نبود انسجام در سیاست‌های ارزی

رشد شتابان نرخ ارز و سردرگمی مسئولان دولت و بانک مرکزی،شرایط اقتصاد ایران را به مرحله حساسی رسانده و بدیهی است در صورت ناتوانی در حفظ ارزش پول ملی،تمامی سیاست های پولی و مالی سیاستگذار عملا بی اثر خواهد شد.

برخی کارشناسان اقتصادی اعتقاد دارند بانک مرکزی در میانه جنگ اقتصادی و تحریم های یکجانبه آمریکا،اعتماد به نفس خود را در مدیریت بازار از دست داده و سوداگران ارز توانسته اند میداندار این بازار آشفته باشند.

سیگنال افزایشی به بازار ارز؟

به گزارش اقتصاددان به نقل ازاسکناس ، یکی از موارد مورد انتقاد،گفته های پیاپی رئیس کل بانک مرکزی است که به نوعی نگران کننده و مبهم است.بسیاری اعتقاد دارند موضع گیری مرتب رئیس کل نتیجه عکس می دهد و بازار ارز وضع بدتری پیدا می کند!عبدالناصر همتی در روزهای گذشته در تازه‌ترین یادداشت اینستاگرامی خود به بیان توضیحات درباره افزایش شدید قیمت ارز و حواشی اخیر پرداخت و نوشت: «در اوج فشار حداکثری و بعد از دو سال مقاومت بانک مرکزی درخط مقدم جنگ اقتصادی و درمقابل شدیدترین وبی سابقه ترین تحریمهای پولی وبانکی وعلیرغم محدودیت دسترسی به درآمد های ارزی کشور،بانک مرکزی با تمرکز بر تأمین کالاهای اساسی،دارو و مواد اولیه موردنیاز واحدهای تولیدی، نیازهای اساسی و ضروری کشور را با تمام سختی ها به خوبی وکفایت تامین کرده واجازه نیزنداده است که واضعان تحریم به هدف اصلی خودشان در دوسال گذشته ، که همانا فروپاشی اقتصاد کشور بود، برسند.با افزایش نرخ ارز در چند هفته اخیر، که در مورد دلایل آن به موقع خود توضیح خواهم داد، هجمه های سازمان یافته وبعضاًبا هدفهای خاص،علیه بانک مرکزی آغاز شده است.با وجود سختی ها و دشواری ها، کنترل نرخ ارز دغدغه مهم بانک مرکزی است،مردم عزیز مطمئن باشندبانک مرکزی بدون توجه به حواشی،به تلاش خود،برای ثبات سازی بیشتر در بازارها و انشاالله عبورمطمئن از آخرین مراحل فشار حداکثری، ادامه خواهد داد.»

توصیه های رئیس کل سابق به سکاندار بان مرکزی

در همین ارتباط،ولی‌الله سیف، رئیس کل سابق بانک مرکزی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی با اشاره به رشد ۴۰۰ درصدی قیمت ارز از ابتدای سال ۹۷ تاکنون و علل این رشد شتابان، به بانک مرکزی توصیه کرد جهت مهار قیمت ارز، کنترل معاملات فردایی را به دست بگیرد.متن کامل یادداشت به این شرح است:در شرایط حاضر شاهد شدت التهاب در بازار ارز هستیم که موجبات نگرانی مسؤلین، فعالین اقتصادی و آحاد مردم را فراهم کرده است. این پدیده جدیدی نیست و در گذشته هم سابقه داشته است ولی می‌توان گفت از حیث شدت و دامنه نوسانات و همچنین طول دوره زمانی، در مقایسه با گذشته بی‌سابقه است. از اوایل سال ۹۷ تا به‌حال نرخ ارز بیش از ۴۰۰ درصد افزایش را به خود دیده است و علاوه بر آن شاهد نوسانات شدیدی هم بوده‌ایم که فعالیت‌های اقتصادی را به شدت تحت تأثیر قرار داده و ظاهراً همچنان ادامه دارد.تردیدی نیست دلیل اصلی این امر، محدودیت‌های ناشی از تحریم و همچنین تورم شتابنده‌ای است که در اقتصاد با آن مواجه هستیم. درعین‌حال عواملی وجود دارند که در صورت عدم کنترل، موجب افزایش شدت و دامنه نوسانات می‌شوند. یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار، بازارهای غیر رسمی هستند که در شرایط نوسانی و التهاب در بعضی از نقاط تهران، برخی شهرستان‌ها و برخی کشورهای همسایه توسط سفته‌بازان و نوسان‌گیران ایجاد شده و رونق می‌گیرند.بی‌تردید در صورتی‌که حاکمیت نسبت به این عوامل بی‌تفاوت باشد و آنها را به حال خود رها کند، سفته‌بازان اعلام نرخ ارز در بازار را به‌دست گرفته و عملاً کنترل بازار را از دست بانک مرکزی خارج می‌کنند.مهمترین این بازارها، بازار معاملات فردایی است که متأسفانه این روزها شاهد رونق مجدد فعالیت آن هستیم. البته در این مجال قصد تبیین علمی اهمیت این بازارها و نحوه عملکرد و تأثیرگذاری آنها بر اقتصاد کشور را ندارم. در مورد عوامل و متغیرهای میان و بلند مدت تأثیرگذار بر بازار ارز هم در فرصتی دیگر نکاتی را به عرض خواهم رساند.اما آنچه در کوتاه مدت و به فوریت باید انجام شود این است که بازار غیر رسمی معاملات فردایی -که تجربه نشان داده، علیرغم دستورات و اقدامات قهری توانسته است به فعالیت‌های خود ادامه دهد و عملاً با استفاده از کانال‌های تلگرامی و شبکه مجازی تعیین کننده نرخ ارز در اقتصاد باشد-، به نوعی تحت کنترل بانک مرکزی قرار گیرد.بانک مرکزی باید با اختیارات کامل، اعتماد به نفس و اطمینان از حمایت‌های حاکمیت به شیوه مناسب در این بازارها ورود کرده و سعی کند در عمل کنترل آنها را به دست گیرد و به دلالان و نوسان‌گیرانی که برای تأمین منافع خود، اقتصاد کشور را با چالش روبرو می‌کنند اجازه ضربه‌زدن به اقتصاد ملی را ندهد.

