فرصت ۳ هفته‌ای برای احیای برجام؟

بعد از گذشت چند روز از سفر هفته گذشته انریکه مورا، نماینده اتحادیه اروپا در مذاکرات هسته‌ای وین، به تهران، امروز جزئیات جدیدی از این دیدار و پیشنهادهای رد و بدل شده منتشر شد.

از سویی رسانه آمریکایی پولیتیکو به نقل از منابع آگاه اعلام کرد که مورا این پیام را به علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد ایران داد که آمریکا نامگذاری تروریستی سپاه پاسداران را به عنوان بخشی از احیای برجام لغو نخواهد کرد، اما ممکن است در آینده درباره این موضوع مذاکره کند. در پاسخ هرچند ایران از مواضع خود عقب نشینی نکرد، اما نشان داد که آماده است مذاکرات متوقف شده را از سر بگیرد و به بحث در مورد موضوعات غیر سپاه ادامه دهد.

از سوی دیگر سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران با ارائه توضیحاتی در خصوص سفر مورا به تهران، اعلام کرد که ایران در این سفر ابتکار عمل‌هایی را ارائه داده و حالا منتظر پاسخ آمریکا به این ابتکارات است. خطیب‌زاده تاکید کرد که در صورت اخذ تصمیمات سیاسی از سوی آمریکا به وین برای انجام توافق هسته‌ای باز خواهیم گشت.

در این میان برخی احتمال حصول توافق ظرف ۳ هفته آینده را مطرح کرده‌اند، چراکه درست سه هفته دیگر موعد توافق ایران و آژانس انرژی اتمی بر سر چگونگی بازرسی‌های آژانس و میزان همکاری ایران با این سازمان به پایان می‌رسد. این سومین بار است که به موعد پایان توافق ایران و غرب نزدیک می‌شویم، در دو مرتبه قبل از آن که یک بار اواخر ۲۰۲۱ و بار دوم اواخر اسفند انجام شد، مذاکرات با قدرت و جدیت بیشتری انجام می‌شد.

موضوع دیگری که خوش‌بینی به از سر گرفتن مذاکرات را افزایش داد، اظهارات یک مقام روسی بود. معاون وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرد که متن توافق هسته ای ایران کاملا آماده شده و در صورت در صورت اتخاذ تصمیمات سیاسی، این طرح می تواند در چند روز آینده بازسازی شود.

با وجود این سیگنال‌های مثبت دلار امروز هم در بازار آزاد در مسیر افزایشی قرار گرفت. این ارز که معاملات امروز را با نرخ حدود ۳۰ هزار و ۱۰۰ تومان آغاز کرده بود، تا حدود ۳۰ هزار و ۶۵۰ تومان رشد کرد. به نظر می‌رسد طولانی شدن مذاکرات و اعلام چند باره خوش‌بینی‌ها طی یک سال اخیر موجب شده که بازار نسبت به اینگونه سیگنال‌ها تا انجام یک حرکت جدی بی‌تفاوت باشد.

روایت وزارت خارجه ایران از سفر مورا به تهران

به گزارش اقتصاددان به نقل از بورسان ،  سخنگوی وزارت خارجه کشورمان سفر مورا به تهران را در ادامه تماس‌ها بین ایران و هماهنگ کننده مذاکرات وین دانسته و مدعی شده که مذاکرات وین هیچگاه متوقف نشده که حالا از سر گرفته شود.

او در ادامه با بیان اینکه، مذاکرات جدی در طول این سفر و معطوف به نتیجه و همراه با ابتکارات خاص از طرف ایران انجام شد، گفته است: در این سفر آقای مورا و باقری چندین دور گفت‌وگوی طولانی داشتند. در مورد برخی راه حل‌هایی که پیشنهاد شد اگر طرف آمریکایی پاسخ دهد ما می‌توانیم در موقعیتی قرار بگیریم که همه طرفها برای انجام توافق به وین برگردند.

خطیب‌زاده با اشاره به اظهارات اخیر جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا افزود: ملاقات‌ها در تهران مسیر درستی را پیش آورده و حرکت رو به جلو بوده است ابتکاراتی که اعلام شده از سوی ایران قابل اجرا است و به نظر می‌رسد از نظر اتحادیه اروپا نیز قابل اجراست. تنها منتظر تصمیم واشنگتن هستیم. ما اکنون نسبت به قبل از سفر آقای مورا در تهران در موقعیت بهتری قرار داریم. آن چه که امروز در دسترس است چند قدم جلوتر از قبل از سفر آقای مورا به تهران است.

بورل روز جمعه ساعتی پس از بازگشت نماینده اتحادیه اروپا از تهران، نتیجه سفر او را «مثبت» ارزیابی کرده و از باز شدن راه برای رسیدن به توافق نهایی خبر داد. مسئول سیاست خارجی اتحادیه همچنین گفت که ماموریت مورا در تهران «بهتر از حد انتظار» پیش رفت و مذاکرات متوقف شده «دوباره آغاز شده است.»

با این حال، واشنگتن در خصوص سفر مورا لحن کمتر خوش بینانه‌ای اتخاذ کرده است. ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه روز جمعه گفت که «در این مرحله، توافق همچنان دور از دسترس باقی مانده است و این به ایران بستگی دارد که تصمیم بگیرد آیا می‌خواهد به سرعت به توافق برسد یا خیر.»

مذاکرات برای احیای برجام نزدیک به یک سال ادامه داشت تا در اوایل ماه مارس (اسفند ماه) متوقف شد. این در حالی بود اظهارات شرکت‌کنندگان نشان می‌داد که پیشرفت زیادی رخ داده و توافق در دسترس است. مانع اصلی اختلاف بین طرفین بر سر حذف نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران از فهرست سازمان‌های تروریستی از نگاه وزارت خزانه‌داری آمریکا است. واشنگتن تاکنون با این موضوع مخالفت کرده و این در خوات ایران را فرابرجامی خوانده است.

روایت پولیتیکو از پیغام مورا برای ایران

امروز خطیب‌زاده هرچند مدعی ابتکار عمل ایران در مذاکرات مورا و باقری در تهران شده بود، اما جزئیاتی از چرایی سفر او و پیشنهادش برای ایران اعلام نکرد. اما سایت پولیتیکو در گزارشی از پیشنهاد مورا برای تهران و پاسخ وزارت امور خارجه به او پرده برداشت. آنطور که در این گزارش آمده است، مذاکرات هسته‌ای ایران ممکن است از سر گرفته شود – اما بحث برچسب تروریستی سپاه هنوز حل نشده است. مقامات ارشد غربی به پولیتیکو گفتند مذاکراتی که در روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه بین باقری و مورا انجام شد پیشرفت جدیدی ایجاد کرد، اما توافق هنوز قطعی نیست.

دیپلمات‌های غربی گفتند که مورا این پیام را به علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد ایران داد که آمریکا نامگذاری تروریستی سپاه پاسداران را به عنوان بخشی از احیای برجام لغو نخواهد کرد، اما ممکن است در آینده درباره این موضوع مذاکره کند. مورا هیچ پیشنهاد جدیدی از آمریکا به تهران ارائه نکرد. در حالی که ایران از مواضع خود عقب نشینی نکرد، نشان داد که آماده است مذاکرات متوقف شده را از سر بگیرد و به بحث در مورد موضوعات غیر سپاه ادامه دهد.

بنابراین اکنون دیپلمات‌های غربی از تهران انتظار دارند که خواسته‌های جایگزینی را مطرح کند و به واشنگتن فرصتی دهد تا درباره امتیازات دیگری که می‌تواند ارائه دهد فکر کند. هدف یافتن راهی برای دور زدن مانع سپاه است که به هر دو دولت اجازه دهد این توافق را در داخل کشور قابل قبول کنند.
اگر این پیشنهادها واقع‌بینانه باشد، مقامات غربی می‌گویند که طرفین می‌توانند در هفته‌های آتی دوباره برای گفتگوهای حضوری با یکدیگر ملاقات کنند – اما هنوز تصمیمی گرفته نشده است.

نقش روسیه در مذاکرات وین چیست؟

در روزهای اخیر بار دیگر نام روسیه و نقش آنها در مذاکرات برجامی بر سر زبان‌ها افتاده است. سرآغاز این موضوع توییت نماینده روسیه در مذاکرات وین بود که به نوعی اعلام کرد به دلیل اختلافات روسیه و غرب بر سر جنگ اوکراین، مسکو مانند گذشته تمایلی به حصول توافق و بازی کردن نقش میانجی‌گری ندارد.

این موضوع امروز به نوعی توسط خطیب‌زاده تایید شده است. او در این خصوص گفت: نقش روسیه در مذاکرات وین نقش سازنده و مثبتی بود. من درباره توئیت‌های پراکنده افراد صحبت نمی‌کنم. صدایی که ما می‌شنویم صدایی است که در ملاقات آقایان لاوروف و امیرعبداللهیان در مسکو همه شنیدند و هم لاوروف پشت تریبون اعلام کرد که اگر امروز توافق شود روسیه هیچ مشکلی ندارد و تلاش می‌کند و موضع رسمی دولت روسیه را گفت و هم آقای امیرعبداللهیان موضع ایران را به صراحت بیان کردند.

خطیب زاده در بخشی دیگری از صحبت های خود تاکید کرد: درباره روسیه طبیعی است جنگی که در اوکراین رخ داده و اختلافات عمیق بین روسیه با غرب و آمریکا ، شاید نقش روسیه را در حوزه میانجیگری در برخی موضوعات از جمله برجام و مذاکرات کم‌رنگ‌تر کند.

با این حال امروز معاون وزیر امور خارجه روسیه از قریب الوقوع بودن حصول توافق در وین خبر داد. ریابکوف معاون وزیر امور خارجه روز دوشنبه گفت که متن توافق هسته ای ایران کاملا آماده شده است اما و مسائل سیاسی همچنان باقی است. او با بیان اینکه روسیه از متن موجود مرتبط با توافق یاد شده رضایت دارد، تصریح کرد: در صورت اتخاذ تصمیمات سیاسی، این طرح می تواند در چند روز آینده بازسازی شود.

چرا احتمال حصول توافق ظرف ۳ هفته آینده زیاد است؟

قرارداد امضا شده بین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تهران قرار در ماه مارس ظرف ۶ تا ۱۰ ژوئن (۱۶ تا ۲۰ خرداد) به پایان برسد و نشست بعدی شورای حکام آژانس برای ۶ ژوئن برنامه ریزی شده است.

رسانه جروزالم با اشاره به این تاریخ‌ها می‌نویسد، جمهوری اسلامی و قدرت‌های جهانی هر بار با نزدیک شدن به موعد پایان توافق ایران و آژانس جدی‌تر از قبل صحبت می‌کنند. یک بار این اتفاق در پایان سال ۲۰۲۱ و بار دیگر در ماه مارس رخ داد که انتظارات برای حصول توافق در این تاریخ‌ها را بالا می‌برد. در واقع هر بار این انتظار مطرح می‌شود که با نزدیک شدن به موعد برگزاری نشست شورای حکام و احتمال صدرو قطعنامه توسط اعضای این شورا علیه ایران و رفتن پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل، دو طرف برای امضای توافق نرمش بیشتری به خرج دهد.

بنابراین این سومین بار است که ایران و غرب چنین بازی را با هم انجام می‌دهند و ممکن است در هفته‌های آینده بازی به پایان برسد؛ به این معنا که دو طرف یا تصمیم بگیرد قاطع‌تر به سمت یک راه‌حل دیپلماتیک حرکت کنند یا علنا اعلام کنند امکان رفع اختلافات وجود ندارد و توافق هسته‌ای را برای همیشه کنار بگذارند.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع