بیگانگی اقتصاد ایران با شاخص های اقتصاد قوی (۱)

به گزارش اقتصاددان یک تحلیلگر مسائل اقتصادی در یادداشتی اختصاصی برای اقتصاددان نوشت:

اگر مطالعه و بررسی دقیق داشته باشیم، که چه مواردی باعث تضعیف اقتصاد می شود. مشخصا عواملی همچو: تضعیف مستمرسیاست طرف عرضه، عدم ثبات اقتصادی، انحصار، موانع کسب و کار، فقد رقابت، نبود ازادی اقتصادی، رشد فزاینده نقدینگی نسبت به تولیدناخالص داخلی، دخالت بیش از حد دولت در اقتصاد، بودجه ریزی نامتوازن، افزایش واردات، تراز منفی بازرگانی، افزایش بدهی های دولت، اقتصادنامولد، عدم ثبات اقتصادی و عدم اعتماد ملت به حکمرانی اقتصادی و عدم پیوستن به زنجیره ارزش جهانی و …

ببینیم که مهمترین مولفه ها در یک اقتصاد قوی چیست؟ اگر نگاهی به روند توسعه اقتصادهای بزرگ در جهان داشته باشیم، مواردی مانند ازادی اقتصادی، ثبات اقتصادی، بخش خصوصی قوی، رقابت، دسترسی باز، شفافیت، بهره وری حداکثری از ظرفیت های انسانی، منابع طبیعی، نفت، گاز و معدن، ظرفیت های جغرافیایی، استارت اپ ها، شرکت های دانش بنیان،استفاده از فناوری، نواوری، برندسازی، توسعه زیرساخت ها و رونق تولید در حوزه های صنعت بزرگ، متوسط و کوچک، کشاورزی و دامداری مدرنیزه، صنایع دستی و خانگی، مسکن و اصلاح الگوی مصرف از مهمترین مولفه های اقتصاد قوی در دنیای امروز است

به طور کلی باید گفت که سرمایه انسانی به طور خاص به معنای قدرت یک کشور است، همانگونه که شاهد هستیم در جهان امروز برای بسیاری از کشورهای قدرتمند دنیا مقوله نیروی انسانی با مهارت و اموزش دیده یک سکوی پرش است.

در حقیقت سرمایه انسانی توانمند اصلی‌ترین منبع و منشا قدرت کشورهاست و براساس گزارش توسعه انسانی سازمان ملل ایران در این زمینه نسبت به گذشته روند رو به رشد نسبی داشته لیک همچنان مدیریت منابع انسانی در ایران یکی از چالش های مدیران به حساب می اید.

برای نمونه در ایران تقریبا اکثر سازمان‌ها “به خصوص سازمانهای دولتی” نیازسنجی درستی صورت نمی گیرد. از سوی دیگر کشور از فقدان نظام اموزشی و مهارتی با کیفیت مناسب رنج می برد و این امر هزینه های زیادی را بر کشور تحمیل می کند.

همچنین در غیبت احزاب مستقل، حداقل تقویت شایسته سالاری از مسائلی است که نیاز است در کشور مورد توجه قرار گیرد. متأسفانه در کشور ظرفیت نگهداشت استعدادها چندان بالا نیست و به درستی از مشارکت صاحب نظران و متخصصین استفاده نمی شود. تمام این موارد بهره وری از نیروی انسانی کشور برای توسعه اقتصادی را کاهش می دهد.

همانگونه که شما اشاره شد منابع طبیعی مانند “نفت، گاز و معدن” و موقعیت مناسب ژئوپولیتیک، ژئواکونومیک و ظرفیت های جغرافیایی از دیگر ویژگی های اقتصادهای قدرتمند هستند و کشورمان نیز از این بابت در جایگاه بسیار مناسبی قرار دارد.

لیک مسئله اینجاست که ایا از این مولفه به درستی برای توسعه بنیان اقتصادی کشور استفاده می شود یا خیر؟ در چند دهه‌گذشته، متأسفانه عملکرد ضعیف کشورهای دارای منابع طبیعی فراوان نکته ای است که بارها از سوی کارشناسان اقتصادی برای توسعه اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است .

