معضلات اقتصاد دولتی و وابستگی نفتی

نفت از یک طرف عامل توسعه اقتصادی، رفاه اجتماعی و توانمندی‌های مالی و سرمایه‌ای دولت‌ها در طول تاریخ این کشور‌ها بوده است و از طرف دیگر عامل کرختی، تنبلی و وابستگی بیش از حد به این محصول و فاصله از سایر منابع و توانمندی‌های کشور بوده است.

اقتصاددان: اگر نگاهی گذرا به کشور‌های صاحب نفت و کشور‌های بدون نفت بیندازیم احساس می‌شود کشور‌هایی که از نفت برخوردار نبوده‌اند بیشتر روی پا خود ایستاده‌اند و استقلال اقتصادی آن‌ها بیشتر معنا و مفهوم پیدا کرده است.

متاسفانه کشور‌های صاحب نفت به دلیل دسترسی آسان و کم زحمت به این سرمایه عظیم خدادادی نتوانسته‌اند استعداد‌های بالقوه خود را به بالفعل تبدیل کنند. این یکی در واقع رفتار‌های بد اقتصادی در طول سال‌های گذشته و سایه شوم عقب افتادگی و کم توسعه یافتگی را برای کشور‌های اسلامی و خاورمیانه تحمیل کرد پس در واقع این وابستگی استقلال اقتصادی را رقم نزد.

امروز یا به دلیل اجبار جهانی یا دلیل درک درست در حوزه اقتصاد و سرمایه بر این باوریم که ما نیز باید از وابستگی‌هایمان به نفت کم کنیم. ایران و همه کشور‌های منطقه استعداد‌های فراوان دیگری دارند و از سرمایه‌های عظیم انسانی گرفته تا منابع دیگر برای رونق تولید اشتغالزایی و صادرات، اگر درست نگاه کنیم متوجه خواهیم شد که سرمایه‌های ایران کم نیست.

یکی از معایب دیگر اقتصاد نفتی این است که در اقتصاد نفتی منابع به آسانی در اختیار دولت‌ها بوده و همین بزرگترین مشکل را برای کشور ما درست کرده است یعنی اقتصاد دولتی ما بعد از ۴۰ سال برنامه‌های ۵ ساله مختلف نتوانستیم اقتصاد دولتی را به سمت اقتصاد خصوصی و تعاونی هدایت کنیم، چون نفت یک رانت است و طبیعتا دسترسی دولت‌ها به نفت خیلی آسانتر از بخش خصوصی است و به همین دلیل اقتصاد ما نتوانسته است از چنبره اقتصاد دولتی خارج بشود.

این یکی از مشکلات اقتصادی ما و کشور‌های اقتصادی منطقه است در حالیکه قانون ما تاکید می‌کند که دولت‌ها باید سیاست‌گذاری کنند و از تصدی‌گری دست بردارند، اما این منبع عظیم خدادادی سبب شده است که هیچ دولتی نتوانسته از وابستگی خودش به نفت دست بکشد.

متاسفانه باید بگویم فساد اقتصادی ثمره تلخ رانت اقتصادی است و رانت اقتصادی ثمره تلخ اقتصاد دولتی است و اقتصاد دولتی نتیجه وابستگی ما به نفت است. ما اگر از وابستگی به نفت دست بکشیم تمام مسائل‌مان حل خواهد شد. آن موقع است که از مسیر گذر امروز و فردای بهتر در حوزه اقتصاد و توسعه صادراتی کشور دست پیدا خواهیم.

/پ