سردرگمی بانک مرکزی در سیاستگذاری

کمیل طیبی اقتصاددان نیز معتقد است:عمده ترین مساله برای افزایش نرخ ارز (دلار و یورو) انتظارات تقاضایی است که در بازار ارز ایجاد شده که موجب نقش پررنگ دلالان و واسطه ها شده و از سوی دیگر بازار ارز را به بازار دارایی ها نزدیک کرده است. باید توجه داشت زمانی که رشد بازار دارایی بیشتر باشد، افراد برای تبدیل پول خود به دارایی های با ارزش و حفظ دارایی های خود هجوم می آورند.متاسفانه امروز با تشدید انتظارات در بازار ارز، تقاضا برای خرید ارز بیشتر شده و در این شرایط حضور واسطه گران و دلالان تشدید شده است که در این فضا بانک مرکزی باید با ورود به بازار، عرضه ارز داشته باشد تا جلو عطش ارزی را بگیرد، البته این سیاست درستی نیست، چراکه موجب تقویت پایه پولی کشور می شود. متاسفانه امروز بازار ارز و سکه در کشور دچار دور تسلسل شده و اگر ارز عرضه کنیم، شرایط خنثی می شود، از سوی دیگر بازارهای دیگر تقویت می شود، بنابراین تا زمانی که اقدامات ریشه ای در کشور صورت نگیرد و منابع ارزی از مسیر درست همچون آزادسازی تجارت، از بین رفتن تنش های سیاسی، شکل گیری ارتباط اقتصاد ایران با اقتصاد جهانی و …. صورت نگیرد، این مسائل همچنان در اقتصاد کشور وجود خواهد داشت و با توجه مشکلات اساسی اقتصادی کشور، به نظر می رسد با بخشنامه و یا بازارهای کوچک تجاری، چالش های موجود به صورت ریشه ای برطرف نخواهد شد.وی می افزاید:بانک مرکزی به دنبال حل مشکلات اقتصاد کشور است، اما باید در سیاست کلان کشور چشم انداز روشنی مطرح کنیم تا بتوانیم به آرام شدن اوضاع اقتصادی کمک کنیم؛ به عنوان مثال اگر تاکید بر تقویت تولید داریم، نیازمند افزایش انگیزه، سرمایه گذاری و بالابردن ظرفیت تولید هستیم، از سوی دیگر رونق در تجارت یکی از ضروریات اقتصاد است که این خود به ابزارهایی نیاز دارد. به عنوان مثال برای افزایش سرمایه گذاری باید شرایط حمایت واقعی از سرمایه گذاری فراهم شود تا سرمایه گذار و صادرکننده دچار انحراف از منابع نشود و ارتباط قوی تری با تولیدکننده شکل گیرد و به طور کلی باید موانع سد راه تولید و سرمایه گذاری را از بین ببریم. این اقتصاددان بیان کرد:بانک مرکزی با هدفگذاری تورمی، سیاست های انقباضی را برنامه ریزی کرده است، اما امروز کاهش نرخ تورم نیازمند فرهنگسازی و از بین بردن زمینه های رکود است، از سوی دیگر نقدینگی کشور را باید در مسیر درست قرار دهیم. متاسفانه امروز نقدینگی کشور در مسیر نادرست دلالی قرار دارد، در حالیکه باید زمینه سازی درستی در اقتصاد صورت گیرد تا سرمایه گذاری در کشور جهت دار شود. باید توجه داشت که امروز سرمایه گذاری نیازمند نقدینگی و منابع مالی است و برای کنترل تورم، باید نقدینگی موجود را به سمت بازارهای مولد هدایت کنیم، بنابراین اتخاذ هر گونه سیاست های جزئی برای اقتصاد کشور، کارساز نخواهد بود. اما وقتی بانک مرکزی سیاست هدفگذاری کنترل تورم را در پیش گیرد، تنها استقلال بانک مرکزی به عنوان عاملی مهم می تواند تورم را کنترل کند، در این شرایط باید قوانینی تدوین شود که دولت و ارگان های مختلف حامی آن باشند و بخش خصوصی نیز بتواند جایگاه خود را در بهره بردن از استقلال بانک مرکزی پیدا کند.این کارشناس اقتصادی تاکید کرد:این موضوع که بگوییم دولت با گرانی ارز به دنبال جبران کسری بودجه است، نادرست است و به طور قطع این سیاست راه حل درستی برای دولت نیست، چراکه افزایش نرخ ارز موجب افزایش هزینه ها می شود و حتی هزینه های دولت را بالا می برد در این شرایط کسری بودجه زیاد و زیادتر می شود.با توجه به اینکه در شرایط عدم قطعیت و ریسک بالا در اقتصاد هستیم، بنابراین انتظارات تورمی در کشور رو به افزایش است، با این وجود امیدواریم دچار رشد تورم بالا و تجربه های بدتری نشویم و با ایجاد استقلال بانک مرکزی، سیاست های موثری برای کنترل وضع موجود اتخاذ شود، با این وجود رسیدن نرخ تورم کشور حتی به A درصد نیز قابل پیش بینی درستی نیست.

ع