متأسفانه می بینیم که کشورهایی که از منابع طبیعی بیشتری برخوردارند، در مقایسه با کشورهایی که از چنین منابعی کمتر بهره‌مند هستند، عملکرد بدتری داشته باشند. اما شواهد تجربی، خلاف این انتظار را نشان می دهد. به نظر میرسد منابع طبیعی در این کشورها، به جای رحمت، نحسی و بلا با خود به همراه اورده باشند.

کشور ایران نیز از حیث منابع طبیعی وظرفیت های جغرافیایی و سرمایه انسانی از جایگاه نسبتا برجسته و قابل توجهی برخوردار است، اما بهره گیری اصولی از ظرفیت های خدادادی موجود، مستلزم حاکمیت قانون، اتخاذ سیاست و استراتژی توسعه صنعتی، حکمرانی خوب اقتصادی و برنامه ریزی و هدایت صحیح و هدفمند است.

سهم ایران از منابع طبیعی موجود در جهان، مؤلفه حائز اهمیتی است که در صورت توجه هرچه بیشتر به این مقوله و مدیریت صحیح، اصولی و قاعده مند، می توان به توفیقات و دستاوردهای شایسته و برجسته ای در زمینه اقتصادی دست یافت.

در این میان پرهیز از خام‌فروشی و هدایت ارز به دست امده از محل فروش منابع نفتی وگازی در مسیر صحیح و تلاش برای حفاظت وصیانت از منابع طبیعی تجدید شونده همچون مراتع، جنگل ها و… از اولویت هایی است که باید به‌صورتی ویژه و جدی مد نظرقرارگیرد.

استفاده نادرست دولت‌ها از منابع کشور و سرمایه گذاری نکردن منابع حاصل از فروش این ثروت های خدادادی در بخش‌های زیربنایی و صنعت کشور نیز موضوعی است که باید همواره مد نظر سیستم مدیریتی کشور قرار گیرد.

در این زمینه استفاده از تجربیات کشورهایی چون نروژ می تواند در بهره وری بیشتر از این منابع موثر باشد. در کشور نروژ در امدهای نفتی در صندوق درامدهای نفتی ذخیره و از سرمایه این صندوق در برای تقویت زیر ساخت های اقتصادی استفاده می شود. از این رو نروژی‌ها با استفاده از درامدهای نفتی امروز به کشوری توسعه‌یافته مبدل شده اند.

از سوی دیگر ایران موقعیت ژئواکونومیک خاصی در جهان دارد که موجب پدید امدن مزیت‌های نسبی بسیاری برای کشورمان می شود. به عنوان مثال اجرایی شدن طرح احیای جاده ابریشم، فرصتی نادر برای کشور به وجود می اورد و کشورمان به یکی از حلقه‌های زنجیر اصلی‌ترین کریدور زمینی تجارت در جهان بدل خواهد شد. البته، این مسئله با استفاده از فن اوری و توسعه زیر ساخت ها در کشور ارتباط مستقیم دارد.

در حال حاضر ایران با توجه به این مسئله توسعه خطوط ریلی را باید به عنوان یکی از اولویت‌های اقتصادی خود قرار داده و با اتصال این خطوط به راه‌اهن سراسری کشورهایی مانند افغانستان از سمت شرق و ترکیه، ارمنستان و عراق از سمت غرب، ایران قادر خواهد بود نه فقط بسیاری از محصولات تولیدی خود را، بلکه از محصولات نفتی و پتروشیمی گرفته تا محصولات کشاورزی، را به چین و اروپا صادر کند، و با استفاده از دریافت حق ترانزیت از محل عبور میلیون‌ها تُن کالای تجاری، درامد گسترده گمرکی هم داشته باشد.

ایران می تواند به «هاب پروازی» منطقه تبدیل شود، یعنی بخش بزرگی از هواپیماهایی که می‌خواهند از این نقطه از جهان عبور کنند، ترجیح بدهند در ایران فرود
بیایند، سوخت‌گیری کنند و حتی توقف‌های چند ساعته داشته باشند اما متأسفانه فرسنگ‌ها با این جایگاه فاصله داریم و رقبای قدرتمندی مانند ترکیه، امارات متحده عربی و عربستان سعودی جلوتر از ما ایستاده‌اند.

بنابراین؛ مادامی که طرح‌های توسعه فرودگاهی، نوسازی هواپیماها در ایران به سرانجام نرسد، نمی‌توان به کسب جایگاه هاب پروازی منطقه امید بست.

از سوی دیگر درک و شناخت بهتر و عمیقتر تحولات دنیای فناوری و اتخاذ سیاست های هماهنگ و مؤثر جهت مشارکت فعال در این زمینه باید به عنوان گزینه‌ای راهبردی فراروی سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان کشور مطرح باشد چرا که فناوری یکی از عناصر حائز اهمیتی است که باعث افزایش کارایی و توسعه اقتصادی و افزایش توان تولید و بهره وری می شود.

لیک مناسبات و مبادلات تجاری و تبادلات فنی با جهان و کیفی سازی تولیدات داخلی، حمایت از بنگاه های تولیدی خصوصی، فرهنگ سازی و اموزش تولید کنندگان، از جمله مسائلی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

در نهایت به این ترتیب و با رعایت موارد دیگری که برمی شمرم، می توان زمینه ساز زمینه خروج کشور از بحران اقتصادی بود و چشم انداز روشنی را برای اینده رقم زد.

فرهنگ سازی در زمینه اصلاح الگوی مصرف،‌ نیز موجب می شود تا هدفگذاری برای صنعت و تولید به خوبی صورت گیرد و این بخش در بزنگاه‌ها و بحران‌های اقتصادی با اسیب پذیری کمتری شود.

از سوی دیگر توجه به قیمت و کیفیت کالای ایرانی، می تواند موجب تقویت تولیدکنندگان داخلی شود دراین صورت هزینه واردات غیر ضروری، صرف اشتغال شده و این موضوع نیز بیکاری در کشور را کاهش می دهد. از سوی دیگر این امر موجب کاهش اتکای دولت به درامدهای نفتی و بهبود توزیع درامد و افزایش رفاه بین اقشار مختلف جامعه شود.

از طرفی یکی از الگوهای پیشرفت کشورهای در حال توسعه ،استفاده از پتانسیل مناطق ازاد در جذب سرمایه های خارجی، واردات تکنولوژی روز دنیا، صادرات کالاهای تولیدی، ورود ارز به کشور و.. است که متاسفانه سهم مناطق ازاد ما از رشد اقتصادی کشور ناچیز و از سویی با واردات کالای غیرضروری و لوکس پاشنه اشیل اقتصاد ما شده است.

حاکمیت قانون، اقتصاد متنوع،کیفیت مناسب سیستم اموزشی، توسعه درونزا و برونزا، تولیدناخالص داخلی بالا، نرخ تورم زیر ۴%، میانگین رشد اقتصادی ۴ تا ۶%،نرخ رشدنقدینگی حدود ۱ تا ۲% بیشتر از نرخ رشداقتصادی، نرخ بیکاری حدود ۴%،درامد سرانه بالاتر از حد متوسط جهانی، ثبات نرخ ارز، تشکیل سرمایه ثابت ناخالص ثابت، عدم تلاطم و نوسانات شدید در قیمت انواع دارایی ها، معادل ۳۰ تا ۴۰% تولیدناخالص ملی برای سرمایه گذاری ، معادل ۳% از بودجه کشور برای تحقیق و توسعه، بازار مالی قدرتمند،فناوری پیشرفته و رعایت مسائل زیست محیطی و توسعه پایدار از دیگرمولفه های اقتصاد قوی هستند که بدون تعارف استمرار و دوام و قوام ان نیازمند دیپلماسی قوی و تعامل سازنده در روند پیوستن به زنجیره ارزش جهانی و در راستای توسعه پایدار است.

همچنین، در یک اقتصاد قوی شفافیت و نظارت همه جانبه در همه ارکان حاکمیتی وجود دارد و حاکمیت اقتصادی یکپارچه و نرخ فساد کشف شده دولتی در حد کمتر ار متوسط جهانی است. لیک. اقتصاد ایران نیازمند یک اصلاح ساختاری بنیادین است. زیرا. اقتصاد ایران از شاخص های انتظاری محروم و فاقد شاخص های لازم اقتصادی قوی و حکمرانی خوب اقتصادی است.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع