تمثیلی از مثنوی معنوی

در روزگار یکی از خلفا ، آتشی به شهر افتاد، آتشی سهمگین و مهیب که
هر چیزی را در کامِ دوزخ آسای خود
فرو می برد و خاکستر می کرد! مردم آن شهر هر چه با آب و وسایل دیگر می کوشیدند آتش را مهار کنند، آتش دیوانه تر می شد و خشم و خروشش تیز تر و تیز تر . مردم دست به دامن خلیفه شدند. او گفت : این آتش از کردار و عمل خودتان برخاسته است! این آتش در واقع تجسم ظلم هایی است که در حق یکدیگر می کنید. به جای اینکه آب بر آتش بریزید، میان نیازمندان، نان قسمت کنید!

مولانا در این حکایت نمادین و سمبلیک می گوید فتنه های اجتماعی همچون آتشی است که از اعمال ستمکارانه آدمیان پدید می آید و چون این آتش در گرفت، تر و خشک را با هم می سوزاند. هر کس به اندازهء ظلمی که در حق همنوع خود و یا سایر موجودات چه حیوان ، چه گیاه ، چه آب و خاک و کلّاً محیط زیست می کند در شعله ور کردن این آتش سهیم شده است.

مولانا در این تمثیل می گوید سعادت جامعه بشری تنها در رعایت احوال یکدیگر و اجرای عدالت و رفع هرگونه تبعیض، میسر است. حتی جود و بخشش های موردی در قالب خیریه ها نیز قادر نیست جامعه را سامان دهد. اینست که آن خلیفه (در اینجا حکیم روشن بین) می گوید:
آب بگذارید و نان قسمت کنید
بخل بگذارید اگر آلِ منید

( قسمت کردن نان) همانا روابط و مناسبات عادلانه و رفع تبعیض در جمیع ساحات وجودی انسانهاست. مردم آن شهر می گویند : ما همه بخشنده و دست و دلبازیم .
و اما پاسخ خلیفه :
گفت:
نان در رسم و عادت داده اید
دست از بهر خدا نگشاده اید
یعنی عدالت نورزیده اید، بلکه کارهایتان سطحی و خودنمایانه بوده است.

ع