چرا بغداد حقیقت را نمی‌گوید؟

چندوقتی است که عراق مکررا مدعی دعوتی است که ایران پاسخگوی آن نیست. در مقابل، ایران بارها اعلام کرده که خود از عراق برای مذاکره آبی دعوت کرده یا اینکه حتی بر سر حقابه مذاکره کرده است. این کشمکش تا جایی ادامه پیدا کرد که حسین امیرعبدالهیان، وزیر امور خارجه ایران در مجلس شورای اسلامی به این موضوع واکنش نشان داد و گفت: «ما در وزارت امور خارجه گفت‌وگوها مفصلی با طرف عراقی داشتیم. رئیس‌جمهور در این زمینه هم دستوراتی به وزارت نیرو، هم به وزارت امور خارجه و به همه دستگاه‌های مربوطه داده‌اند و اقداماتی در این زمینه صورت گرفته است.» او همچنین با انتقاد از سدسازی‌های ترکیه بر رودخانه‌های مرزی، تلویحا مشکل عراق را به اقدامات اردوغان نسبت داد و گفت: «با صدای بلند اعلام می‌کنیم که این اقدام ترکیه برای ما قابل قبول نیست و با آن مخالفیم. با دولت عراق نیز به‌طور مستمر در تماس هستیم؛ زیرا هم ما و هم عراق از این موضوع متضرر می‌شویم.»

سفسطه عراق در مورد مذاکرات آبی ایران و عراق

با این حال به نظر می‌رسد طرف عراقی چندان با این موضوع موافق نیست. چندی پیش طرف عراقی مهدی رشید الحمدانی، وزیر منابع آبی عراق، در افتتاح یک پروژه آبی در استان دیالی، هم‌جوار با ایران، به خبرنگاران گفته بود: «ایران به حقابه عراق از رودخانه‌های مشترک احترام نمی‌گذارد هرچند سدهایش از آب پر است». او تاکید کرده بود که با وجود درخواست‌های مکرر عراق، هیچ مذاکراتی با طرف ایرانی درباره بحران آب وجود ندارد. او ابراز امیدواری کرد که ایران هرچه سریع‌تر حاضر به مذاکره در این باره شود و به اصل بین‌المللی تقسیم ضرر ناشی از خشکسالی رضایت دهد.

عجیب اینکه عراق تاکنون بارها اعلام کرده که ایران به درخواست‌هایش برای مذاکره درباره آب‌های مشترک پاسخ نمی‌دهد. این اظهارنظرهای پی در پی سبب شد تا یک مقام رسمی دیگر ایران واکنش نشان دهد. جبار وطن‌فدا، مدیرکل دفتر رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک شرکت مدیریت منابع آب ایران در واکنش به اظهارات مقامات عراقی گفت: «ایران حقوق آبی عراق را نقض نکرده است و با وجود خشکسالی شدید، حداکثر جریان آب را به سمت عراق رها کرده‌ایم.»

ایران دو باره در سال گذشته از عراق برای مذاکره آبی دعوت کرده است

به گزارش اقتصاددان به نقل از بورسان ،    در این زمینه جبار وطن‌فدا، مدیرکل دفتر رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک شرکت مدیریت منابع آب ایران توضیح داده و گفته: «در خصوص آب‌های مرزی ایران و عراق، ما یک موافقت‌نامه رسمی دوجانبه داریم که حدود ۵۰ سال قدمت دارد. موافقت‌نامه استفاده از آب رودخانه‌های مرزی که در خرداد ۱۳۵۴ منعقد شده، در واقع بخشی از معاهده مرزی و حسن همجواری بین دو کشور، معروف به معاهده ۱۹۷۵ الجزایر است که هم سابقه طولانی دارد و هم از لحاظ محتوایی و مکانیزم‌های پیش‌بینی شده در آن و از جمله مکانیزم حل اختلاف، یکی از توافق‌های مترقی به‌شمار می‌رود. ضمن اینکه این موافقت‌نامه دوجانبه، در سازمان ملل متحد هم ثبت شده و اعتبار بین‌المللی دارد.»

وطن‌فدا در ادامه تصریح کرد: «در قالب این موافقت‌نامه، در سال‌های گذشته، چه قبل و چه بعد از انقلاب اسلامی ایران، چندین نشست با طرف عراق برگزار کرده‌ایم. از جمله کمیسیون دائمی فنی مختلط رودخانه‌‌های مرزی، که متشکل از تعداد مساوی از کارشناسان فنی دو طرف است، دو نشست در سال ۱۳۵۶ برگزار نموده و مصوباتی هم داشته است. بعد از انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی هم فعالیت کمیسیون مجدداً از سال ۱۳۸۶ از سر گرفته شد و چهار نشست تا سال ۱۳۹۲ برگزار شده است. از جمله توافق‌هایی که در این کمیسیون مشترک صورت گرفته، تعیین یک دستور کار برای پایش و اندازه‌گیری میدانی از رودخانه‌های مرزی فی‌مابین مطابق با ترتیبات مقرر در موافقت‌نامه، تبادل داده و اطلاعات در رودخانه‌های مرزی دو کشور بوده است.»

مدیرکل دفتر رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک شرکت مدیریت منابع آب ایران همچنین یادآور شد: «وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در آبان‌ماه و دی‌ماه سال ۱۴۰۰ هم طی دو یادداشت رسمی به طرف عراقی، اعلام آمادگی کرده است که در اجرای این موافقت‌نامه میزبان هیات محترم عراقی در تهران باشد که تا کنون پاسخ رسمی از سوی آن کشور در این خصوص دریافت نکرده‌ایم. البته ما همچنان پیگیر نشست‌های دوجانبه هستیم و معتقدیم برگزاری نشست‌های رسمی و دوجانبه و بررسی موضوع‌های مورد نظر طرفین نتایج مفید و بهتری در مقایسه با ارتباط غیر مستقیم رسانه‌ای بین مقام‌های دو کشور در بر دارد.»

ایران حقوق عراق را در رودخانه‌های مرزی نقض نکرده است

این مقام مسئول همچنین با بیان اینکه اصولاً هیچ‌گونه نقض حقوق عراق نسبت به رودخانه‌های مرزی، از سوی ایران رخ نداده است، تصریح کرد: «ایران در رودخانه‌های مرزی، برای عراق قائل به حقابه است و تعیین این حقابه‌ها در مواردی که هنوز تعیین نشده، از جمله موضوع‌هایی است که باید در نشست‌های دوجانبه و با توجه به چارچوبی که در موافقت‌نامه استفاده از آب رودخانه‌های مرزی آمده است، پیگیری و تصمیم‌گیری شود. امیدوار هستم برادران عراقی ما هم در پاسخ به یادداشت‌های رسمی ایران، سریع‌تر نسبت به برگزاری این نشست‌ها اعلام موافقت و آمادگی نماید.

تأکید بر اثرگذاری اندک رودخانه‌های ایران بر عراق

وطن‌فدا همچنین به بزرگ‌نمایی‌های صورت گرفته اشاره کرد و افزود: «برخلاف بزرگ‌نمایی‌هایی که بعضاً صورت می‌گیرد، اثرگذاری رودخانه‌های ایران بر عراق بسیار اندک و در کل حدود ۶ درصد حوضه آبریز دجله و فرات است و این موضوع با ذکر اعداد و ارقام، در گزارش‌های فنی بین‌المللی ارائه شده و قابل اثبات است. رودخانه‌های ورودی از سمت ایران به عراق، بخش کوچکی از حوضه آبریز دجله بوده و همان‌طور که می‌دانیم، منابع آب عراق، علاوه بر سایر منابع حوضه دجله، تحت تاثیر حوضه بزرگ فرات هم قرار دارد. بنابراین تعمیم دادن کلیه مشکلات آبی و غیرآبی عراق به سهم آب دریافتی از ایران در استان‌های دیالی یا حلبچه، همان‌طور که گفته شد، باید از دیدگاه کارشناسی بررسی شده و پیگیری آن هم از طریق چارچوب‌های رسمی صورت گیرد. این‌گونه تحلیل‌های یک‌جانبه به شکل فعلی، صرفاً باعث دامن زدن به تبلیغات رسانه‌ای و تخریب اذهان عمومی دو کشور است.»

طرح شکایت عراق به دیوان بین‌المللی دادگستری، وجاهت حقوقی ندارد

این مقام مسئول در ادامه به موضوع طرح شکایت از سوی عراق به دیوان بین المللی دادگستری واکنش نشان داد و گفت: «طرح این شکایت اصولا فاقد وجاهت حقوقق بوده و بر خلاف روابط حسنه دو کشور و حسن همجواری است. چرا که چارچوب حقوقی رسمی برای مذاکرات آبی بین ایران و عراق، موافقت‌نامه استفاده از آب رودخانه‌های مرزی مصوب ۲۶ دسامبر ۱۹۷۵ است که در سازمان ملل متحد هم ثبت شده است. وطن‌فدا سپس گفت: در این راستا جمهوری اسلامی ایران بارها برای مذاکره در خصوص رودخانه‌های مرزی در چارچوب مکانیزم پیش‌بینی شده در این موافقت‌نامه اعلام آمادگی کرده است. تا جایی که می‌دانم حتی جناب آقای الحمدانی هم در نشستی که در شهریورماه ۱۴۰۰ در تهران برگزار شد، به صراحت بیان کردند که موافقت‌نامه ۱۹۷۵ از نظر ایشان مورد پذیرش بوده و معتبر است. مذاکره در چارچوب این موافقت‌نامه، اتفاقاً همان فضای تعاملی مثبتی است که دو کشور به آن نیاز دارند. ولی متاسفانه این‌گونه بحث‌های حقوقی و بدون مبنای معتبر و قابل قبول در مورد معاهده ۱۹۷۵، مانع از تعامل طرف عراقی با ایران در مورد آب‌های مرزی می‌شود و ادامه این روند به عراق آسیب می‌زند.»

ایران عامل گرد و غبار در عراق نیست

این مقام مسئول در ادامه یادآور شد: «در صحبت‌های اخیر وزیر منابع آب عراق، به موضوع گرد و غبار و به طور ضمنی به مطالبه ایران از عراق در این زمینه هم اشاره شده، اما ایشان مجدداً این موضوع را هم به موضوع تامین آب از سمت ایران گره زده‌اند. مشخص است که سهم ۶ درصدی ایران در حوضه دجله و فرات، نمی‌تواند چنین نقشی در مهار گرد و غبار داشته باشد. طبق مستندات بین‌المللی، عراق و ترکیه با احداث سدهای متعدد تاکنون به میزان ۵ برابر آورد طبیعی رودخانه فرات و ۳ برابر آورد طبیعی رودخانه دجله، مخزن ذخیره آب ایجاد کرده‌اند. یعنی در فرات ۱۷۰ میلیارد متر مکعب و در دجله ۱۳۰ میلیارد متر مکعب، حجم ذخیره سدها است. در حالی که سهم سدهای ایران تنها یک درصد سدهای حوضه است.»

پشت‌پرده حملات عراق به ایران درمورد حقابه چیست؟

عراق چندوقتی است که زیرنظر مشاوری خارجی بر حوزه آب متمرکز شده و ایران را به‌عنوان متهم اصلی خشکسالی حوضه‌ آبریز مرزی عراق با ایران و از بین رفتن کشاورزی در این منطقه معرفی می‌کند، موضوعی که می‌تواند در سایه تغییرات سیاسی در این کشور، روابط ایران و عراق را متأثر کند.

این شیوه‌ای که عراقی‌ها در پیش گرفته‌اند یک شگرد در حوزه دیپلماسی نرم و عمومی است که عراق با مشورت‌ کشور ثالث خارج از منطقه بر آن مسلط‌تر می‌شود

مسئله اصلی به نظر بده‌وبستان‌های دیپلماسی نرمی است که ترکیه در عراق پیگیری می‌کند. در واقع ترکیه با دیپلماسی نرمی که در عراق در پیش گرفته، در صدد آن است که ایران را متهم منطقه‌ در حوضه آبریز دجله و فرات معرفی ‌کند. درحالی‌که حتی اگر ایران برای بهره‌برداری از سهم خود از حوضه دجله اقدامی کرده باشد، سهم آن در کل حوضه آبریز دجله و فرات به‌هیچ‌عنوان نسبت به آوردی که عراق از حوضه دجله و فرات تأمین می‌کند، درخور توجه نیست که این کشور بخواهد در اقدامی سیاسی آن را به گردن ایران بیندازد.

برنامه جدی ترکیه برای استفاده از ابزارهای قدرت نرم و هوشمند در دیپلماسی آب برای فشار همزمان سیاسی به ایران و کشورهای ساحلی و همزمان تبرئه کردن خود در فضای بین‌الملل و همچنین دخالت برخی کشورهای خارج از منطقه است که متأسفانه ایران هم به جد از آن در دهه‌های گذشته غافل بوده و هست.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع