آنها انجام شده و به تکامل رسیده اند. برخی از ابیات شاهنامه که به این موضوع مرتبط می شوند را می آوریم:

چو زاین بگذری، مردم آمد پدید
شد این بندها را سراسر کلید.

سرش راست برشد،چو سرو بلند
به گفتار، خوب و خرد کار بند.

پذیرنده ی هوش و رای و خرد
مر او را، دد و دام فرمان برد.

ز راه خرد،بنگری اندکی
که معنی مردم چه باشد،یکی!

تورا از دو گیتی بر آورده اند
به چندین میانجی، بپرورده اند.

دقت در ابیات بالا نشان می دهد که حکیم فردوسی می فرماید:
انسان از آغاز به شکل امروزی نبوده و به مرور چند شکل و حالت عوض کرده تا به این صورت در آمده است.
این نکته نیز درستی نظریه ی ما را می رساند که: شاهنامه به تمامی تاریخ واقعی است و در اینجا انعکاسی از علم و دانش تمدن گم شده ی ایران عهد کهن(پیش از باستان) را شاهد هستیم.
نظریه تکامل که منسوب به داروین است سده ها پیش از وی در شاهنامه آمده است.