هنر در شاهنامه

واژۀهنر بیش از سیصد و پنجاه بار در شاهنامه به کار رفته است. این خود به تنهایی کفایت می کند که با اطمینان خاطر بگوییم “هنر” در شاهنامه وجود دارد.
اما موضوع بیش از اینها و گسترده تر از این است. فردوسی بزرگ، در شاهنامه ی ارجمند، “هنر” را به اشکال گوناگون و متناسب با موضوع و در عین حال برای رساندن پیام زیبایی هنر، به طرق گوناگون به کار برده است. در پژوهشی در همین باره، معلوم شده که او “هنر” را با ده ساختار و بیست و هفت ترکیب به کار برده است. هنر به عنوان یک واژه ی اصیل ایرانی در حدود هشتاد معنی در شاهنامه دارد. بی جهت نیست که شاهنامه یکی از منابع اصلی الهام بخش هنرمندان است.
“در تاریخ هنر ایران، ادبیات فارسی منبعی غنی در الهام و هدایت هنرمندان در حوزه های مختلف هنری بوده است. این الهام تا بدان جا پیش رفته که همگامی جریان های فکری ادبی و هنری را در اعصار مختلف رقم زده است. در این میان، شاهنامه، شاهکار حکیم ابوالقاسم فردوسی، فخیم ترین اثر ادب حماسی ایران، جایگاه و مرتبتی ویژه دارد.”
هنر در انواع ترسیم کردن صحنه، هنر در نوازندگی، هنر در معماری، هنر زیبایی و زیبایی شناسی و … در شاهنامه وجود دارد. ضمن اینکه در اصل، خود شاهنامه در کنار مزایای گوناگونی که دارد، خودش نیز یک اثر هنری است.
نکتۀ مهم دیگری که درباره ی هنر و شاهنامه در این نوشتار کوتاه باید گفت و به جهت اهمیت آن، علی رغم تلاش بسیار بر کوتاه نویسی، نمی توان از آن گذشت، تأکید شاهنامه بر ارج و اهمیت هنر است:
در شاهنامه بارها و به مناسبت های گوناگون بر هنر و هنرمندی و با هنر بودن تأکید شده است.
نمونه ها:
هنر جوی و با مرد دانا نشین / چو خواهی که یابی ز بخت آفرین
***
هنرمند را شاد و نزدیک دار / جهان بر بد اندیش تاریک دار
***
هنرمند با مردم بی هنر / به فرجام هم خاک دارد به سر
ولیکن از آموختن چاره نیست / که گوید که دانا و نادان یکیست؟