شکست سرمایه‌گذاران از دلالان در پایان قرن ۱۴

 سال ۱۴۰۰ برای تمام فعالان اقتصادی احتمالا سال عجیبی بود. سال شمسی که پشت سر گذاشتیم حتی برای فعالان اقتصاد در جهان هم سال عجیبی بود. آثار زیان‌بار تورم در کل اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۰ پررنگ‌تر از همیشه خودنمایی کرد. این بار اما ایران تنها نبود و دیگر کشورهای جهان و حتی اقتصادهای بزرگ مانند آمریکا شاهد اوج گرفتن شاخص تورم بودند، گرچه هنوز راه زیادی در پیش دارند تا به ایران برسند. تخمین از نرخ تورم نقطه‌ای کشور در پایان سال ۱۴۰۰ حدود ۳۵ درصد است و بر این اساس همان‌طور که پیش از این نیز مطرح شد هیچ کدام از بازارهای سرمایه‌گذاری سنتی نتوانستند بازدهی حقیقی را به ثبت برسانند.

سال پرتلاطم دلار

دلار به غیر از اثر واقعی آن بر قیمت کالاهای وارداتی و شاخص قیمت مصرف‌کننده از جهت اثرگذاری محسوس بر سایر بازارها نیز دارای اهمیت است. به این ترتیب که جهت دلار جهت انتظارات تورمی را نشان می‌دهد. در دوره‌های جهش مداوم نرخ دلار سرکشی انتظارات تورمی را در کل اقتصاد کشور شاهد بوده‌ایم. بازار دلار در سال ۱۴۰۰ بلاتکلیفی قابل توجهی را تجربه کرد.

این بلاتکلیفی از این جهت بود که متغیرهای اقتصادی فضا را برای رشدهای خیره‌کننده دلار فراهم کرده بودند و اما امید به احیای برجام از همان ماه‌های نخست سال ۱۴۰۰ وجود داشت. به این ترتیب دلار که در کانال ۲۵ هزار تومان کار خود را در سال ۱۴۰۰ آغاز کرده بود در خرداد به کانال ۲۰ هزار تومان رسید و حدود ۷ ماه بعد با رشد ۵۰ درصدی سطوح بیش از ۳۰ هزار تومان را تجربه کرد و در نهایت نیز در کانال ۲۶ هزار تومان معاملات قرن چهاردهم را به پایان رساند. تصور کنید بازارها در یک سالی که گذشت چه عدم قطعیت شدیدی را تجربه کردند. در همین هنگام اما تورم آرام نگرفت و به رشد سنگین خود را در سال ۱۴۰۰ ادامه داد. ترکیب تورم سنگین و بلاتکلیفی از مسیر آینده فشار روانی را به مراتب برای فعالان اقتصادی افزایش داده بود.

امیدهای بورسی ناامید شد؟

به گزارش اقتصاددان به نقل از بورسان   ،  بورس نیز در میان بازارهایی بود که یک چشمش به دلار و نوسان سنگین نرخ ارز طی این یک سال دوخته شده بود و چشم دیگر به نوسان سنگین قیمت جهانی کالاها. شاید تا دو سال قبل کسی از نفت ۱۰۰ دلاری حرفی می‌زد وی را به جنون متهم می‌کردند. نفت در همین هفته‌های گذشته حتی تا مرز ۱۴۰ دلار بر هر بشکه نیز رسید؛ برای درک بهتر فضا خاطرات منفی شدن قیمت نفت در بهار ۱۳۹۹ را در بازار جهانی به یاد آورید.

هیجان سنگینی که بورس تهران در سال ۹۹ تجربه کرده بود به سال ۱۴۰۰ نیز کشیده شد. نابخردی‌های سیاست‌گذار نیز بر شدت هیجان در بازار سهام کشور افزود. دامنه نامتقارن یکی از آسیب‌های جدی به بورس تهران بود که تا ماه‌ها اثرات منفی آن درکل بازار سهام قابل رصد بود. بسیاری از تحلیلگران در سال ۱۴۰۰ ناامید شدند. شاید علت اصلی رکود بورس تهران را باید در اتفاقات سال ۹۹ و دوره شیدایی بورس در سال مزبور جست‌وجو کرد. در این بین البته همان‌طور که اشاره شد شدت التهاب و بلاتکلیفی به حدی زیاد بود که در بستر پر از استرس معاملات بورس تهران فروشندگان را از سهامداری منصرف می‌کرد. اما نشانه‌های مثبتی از بورس مشاهده می‌شود که می‌تواند فضا را برای درخشش بورس تهران به خصوص در فصل نخست قرن جدید فراهم آورد.

اما همان‌طور که اشاره شد سال ۱۴۰۰ سال سرمایه‌گذاران نبود. مسکن نیز با وجود ادامه رشد در منطقه حبابی خود در این سال اما به شدت از تورم عمومی سالانه جا ماند. در بازار سود بدون ریسک نیز اوراق بدهی و سود سپرده همچنان بازدهی منفی را در ادامه سال‌های قبل ثبت کردند.
اما بازار خودرو برای دلالی کاملا جذاب بود. مواردی مانند کمبود عرضه، جلوگیری از واردات، افزایش بهای تمام‌شده ساخت خودرو، نوسان سنگین نرخ دلار را می‌توان از دلایل رشد قیمت خودرو در یک سال گذشته مطرح کرد. اما نقطه دردناک ماجرا آن‌جاست که یک بازار مصرفی مانند خودرو به محلی برای سفته‌بازی و دلالی به قصد حفظ ارزش سرمایه در برابر تورم تبدیل شود. این نشان از عمق سیاست‌های اشتباه اقتصادی کشور و آثار ویران‌کننده تورم دارد. شاخص بازدهی خودرو بر اساس ده خودرو پرتیراژ کشور توسط بورسان محاسبه شده است که میزان رشد ۴۵ درصدی را در بازه یک سال گذشته نشان می‌دهد.

سیاست‌گذار خودرو را به دلالی کشاند

شاید بیش از هر چیز دیگری دلیل اصلی التهاب سنگین بازار خودرو جذب سرمایه‌ها به قصد دلالی را قیمت‌گذاری دستوری باشد؛ اجبار دولتی خودروسازان به فروش با قیمت پایین‌و در حالی‌که قیمت‌ها در بازار اختلاف معناداری با قیمت کارخانه داشت. جایی که خودروسازان را مجبور به فروش در قیمت پایین و ورشکسته کردن تولید داخل کردند و در شرایط تحریمی و عدم امکان واردات خودرو فضا برای التهاب سنگین این بازار مهیا شد.

حالا این امید وجود دارد که با احیای برجام و فروکش تب تورمی اقتصاد کشور و همچنین حذف قیمت‌گذاری دستوری و امکان‌واردات خودرو این بازار د ر سال آینده وارد رکود معناداری شود. البته باید منتظر ماند که آیا برجام احیا می‌شود یا خیر؟

سال ۱۴۰۰ با شکست سرمایه‌گذاران در بازارهای هدف همراه بود و دلالی در بازار خودرو به لطف سیاست‌گذاری غلط سود هنگفتی را به همراه داشت. آثار این سیاست‌ها در نهایت اثر خود را در سبد مصرفی خانوار منعکس کرد. پس از تجربه یک سال گذشته در بازارهای سرمایه‌گذاری ریسک گسیل بیشتر سرمایه‌ها به بازارهای مصرفی به قصد دلالی در صورت عدم فروکش تب بالای اقتصاد کشور وجود دارد. این موضوع این بار می‌تواند اثرات به مراتب ویران‌کننده‌تری حتی نسبت به سال‌های قبل رقم بزند.