نقطه مشترک طرح یارانه‌ای رئیسی با احمدی‌نژاد و روحانی

دولت سیزدهم اقدام به حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی کرده و بر این اساس یارانه پنهان در قیمت اقلامی چون گوشت، مرغ، روغن و … را حذف کرده و به جای آن یارانه نقدی پرداخت کرده است.

پویا ناظران، اقتصاددان و کارشناس موسسه مودیز در فایل صوتی که در کانال تلگرامی خود منتشر کرده است به نقد این اقدام دولت رئیسی پرداخته است.  اقدام دولت برای حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی نه از روی انتخاب بلکه از روی اجبار بوده است. در واقع سیاست تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی که شاید بدترین میراث دولت روحانی بود، آنقدر ادامه یافت تا کشور لاجرم به نقطه‌ای رسید که گریزی از آن نبود. به طوریکه دولت حتی نتوانست دو ماه بیشتر صبر کند که سامانه کالا برگ راه‌اندازی شود و در نهایت مجبور شد که سیاست اصلاحی را به سرعت با اعمال شوک به اقتصاد انجام دهد.

حالا در گزارش پیش رو بخش دیگری از اظهارات ناظران را مد نظر قرار داده‌ایم. به باور این درس خوانده دانشگاه ایالتی اوهایو طرح نقدی کردن یارانه‌‌‌ها در دولت رئیسی از حیث «جایگزینی یک سری قیمت‌های دستوری با یک سری دیگر قیمت دستوری»، «عدم برنامه برای افزایش یارانه نقدی هم راستا با تورم» و «عدم حمایت تمام قد رئیس جمهور از طرح» درست مانند طرح‌های اجرا شده در دولت احمدی‌نژاد و روحانی است با این تفاوت که حتی این طرح بعضا ابعاد کوچک‌تری داشته و یارانه انرژی را شامل نمی‌شود.

ناظران همچنین بر این باور است که اظهارات رئیس جمهور و معاونانش که هرگونه افزایش نرخ بنزین را رد کرده و قول عدم افزایش نرخ سوخت را داده‌اند، بدترین بخش و خطرناک‌ترین اظهارات رئیسی در ماه‌های اخیر بوده است. چراکه شرایط تورمی سال‌ها اخیر و سال‌های پیش‌رو همانطور که دولت را وادار به حذف یارانه نان کرد، مجبور به افزایش قیمت حامل‌های انرژی چون بنزین و گازوئیل نیز خواهد کرد.

خلاصه بخش دوم اظهارات پویا ناظران در ادامه آمده است.

مشترکات حذف یارانه‌ها در دولت رئیسی و احمدی‌نژاد

ارز ۴۲۰۰ تومانی منحوس‌ترین میراث دولت روحانی بود. حالا دولت سیزدهم می‌خواهد یارانه‌ها را هدفمند کند. این مانند همان طرح هدفمندی یارانه‌ها در دولت احمدی‌نژاد   است اما به مراتب کوچک‌تر.

بارها اعلام کرده‌ام که سیاست هدفمندی یارانه‌ها یعنی پرداخت یارانه نقدی به جای پنهان کردن آن در قیمت‌ کالاها در دولت احمدی‌نژاد سیاست درستی بود اما در اجرا دو اشکال کلی داشت. اول اینکه این سیاست به جای حذف قیمت‌های غیرتعادلی و سپردن آن به بازار، یک سری قیمت‌های دستوری را با یک سری قیمت‌های دستوری دیگر جایگزین کرد. به طور مثال قیمت ۴۰۰ تومانی بنزین با قیمت ثابت و دستوری ۷۰۰ تومانی جایگزین شد. در واقع احمدی‌نژاد یک وضعیت ناپایداری را که بحرانی شده بود با یک وضعیت ناپایدار دیگر که چند سال بعد بحرانی می‌شد تعویض کرد. این اصلاح نیست، آنچه هم که حالا در دولت رئیسی در حال اتفاق افتادن است، اصلاح اقتصادی نیست. چراکه یک سری قیمت دستوری را با یک سری قیمت دستوری دیگر جایگزین کرده‌اند و خبری از بازار تعادلی نیست.

اشکال دوم طرح هدفمندی یارانه‌ها این بود که رقم ثابتی را برای یارانه نقدی اعلام کرد نه یک رقم تراز. در ابتدا که یارانه نقدی شروع به پرداخت شد، یارانه ۴۵ هزار تومانی آنقدر زیاد بود که دولت مجبور به چاپ پول و افزایش تورم شد. بعد از چند سال تورم آنقدر زیاد بود که یارانه نقدی بخش زیادی از قدرت خرید خود را از دست داده بود و عملا دردی را دوا نمی‌کرد.

حالا هم دولت رئیسی رقم ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومان را برای یارانه نقدی اعلام کرده و هیچ منطقی برای افزایش آن و تعدیلش با افزایش نرخ تورم ارائه نداده است. از این رو تا پایان دولت قدرت خرید یارانه نقدی به شدت کاهش خواهد یافت.

پیش‌بینی افزایش نرخ بنزین

به گزارش اقتصاددان به نقل از بورسان ،  شاید خطرناک‌ترین اظهارات رئیس جمهور در هفته‌های اخیر قول قطعی او برای گران نشدن بنزین است.

به دلیل تورم دو سال اخیر و تورم پیش رو گران نکردن بنزین غیرممکن است. حفظ قیمت ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی قطعا دولت را نابود می‌کند. در فضایی که نقدینگی رشد میکند، قیمت‌ها ناگزیر به رشد هستند. تثبیت نرخ‌ها بر خلاف رشد نقدینگی کشور را به ورطه بسیار خطرناکی خواهد کشاند. رئیسی مجبور خواهد شد برای بنزین کاری کند و در آن زمان مردم ویدئویی که رئیس جمهور در آن قول عدم افزایش نرخ سوخت را داده بود، نشانش خواهند داد.

قول رئیس جمهور برای عدم رشد قیمت بنزین انعکاسی از بی‌برنامگی و سردرگمی اقتصادی او است و قولی که درباره بنزین داد در آینده موجب کاهش اعتبارش خواهد شد.

من هم تبعات امنیتی افزایش قیمت بنزین در سال ۹۸ را به یاد دارم و متوجه خطرات رشد قیمت سوخت هستم. اما من سال ۸۹ را هم به یاد دارم. در حالی که یک سال پیش از آن کشور با بدترین تنش داخلی در تمام سال‌های اخیر مواجه شده بود، در سال ۸۹ قیمت همه حامل‌های انرژی گران شد، بدون اینکه اتفاق خاصی بیافتد.

چرا افزایش قیمت بنزین در دولت احمدی‌نژاد به اعتراضات مردمی منجر نشد؟

افزایش نرخ‌ها در سال ۸۹ و ۹۸ تفاوت‌هایی با هم داشت. اول اینکه در سال ۸۹ به هر ایرانی معادل روزی ۱٫۳ دلار یارانه نقدی پرداخت شد. در حالی که در آبان ۹۸ هیچ تمهید حمایتی اندیشیده نشده بود. فرق مهم دیگر این دو رویداد این است که در سال ۸۹ قبل از آغاز طرح رئیس جمهور بارها با مردم حرف زد و طرح را برای آنها توضیح داد اما روحانی حتی حاضر نشد مسئولین اجرای افزایش نرخ بنزین را به گردن بگیرد. او حاضر نشد طرح افزایش قیمت بنزین را برای مردم توضیح دهد و تمام قد پیش از اجرای آن پشتش نایستاد. مردم وقتی می‌بینند رئیس جمهور حتی حاضر نیست که مسئولیت طرح را گردن بگیرد و از آن دفاع کند، به آن شک می‌کنند.

در واقع این مسئله بین مردم مطرح می‌شود که وقتی خود رئیس جمهور حاضر نیست طرح را گردن بگیرد حتما طرح بدی است و حق مردم در آن خورده می‌شود. در کنار این موضوع باید درنظر گرفت که خود طرحی که آبان ۹۸ برای اصلاح قیمت بنزین انجام شد طرح بدی بود. این در حالی است که از سوی اقتصاددانان طرح‌ها خوبی برای افزایش نرخ‌ها پیشنهاد شده بود اما روحانی ترجیح داد این طرح‌ها را کنار بگذارد و اجرای افزایش نرخ بنزین را به تیم امنیتی در وزارت کشور بسپارد و دولتی که بخواهد مشکلات اقتصادی را با رویکرد امنیتی حل ‌کند نه به توسعه اقتصاد می‌رسد نه به امنیت.

شباهت طرح یارانه‌ای روحانی و رئیسی

اردیبهشت امسال هم رئیسی سر مسئله حذف یارانه آرد داشت همان مسیری که روحانی در آبان ۹۸ طی کرد را می‌پیمود. رئیس جمهور پیش از اجرای طرح(حذف یارانه آرد) حاضر نشد تمام قد پشت آن بایستد و از آن دفاع کند.

بعد از اجرای طرح هم دو سه روز از خودش خبری نبود و معاونان و وزرایش به تلوزیون می‌آمدند و از طرح دفاع می‌کردند و هر کدام حرف متفاوتی می‌زدند. بعد از چند روز رئیسی فهمید که باید از خودش مایه بگذارد. در واقع رئیس جمهور هفته‌ها و حتی ماه‌ها قبل از احرای طرح باید برای مردم توضیح می‌داد که قرار است چه اتفاقی بیافتد. همین دفاع دیر هنگام او از طرح موجب افزایش نارضایتی‌ها بین عموم مردم شد.

برای اجرای یک اصلاحات اساسی اقتصادی اول اینکه باید از یک طرح علمی همه جانبه استفاده کرد. این در حالی است که نه طرح سال ۸۹، نه طرح آبان ۹۸ و نه اقدامات اردیبهشت ۱۴۰۱ هیچکدام علمی نبوده است. اما از آن مهمتر این است که چندین ماه پیش از اجرای هر طرح اقتصادی رئیس جمهور باید آن را به طور شفاف برای مردم تبین و از آن دفاع کند. زمانی که رئیس جمهور حاضر نیست از خود و اعتبار خود مایه بگذارد حتی طرح‌های جامع و علمی هم ابتر می‌ماند.

یک اشکال اختصاصی طرح یارانه‌ای رئیسی

اما طرح هدفمندی یارانه‌ها در دولت رئیسی اشکال دیگری هم دارد. در این دولت یارانه نان سنتی حفظ و تنها یارانه پنهان نان فانتزی حذف می‌شود. از این رو قیمت نسبی نان سنتی به فانتزی تغییر خواهد کرد.

تقاضا برای نان فانتزی کاهش یافته و این تقاضا به سمت نان‌های سنتی خواهد رفت. به مرور نانوایی‌های غیرسنتی بسته خواهند شد که به معنای بی‌کار شدن نیروهای کار این نانوایی‌ها است. در مقابل صف‌های طولانی در مقابل نانوایی‌های سنتی شکل می‌گیرد.

قرار است در نقدی کردن یارانه‌ها دولت دیگر در قیمت‌های نسبی مداخله نکند اما این دولت به شکل عجیبی راهکاری پیدا کرده که در عین حذف بخشی از یارانه‌ها قیمت‌های نسبی را به هم بزند.

تنها تیم اقتصادی متفاوت تاریخ معاصر ایران

از همین رو است که بر مبنای تصمیمات اقتصادی تا اینجای کار روحانی و رئیسی عملکرد یکسان داشته‌اند و اصلا از یک تاروپود هستند و هر دو را از قواره پارچه بریده‌اند. این البته به روحانی و رئیسی محدود نمی‌شود و هرچه عقب برویم حتی تا پیش از انقلاب و دوران هویدا همه روسای جمهور و نخست وزیران این مملکت طرز فکر اقتصادی مشابهی داشته‌اند.

تنها دوره‌ای که عملکرد تیم اقتصادی دولت متفاوت بوده مربوط به دهه طلایی ۴۰ است. تیم اقتصادی آن زمان با تورم ۲ درصدی ماشین‌سازی اراک، ذوب آهن اصفهان، تراکتورسازی و چند برند معروف دیگر را از خود به جا گذاشتند و رفتند. بعد از دهه ۴۰ اشخاص مختلف با ظاهر مختلف اما با تاروپود فکری یکسانی آمدند و همه در قیمت‌های تعادلی مداخله کردند.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع