تاثیر مهاجرت‌های انبوه بر فرزندآوری

بعد از چند روز بارندگی در تهران باردیگر هوای این شهر آلوده شده است. این مشکل حالا در اکثر شهرهای کشور دیده می‌شود اما مساله اینجاست که در بسیاری از شهرها به دلیل محرومیت و بی‌توجهی مسوولان تنها راه نجات برای ساکنان آن مهاجرت کردن به دیگر نقاط کشور است. هر چند که حالا کمتر جایی را می‌توان پیدا کرد که از شر آلودگی هوا در امان باشد اما مساله فقط آلودگی هوا نیست مساله خشکسالی نیز به این هجرت‌ها دامن زده و افزایش حاشیه نشینی به یکی از معضلات شهرهای بزرگ تبدیل شده است. در حال حاضر از شرق تا غرب کشور درگیر خشکسالی هستند. این خشکسالی هر سال بیشتر از سال قبل خود را نشان می‌دهد. بسیاری از تالاب‌های کشور خشک شده‌اند. رودخانه‌های بزرگی مانند کارون دیگر آب چندانی ندارند و جاری شدن آب در سی و سه پل به یکی از آرزوهای مردم اصفهان تبدیل شده است. هر چند بارندگی‌های اخیر جانی دوباره به دریاچه ارومیه بخشید اما اگر تدبیری در این باره اندیشیده نشود نمی‌توان برای زنده نگه داشتن این دریاچه فقط منتظر بارش‌ها بود و بار فرا رسیدن فصل تابستان باز هم دریاچه ارومیه خشک خواهد شد. دریاچه‌ای که اگر برای همیشه خشک شود زندگی چند میلیون انسان ساکن در شهرهای اطراف خود را دستخوش تغییر و تحوولات بسیاری خواهد کرد. در حال حاضر بسیاری از شهرهای کوچک از امکانات رفاهی و شغلی محروم هستند. شهرهایی که از بسیاری جهات محروم به شمار می‌روند و اما باز هم هیچ اراده‌ای برای بهبود وضعیت آنها دیده نمی‌شود. حتی وقتی به بودجه سال آینده کشور نگاه می‌کنیم می‌بینیم سهم توسعه و عمران این شهرها بسیار اندک است. به همین دلیل است که این مناطق هر سال بیشتر از سال قبل خالی از سکنه می‌شوند چرا که ساکنان آنها برای دریافت رفاه بیشتر مجبور به مهاجرت هستند.

مساله فقط مهاجرت خارجی نیست

  به گزارش اقتصاددان به نقل از تعادل  ،  امان‌الله قرایی جامعه شناس در این باره  می‌گوید: مساله ما الان فقط مهاجرت خارجی نیست ما با مهاجرت داخلی هم مواجه‌ایم که از قضا می‌تواند تاثیرات بسیار بدتری به دنبال داشته باشد. اینکه افراد برای رسیدن به اهداف خود ممکن است از شهری به شهر دیگر مهاجرت کنند اتفاق عجیبی نیست اما وقتی این مهاجرت به دلیل محرومیت‌های بسیار از جمله نبود آب، آلودگی هوا، نبود شغل و … اتفاق می‌افتد و افراد را ناچار به مهاجرت می‌کند در نهایت به گسترش حاشیه نشینی ختم می‌شود. او می‌افزاید: بارها و بارها در این مورد کارشناسان حوزه اجتماعی به مسوولان تذکر داده‌اند. افزایش حاشیه نشینی در کنار شهرهای بزرگ می‌تواند به افزایش آسیب‌های اجتماعی منجر شود. نبود نظارت کافی بر این حاشیه‌ها و فقر و نداری که مردم در حاشیه شهرها با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و محرومیت که آنها هر روز در زندگی خود تجربه‌اش می‌کنند ممکن است از آنها یک خلافکار اجتماعی بسازد. این جامعه شناس می‌گوید: در حال حاضر هم اگر تحقیقات درستی در این زمینه صورت بگیرد می‌بینیم که میزان جرایم اجتماعی در شهرک‌های اقماری و حاشیه شهرهای بزرگ بسیار بیشتر از داخل این شهرهاست. افزایش فقر در این بین باعث افزایش آمار دزدی، فحشا، استعمال و فروش مواد مخدر، قتل و… می‌شود.

