« وجود نفت» یا «نبود حکمرانی»

« وجود نفت» یا «نبود حکمرانی»؛ ریشه گرفتاری ما در کجاست ؟  

این تصویری از تکاپوی انگلیسی ها برای استخراج نفت در ایران دوره قاجاریه است. این روزها که صادرات نفت ما به دلیل تحریم ها، به حداقل رسیده ، زمان مناسبی است که دوباره از خودمان بپرسیم آیا همه گرفتاری های ما از نفت است و اگر نفت نبود، ما واقعا چگونه کشوری بودیم؟

به گزارش اقتصاددان به نقل از کارخانه دار،  ویلیام ناکس دارسی در ۱۹۰۱ میلادی و با پرداخت مبلغی به مظفرالدین شاه و دربار، امتیاز اکتشاف نفت در ایران را گرفت.

اما ۲ سال جستجوی او برای نفت در قصرشیرین و رامهرمز به جایی نرسید. سرمایه شرکت در حال افول بود و دستور داد تا تجهیزات را جمع کنند و به انگلستان برگردند. جورج برنارد رینولدزمهندسی حفاری که از این بابت احساس سرشکستگی می کرد پیشنهاد داد تا عملیات اکتشاف فقط چند ماه در مسجد سلیمان ادامه یابد.

حفاری در مسجد سلیمان هم بی نتیجه بود و انگلیسی ها تقریبا از پیدا کردن نفت در ایران ناامید شده بودند که ناگهان در ساعت چهار صبح روز پنجم خرداد ماه ۱۲۸۷ خورشیدی برابر با ۲۶ ماه مه ۱۹۰۸ میلادی، مته حفاری از ضخامت زمینی به قطر ۳۰۰ متر عبور کرد و آخرین ضربه خود را به صخره عظیمی که روی منبع نفت قرار داشت فرود آورد، در نتیجه در عمق ۱۱۸۰ پا (۳۶۰ متری) نفت با فشار زیادی تا ۵۰ پا (۱۵ متر) بالاتر از نوک دکل حفاری فوران کرد.

این آغاز داستان نفت در خاورمیانه بود که شکل و شمایل این منطقه را تغییر داد.. خیلی نفت را عامل شکل گیری اقتصاد رانتی و حکومت های غیر پاسخگو در ایران دانسته و از آن با عنوان« بلای سیاه» یاد کرده اند . اما این حرف ناآگاهانه ای است و هیچ کدام از این انتقادها به ماهیت نفت مربوط نمی شود

اقتصاد رانتی در ایران محصول نفت نیست. در قبل از پیدایش نفت نیز حکومت های ایرانی با در اختیار گرفتن آب و زمین و استقرار سیستم تیول داری، سلطه آمرانه ای را بر جامعه تحمیل کردند که به شیوه تولید آسیایی و استبداد شرقی معروف شد.

نفت یک ثروت طبیعی است که می تواند در جهت توسعه صنعت، اقتصاد، رفاه عمومی و حتی رشد دموکراسی قرار بگیرد. همین کشورهای عربی خاورمیانه که مایه تمسخر ما بوده اند اکنون شیوه بهره گیری از نفت برای رفاه عمومی را فراگرفته و عنقریب وارد فاز تازه ای از توسعه صنایع نوین خواهند شد

مشکل ما در فقدان حکمرانی خوب و یا بحران حکمرانی است. نفت را بهانه و بدنام نکنیم. یقین بدارید که اگر همین اصطلاحا «بلای سیاه» نبود، روزگار ما از این هم سیاه تر بود!

خواننده معزز سلام ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر بالا در پایین صفحه ( ثبت دیدگاه) موجب امتنان است .

ع