وقتی تمام امکانات

در اختیار شهرهای بزرگ است

خسرو یگانه، جمعیت شناس نیز در این باره  می‌گوید: طی سال‌های اخیر شاید مساله آب و آلودگی هوا به دلایل مهاجرت افراد از مناطق محروم به حاشیه شهرهای بزرگ اضافه شده باشد اما مساله اینجاست که وقتی همه امکانات به شهرهای بزرگ تعلق می‌گیرد و شهرهای کوچک‌تر از این امکانات محروم می‌مانند دیگر چاره‌ای جز مهاجرت برای ساکنان این شهرها باقی نمی‌ماند. او می‌افزاید: البته که مهاجرت از شهرهای کوچک که طی این چند سال گذشته بیشتر به دلیل نبود آب و هوای آلوده صورت گرفته است می‌تواند بسیار هشدار‌دهنده‌تر باشد. مساله اینجاست که ما وقتی از جمعیت، از امکانات رفاهی و… حرف می‌زنیم در بسیاری موارد مد نظر مسوولان شهرهای بزرگ و پر جمعیت هستند و شهرهای کوچک و محروم همیشه از قلم می‌افتند. این جمعیت‌شناس در بخش دیگری از سخنان خود می‌گوید: بسیاری از مهاجرت‌ها در طول تاریخ ایران به‌دلیل توسعه نابرابر است، لذا باید سیاست‌هایی اتخاذ شود که جامعه مبدا میل به مهاجرت کردن به شهر دیگر را نداشته باشد، معمولا مناطق حاشیه‌ای ایران توسعه نیافته‌تر هستند، وقتی‌که بودجه‌ها را بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم باز هم به مناطق توسعه یافته بودجه بیشتری تخصیص داده شده و به مناطق دیگر کمتر، همین باعث می‌شود جمعیت حرکت کند، خود مسوولان حاضرند بروند در یک محیط فقیر و بدون آب و امکانات در یک محرومیت کامل زندگی کنند؟ بنابراین باید به این افراد مهاجر حق داد که به فکر خودشان باشند و حرکت کنند.

یکی از تبعات کمبود آب مهاجرت است

مهر سال قبل بود که احد وظیفه، رییس مرکز ملی خشکسالی سازمان هواشناسی گفت: یکی از تبعات مهم کمبود آب مهاجرت است، جمعیتی که برای کار کردن آب نداشته باشد راهی جز رها کردن آن منطقه ندارد. رودخانه هیرمند عملاً خشک شده تا مهاجرت از استانی مانند سیستان و بلوچستان بیشتر شود، این مهاجران هم بیشتر به سرزمین‌های شمالی مهاجرت می‌کنند. همین چند روز قبل هم داریوش گل‌علیزاده، رییس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست درباره آغاز مهاجرت‌های محیط زیستی گفت: در ۲ سال اخیر، ۸۰۰ هزار نفر از استان‌های مرکزی و جنوبی کشور به دلیل تغییرات اقلیمی به استان‌های شمالی مهاجرت کردند و این پیامد جدی تغییرات اقلیمی در کشور است و می‌تواند در آینده ابعاد امنیتی نیز داشته باشد. به این ترتیب اگرچه مهاجرت‌های محیط زیستی به دلیل هوای آلوده شروع شد اما باتوجه به صحبت‌های رییس مرکز ملی خشکسالی و البته رییس مرکز تغییر اقلیم سازمان حفاظت از محیط زیست کمبود آب هم به علت این قبیل از مهاجرت‌ها اضافه شده است، مساله‌ای که می‌تواند سال‌های بعد شدت بیشتری پیدا کند، چراکه به گفته عیسی کلانتری رییس سابق سازمان حفاظت از محیط زیست طی سال‌های آینده کشاورزی در مناطق جنوبی رشته کوه البرز و شرقی رشته کوه زاگرش متوقف خواهد شد. او گفته بود: «به ضرس قاطع به شما می‌گویم، اگر این سیاست‌های موجود (مدیریت و مصرف آب) برای پنج شش سال آینده ادامه پیدا کند در سال ۱۴۲۰ ما از جنوب البرز تا دریاهای جنوب و از شرق زاگرس تا مرزهای شرقی کشور چیزی به عنوان کشاورزی نخواهیم داشت، یعنی کشاورزی ایران در شمال البرز و غرب زاگرس خواهد بود، اگر با روش موجود آب را مصرف کنیم نوه‌های من و بچه‌های شما باید از ایران بروند و جایی را برای زندگی پیدا کنند چراکه آبی نخواهند داشت.»

جابه‌جایی انبوه

ملیحه حسن زاده، کارشناس جمعیت‌شناسی نیز در مورد مهاجرت‌ها با دلایل محیط زیستی می‌گوید: این جابه‌جایی‌ها به صورت انبوه صورت می‌گیرد. به این ترتیب که اگر قبلا مثلا یکی از اعضای خانواده برای ادامه تحصیل به شهرهای بزرگ‌تر می‌آمد و شاید در آن شهر ماندگار می‌شد و زندگی‌اش را آنجا پی می‌گرفت الان کل اعضای خانواده به دلایل مانند نبود آب، وجود ریزگردها و برای سلامتی خود جابه‌جا می‌شوند. او می‌افزاید: این مهاجرت‌ها از روی ناچاری صورت می‌گیرد و البته نه مهاجران و نه شهرهای مقصد هیچ برنامه‌ای برای آینده ندارند. وقتی شهرهای بزرگ با سیل مهاجرت مواجه می‌شوند باید برنامه‌ریزی دقیقی برای این امر داشته باشند. به هر حال این مهاجران نیاز به امکانات رفاهی دارند. مسکن، شغل، آموزش و … همه نیازهایی است که باید برای آن برنامه‌ریزی صورت بگیرد. این جمعیت شناس می‌گوید: اگر این برنامه‌ریزی‌ها صورت نگیرد باعث افزایش حاشیه نشینی شده و این مساله می‌تواند امنیت شهرهای بزرگ و ساکنان ‌آن را نیز به خطر بیندازد. چرا که حاشیه شهرها به دلیل نظارت کم پتانسیل این را دارند که به محلی برای اجتماع افراد خلافکار تبدیل شوند به این ترتیب هم امنیت کسانی که مجبورند در این مناطق زندگی کنند به خطر می‌افتد و هم امنیت افراد حاضر در شهرهای بزرگ.

از دوگانگی فرهنگی  تا کاهش فرزندآوری در مهاجرت‌های انبوه

شهلا کاظمی پور، جمعیت شناس نیز درباره مواجهه‌های فرهنگی در مهاجرت‌های انبوه به خبرآنلاین می‌گوید: اگر مهاجرت به‌صورت محدود باشد، افراد مهاجر سریع در جامعه مقصد هضم می‌شوند و به تدریج فرهنگ جامعه مقصد را می‌پذیرند، اما وقتی عده زیادی به جامعه مقصد مهاجرت کنند دوگانگی‌ها افزایش پیدا می‌کند، افراد مهاجر سعی می‌کنند فرهنگ خودشان را حفظ کنند، این وضعیت ممکن است برخوردهایی ایجاد کند، بخشی از آسیب‌هایی که در مناطق حاشیه‌ای شهرها شاهد هستیم به‌دلیل همین دوگانگی‌های فرهنگی میان جمعیت ساکن است که یکدیگر را تحمل نمی‌کنند. این جمعیت‌شناس درباره تاثیر مهاجرت بر فرزندآوری ادامه می‌دهد: مطالعات نشان می‌دهد که مهاجرت ازدواج و فرزندآوری را به تاخیر می‌اندازد، و معمولا وقتی یک فرد از مناطق توسعه نیافته به مناطق توسعه یافته حرکت می‌کند میزان باروری و فرزند آوری‌ کمتر می‌شود. بنابراین در چنین وضعیتی باروری کاهش پیدا می‌کند و سیاست‌های جمعیتی که مطرح شده است محقق نخواهد شد. کاظمی‌پور بیان می‌کند: افزایش بی‌برنامه این مهاجرت‌ها علاوه بر اینکه می‌تواند مخالفت‌ها و مشکلات زیادی در شهرهای مقصد ایجاد کند، همچنین می‌تواند سبب خالی از سکنه شدن مبدا شود، در چنین وضعیتی فرهنگ جامعه مبدا می‌تواند از بین برود، همچنین از نظر استراتژیک خالی از سکنه شدن برخی مناطق کشور به‌خصوص در شهرهای مرزی آسیب‌هایی درپی دارد.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع