مشارکت مردم و سازمانهای جهادی با دولت در مدیریت آب

امروزه وضعیت آب و هوای جهانی وارد نوعی فروپاشی آهنگ طبیعی بارش باران شده است. خاور میانه و از جمله ایران در حوزه تحولات آبی قرار دارد. کم آبی در برخی مناطق کشور موجب شد تا مردم در پی مطالبه آب باشند. رسانه های بیگانه با تکیه فن جنگ روانی به مردم القا کردند که کم آبی صرفا به دلیل عدم کفایت مدیران روی داده است و هیاهو به پا کردند. اکنون کشورهای اروپایی مانند فرانسه، بریتانیا و آلمان و امریکا هم دچار خشکسالی و آتش سوزیهای مکرر و مهیب جنگلها و مراتع، و بخش بزرگی از جهان نیز قربانی سیل شده است.

در چنین شرایطی عزم و تلاش ملّی برای حفاظت از منابع آب و مدیریت آن از رهگذر مشارکت مردم، تشکلهای جهادی و دولت بسیار حیاتی است. اکنون  زمان جستجو برای یافتن مقصران و  دامن زدن به نزاعهای جناحی نیست. حل مشکلات آب و خشکسالی صرفا توسط دولت و بدون مشارکت مردم موفقیت آمیز نخواهد بود. مردم بهترین اطلاعات و پیشنهادات را برای حل این مشکلات در اختیار دارند. در وهله اول گذر از شرایط بحرانی نیازمند تدوین برنامه راهبردی مدیریت خشکسالی، کم آبی، خشکیدگی و سیل است تا نهادی ملّی متشکل از مردم و دولت آن را به اجرا گذارد. شایسته بیان است که طرح ملّی مدیریت خشکسالی و سیل تدوین و به زودی توسط نگارنده  به وزارت نیرو تقدیم خواهد شد.

مدیران در طول چهار دهه  تلاش خود را برای مدیریت منابع آب نمودند، این مدیران در سطح مدیریت بحران هم برنامه ریزی و عمل کردند، اما موضوع غفلت از مدیریت ریسک منابع آب، خشکسالی و سیل در شرایط رو به بحران آب و هوای جهانی بوده است. مدیران و کارشناسان در زمینه اجرایی و آمادگی برای بروز بحران و مدیریت مصیبت آموزش می بینند. در حالی که امروزه در سطح جهان سازمانهای مدیریت بحران برچیده شده اند و به جای آنها سازمانهای مدیریت ریسک تاسیس شده است که بخشی از آن مدیریت بحران است. تفاوت در این است که در مدیریت ریسک بروز مصیبت هزینه های اندک دارد.

پس از انقلاب اسلامی و با وجود افزایش بیش از دو برابر شدن جمعیت کشور، آهنگ طبیعی نزولات آسمانی و همّت مدیران و کارشناسان و نیز حضور نیروهای جهادی موجب شد تا حداکثر جمعیت جمهوری اسلامی ایران از منابع آب بهبود یافته استفاده کنند، و به بهداشت بهبود یافته (وسایل بهداشتی دفع فضولات) دسترسی داشته باشند. با این حال، تفاوتهای گسترده ای در پوشش بین استانها یا مناطق مختلف کشور، و به طور مشابه بین مناطق روستایی و شهری در هر دو زمینه بهبود تامین آب و دسترسی به بهداشت آب وجود دارد. با این حال، تفاوت قابل توجهی بین بهترین و بدترین استانها و مناطق از منظر دسترسی به آب بهداشتی و فاضلاب وجود دارد.به طور متوسط مدارس روستایی به آب بهداشتی دسترسی داشته باشند.شیوع پراکنده بیماری اسهالی که به طور قابل توجهی به میزان مرگ و میر نوزادان و کودکان زیر پنج سال کمک می کند، نشان می دهد که ترویج اقدامات بهداشتی یا تضمین ایمنی زنجیره تامین آب به وجود همه تلاشهای صمیمانه نهادهای مرتبط با مدیریت آب کشور کافی نبوده است. اسهال علت اصلی مرگ و میر کودکان زیر پنج سال است.

از جمله دلایل بروز مشکلات اصلی تامین آب، آب بهداشتی و بهداشت فاضلاب به معنای نظارت و مدیریت ناکافی کیفیت آب و مدیریت منابع آب است. نابرابری دسترسی بافتهای روستایی و شهری و هم چنین استانها و مناطق خاص مستعد خشکسالی؛ فقدان هماهنگی بخشی موثر و نیاز به روشهای ارتقای بهداشت مشارکتی نسبت به رویکردهای آموزشیار ازجمله دلایل دیگر است در کنار تحولات جهانی آب و هوا. البته مایه دلگرمی است که تعهد در سطح بالایی به اهمیت تامین آب و فاضلاب در میان نهادهای مسئول وجود دارد و به رسمیت شناختن این موضوع که توسعه در مناطق روستایی باید تسریع شود. اهداف بلندپروازانه ای برای این بخش تعیین شده است، اگرچه دلیلی وجود ندارد که آنها را با فرض وجود منابع لازم غیرواقعی در نظر بگیریم. برای مناطق روستایی هدف این است که بسیاری از روستاها در طی سال ۱۴۰۱ به حداقل یک منبع بهبودیافته آب آشامیدنی دسترسی داشته باشند. لازم است برنامه به عنوان هفته ملی بهداشت آب برگزار گردد و تا پوشش ۱۰۰ درصدی بهداشت بهبودیافته آب ادامه یابد.

حتی در میان جوامع روستایی که از منابع آب بهبود یافته برخوردار شده اند، مشکلات دسترسی هم چنان در فصل خشک روی می دهد. به عنوان مثال، حوضچه ها خشک می شوند و مردم را مجبور می کند به منابع کمتر محافظت شده که اغلب از جامعه دورتر هستند، متوسل شوند. در سایر مناطقی که حفر چاه های عمیق و نصب پمپهای موتوری ضروری بوده است، این پمپها معمولاً فقط در خشک ترین دو تا سه ماه زمانی که منابع دیگر در دسترس نیستند استفاده می شوند، زیرا مردم قادر به پرداخت هزینه های سوخت و نگهداری نیستند. اغلب از منابع سنتی و محافظت نشده برای باقی مانده سال استفاده می شود که به طور قابل توجهی مزایای یک منبع به طور کلی ایمن را کاهش می دهد. در مناطق ساحلی و کویری و اطراف دریچه ارومیه مشکلات نفوذ آب شور در منابع آب زیرزمینی وجود داشته است.

وزارت بهداشت دارای پایگاه منابع انسانی واجد شرایط و متنوعی است که پتانسیل آن را دارد که به عنوان عامل تغییر در این بخش بسیار مؤثرتر باشد. پایه مهارتهای حرفه ای با یک شبکه مراقبت بهداشتی پیشگیرانه گسترده تکمیل می شود که می تواند برای ایجاد تغییر از سطح مردمی به بالا استفاده شود. با این حال، اجتناب ناپذیر است که سطح کلی منابع در دسترس این بخش به مثابه عوامل تعیین کننده اصلی پیشرفت در افزایش باشد. همه سازمانهای درگیر در این بخش باید از تعهد بیشتر منابع انسانی و مادی دفاع کنند تا وضعیت سلامت مردم، به‌ویژه کودکان خردسال، در برابر بیماریهای عفونی مرتبط با آب و فاضلاب حفظ شود. این نشان دهنده سرمایه گذاری در آینده کشوراست و هدف برنامه کاری را توصیف می کند.

پیشینه هر برنامه راهبردی کوتاه مدت در حوزه مدیریت و تامین آب، آب بهداشتی و بهداشت فاضلاب باید در زمینه توسعه سیاست جهانی و منطقه ی، تجارب و سر مشقهای موفق ملل و درون مرزی درک شود. به ویژه اهداف برنامه پیشرفت ایرانی ـ اسلامی مورد تایید مقام معظم رهبری، زمینه سیاست گزاری و اقدام و عمل را برای پیشرفت مدیریت آب و بهداشت کشور  به طور کلی ایجاد کرده است. به طور خاص، تحت هدف « تضمین پایداری محیطی» یک هدف مهم تعیین شد: یعنی پدیده مردم فاقد دسترسی پایدار به تامین آب سالم و بهبود بهداشت توسط نظام اسلامی و مردم قابل تحمل نیست.

در حالی که هدف کلی دولت کاهش بارفقر در سطح کشور است، می توان دریافت که بهبود سلامت برای دستیابی به این هدف خود هدف محوری است. در واقع می توان ارتباط مستقیمی بین بهبود استفاده از تامین آب سالم و دسترسی به سرویس بهداشتی و اهداف مرتبط با سلامت به ویژه مرگ و میر کودکان، و کاهش فقر قایل کرد. بیماریهای مرتبط با آب و بهداشت به طور قابل توجهی در مرگ و میر زیر پنج سال و کلیت جمعیت نقش دارند. علاوه بر این، استفاده از آب بهبودیافته و دسترسی به سرویس بهداشتی می تواند تأثیر مثبتی بر سلامت مادر، بیماران مستعد و مراقبین داشته باشد، امکان دسترسی مردم به آموزش و کاهش فقر به طور کلی از طریق سلامت بهتر و آزاد کردن زمان برای اهداف مولدتر را فراهم کند.

به عبارت دقیق موارد ذیل از اهمیت حیاتی برخوردار است:

• دسترسی مردم به سرویسهای بهداشتی اولیه شامل اقدامات در همه سطوح برای: توسعه و اجرای نظامهای بهداشتی کارآمد خانگی، بهبود بهداشت در مؤسسات دولتی، به ویژه مدارس؛ ترویج شیوه های بهداشتی ایمن؛ ترویج آموزش و اطلاع رسانی متمرکز بر سلامت کودکان، و به عنوان عوامل تغییر رفتار ترویج فناوریها و شیوه های مقرون به صرفه و اجتماعی و فرهنگی قابل قبول؛ ایجاد ساز و کارهای نوآورانه تامین مالی و مشارکت مردم؛ ادغام بهداشت در راهبردهای مدیریت منابع آب.
• لازم است از رهگذر ارتباط دیجیتالی با بهداشت جهانی سازمان ملل متحد، از گزارشات کاربردی مرتبط با سلامت آب و مدیریت دسترسی به  آب تمیز را دریافت و از تجارب جهانی بهره مند شد. این مرجع اصلی محتوای اطلاعات آب بهداشتی است.

تعیین حداقل تعاریف استفاده از تامین آب بهبود یافته و دسترسی به سرویس بهداشتی که باید در کشوراعمال شود، مهم است. مهم است که این تعاریف را هنگام بررسی ارقام پوشش به ویژه در مورد تامین آب به عنوان ایمنی منابعی مانند حفاظت شده در نظر گرفته شود. بهره گیری از انواع برکه ها و چاههای حفر شده جای سوال دارد. به عنوان مثال، اگرچه حوضچه ها ممکن است با جلوگیری از دسترسی دام محافظت شوند، اما در برابر آلودگی توسط انواع حشرات، جوندگان و پرندگان آسیب پذیر هستند. چاههای حفر شده محافظت شده ممکن است دارای دیوارههای ورودی و زهکشی کافی باشند، اما اگر به پمپهای دستی مجهز نباشند، کشیدن آب با سطل می تواند منجر به آلودگی شود. به طور کلی، آبهای زیرزمینی کم عمق در برابر آلودگی آسیب پذیر هستند که شرایط زمین شناسی و جغرافیایی اجازه نفوذ سریع آلاینده ها را می دهد.

تعریف کلی آب: آب کافی، سالم، گوارا و آشامیدنی موجود با امکانات شستشوی دست و در دسترس بودن مقدار دایمی و معقول. تعریف کلی فاضلاب: دفع صحیح و منظم فضولات از طریق تامین کفایت و حفظ حریم خصوصی و پرهیز از خطرات بهداشتی و آلودگی محیطی.

دسترسی به آب حداکثر در فاصله ۵۰ متری از خانه با حداقل دبی موثر، و عرضه در تمام سال، و عاری از طعم و بوی نامطلوب، عاری از رنگ، عاری از ارگانیسمها و باکتریهای بیماری زا، عاری از مواد شیمیایی مضر برای سلامت مردم امکان پذیر باشد. این حداقل دسترسی به آب است.

دسترسی به توالت حداکثر در فاصله ۳۰ متری از خانه و حداقل یک تسهیلات برای هر خانوار و با مصالح مقاوم، غیرقابل دسترس برای حشرات، جوندگان و حیوانات، به طور منطقی عاری از بوی بد، حفظ حریم خصوصی برای کاربران، با اجتناب از آلودگیهای بی مورد به خصوص آب های زیرزمینی الزامی است. این حداقل فاضلاب است.

مدیریت ایمنی باید شامل چاههای لوله دار، منابع لوله کشی شده از جمله شیرهای عمومی، منابع حفاظت شده از جمله چشمه ها، چاهها و حوضچه ها، و مخازن آب حفاری، جمع آوری آب باران، آب تصفیه شده است. همه منابع محافظت نشده آب، آب فروشی با تانکر (به جز آب آشامیدنی بطری) امکانات غیربهداشتی در نظر گرفته شوند.

بی تردید امروز مسائل مربوط به کیفیت آب میکروبیولوژیکی در کشور در مناطق روستایی و شهری از اولویتهای مدیریتی است. اگرچه استفاده از آب بهبودیافته در دهه های گذشته به طور قابل توجهی افزایش یافته است، سطح خدمات به گونه ای است که در برابر آلودگی در منبع یا آلودگی مجدد در حین جابجایی، توزیع و ذخیره سازی آب آسیب پذیر است. به عنوان مثال، منابع لوله کشی متناوب می توانند فشار منفی و آلودگی بعدی را تجربه کنند. علاوه بر این، وضعیت شبکه های قدیمی، عدم وجود امکانات و منابع کلرزنی به این معنی است که آلودگی مجدد در حین توزیع کاملاً محتمل است. منابع آب سطحی و زیرزمینی کم عمق نیز در برابر آلودگی آسیب پذیر هستند. نظامهای مشترک مانند شیرهای عمومی، لوله‌ها و چاهها نیاز به جمع‌آوری، جابجایی، حمل و نقل، ذخیره‌سازی در معرض رفتار غیر بهداشتی با آب قبل از نقطه پایانی مصرف دارند که فرصت بیشتری برای آلودگی در نتیجه اقدامات بهداشتی ضعیف ایجاد می‌کند.

اگرچه کیفیت میکروبیولوژیکی به عنوان دغدغه اولویت‌دار در نظر گرفته می‌شود، اما مسائل مربوط به کیفیت شیمیایی نیز در برخی از نقاط کشور، به‌ویژه فلزات سنگین، یک مشکل است. به عنوان مثال، آهن و کلرید در آبهای زیرزمینی مشکلات خاصی در مناطق گوناگون هستند که منجر به ترجیح گسترده برای آبهای سطحی و به میزان کمتر آب باران می شود. در برخی مناطق آب شور در ابتدای خرداد به سفره آب زیرزمینی و منابع آب سطحی نفوذ می کند، زمانی که آب شیرین در رودخانه ها کاهش می یابد. علاوه بر این، نشانه هایی وجود دارد که نشان می دهد در برخی مناطق آرسنیک و فلوراید در سطوح بالاتر از دستورالعمل کیفیت آب آشامیدنی و استاندارد ملی کیفیت آب آشامیدنی  وجود دارد.

لازم است یک کارگروه متشکل از نمایندگان دولت، نهادها و دستگاههای اجرایی و سازمانهای غیردولتی برای هماهنگی یک برنامه نظارت بر مدیریت خشکسالی، سیل و کیفیت آب ایجاد شود . بررسی و پایش کدورت، pH، هدایت الکتریکی (EC)، سختی، آرسنیک، آهن، منگنز، نیترات و فلوراید در راستای اجرای نظارت بر کیفیت آب آشامیدنی در سطح ملّی به صورت الکترونیکی اجرا گردد. برنامه ابتکاری کیتهای آزمایش آب قابل حمل ارائه شود. این امر بر حمایت، آموزش و       برنامه ریزی برای نظارت از طریق رویکرد جامعه محور متمرکز شود.

ضعف دیگر در مدیریت کیفیت آب در کشور کم توجهی به استانداردهای ملی کیفیت آب شرب است. استاندارد ملی کیفیت آب آشامیدنی باید همواره به این پرسش پاسخ دهد که آیا یک منبع برای مصرف انسانی مناسب است؟ این « استانداردها» را می توان  بر اساس دستورالعملهای بهداشت جهانی مورد ارزیابی مجدد قرار داد. تحت رهبری وزارت بهداشت یک کارگاه آموزشی چند رشته‌ای لازم است تا حداقل در راستای ارزیابی استاندارد ملی کیفیت آب آشامیدنی در کشوربرگزار شود.

در چارچوب تمرکز بر مناطق جغرافیایی خاص که قرار است برنامه راهبردی مدیریت و بهداشت آب به صورت مرحله به مرحله اجرا شود، چهار شرایط جغرافیایی (دشتی، ساحلی،کوهستانی و تپه‌ای) به درستی باید مورد توجه قرار گیرد.به طور خاص، برنامه راهبردی باید مجموعه‌ای از فعالیتهای اصلی را برجسته کند که در آن وزارتخانه های  نیرو و بهداشت یا دارای مزیت نسبی یا نهادی منطقی برای ایفای نقش رهبری برنامه است. برای برخی از حوزه های فعالیت پیشنهادی، وزارت خانه های نیرو و بهداشت نیاز به توسعه ظرفیت اجرایی لازم دارند، اگرچه این امر به عنوان بخشی از فرآیند تقویت نهادی قابل پیش بینی است. اساس موفقیت برنامه استراتژیک، نیاز به یک توافق کاری بین نهادهای درون بخشی برای تعریف شفاف مالکیت مسئولیتهای کلیدی، با هدف منافع واقعی دولت و معیشت عملی مردم است.

در شرایط اقتصادی و آب و هوایی چند دهه گذشته به دلیل بالا بودن بارش باران، توجه استانداریها، دستگاههای اجرایی و کمک کنندگان دوجانبه و چند جانبه و سازمانهای غیردولتی به تامین آب و فاضلاب اولویت نسبتاً کمی داشت. اکنون با توجه به شرایط بحرانی آب و هوا در سطح جهان و با توجه به اینکه افزایش دسترسی به آب و سرویس بهداشتی مزایای اجتماعی و اقتصادی قابل توجهی را به همراه دارد و هم چنین دستاوردهای ناشی از سلامتی مردم که به طور گسترده توسط همگان درک شده است، مسئولیت مشارکتی ملّت شریف و دولت در برنامه ریزی مدیریت آب و بهداشت آب را صد چندان کرده است.شرایط جدید چیزی شبیه به پارادوکس جدید است. در واقع، یک استدلال قوی وجود دارد که حصول اطمینان از دسترسی به آب سالم و بهداشت، همراه با اتخاذ شیوه‌های بهداشتی خوب، کمک قابل توجهی به تمام اهداف برنامه پیشرفت ایرانی ـ اسلامی خواهد کرد . بنابراین، یک فعالیت اساسی در برنامه راهبردی می تواندافزایش آگاهی و درک مردم در مورد اهمیت اساسی تامین آب سالم و بهداشت برای پیشرفت کشوراست.

بدون شک افزایش قابل توجهی در منابع برای بخش تامین آب و فاضلاب ضروری است. با این حال، افزایش سطح منابع به تنهایی کافی نیست. منابع اضافی باید برای رفع مشکلات و نابرابریهای خاص در این بخش هدف گذاری شود. ضروری است که برای حمایت از تقاضا برای تخصیص بیشتر منابع به بخش آب و فاضلاب، شواهد معتبر به نهادهای مرتبط با برنامه پیشرفت کشور و کمک کنندگان – دولتی و غیر دولتی – ارائه شود. در برنامه راهبردی باید تاکید شود که حمایت مالی و فنی مبتنی بر شواهد بهترین رویکرد برای تأمین منابع اضافی و هدف قرار دادن استفاده مناسب و عادلانه از آنها است. در اصل به معنای حمایت مبتنی بر داده ها، دانش موجود، تجربه و شواهد علمی است. اطمینان از اینکه کمپینهای حمایتی مبتنی بر شواهد هستند، استدلال قانع کننده تری برای تخصیص منابع بیشتر به این بخش ارائه می دهد.

وزارت خانه های نیرو و بهداشت در حال حاضر در موقعیت خوبی برای حمایت از سرمایه گذاری بیشتر در بخش آب و فاضلاب قرار دارند، زیرا این دو دستگاه دولتی وظیفه نظارت بر بیماری، تجزیه و تحلیل کیفیت آب، ارتقای بهداشت و سلامت و ارائه تسهیلات آب و فاضلاب به مراکز بهداشتی روستایی و مدیریت کلی آب کشور را بر عهده دارند . با وجود اطلاعات گسترده موجود، شکافهای اطلاعاتی و ضعفهایی نیز در کیفیت داده ها وجود دارد که از طریق تقویت نهادی و تحقیق و توسعه برطرف خواهد شد. علاوه بر این، گزارش و انتشار چنین اطلاعاتی تمایل دارد از طریق خطوط ارتباطی عمودی مدیران ارشد در بخشهای دستگاههای اجرایی حرکت کند. به همان اندازه مهم است که اشتراک‌گذاری اطلاعات فراتر از وزارتخانه‌های دولتی باشد و برای اطلاع‌رسانی و تأثیرگذاری بر تصمیمهای سیاست گزاری مردم اهداکنندو سازمانهای غیردولتی استفاده شود.

ایجاد کارگروه کسب حمایت دولتی و جهادی ـ مردمی

توصیه می شود که به کارگروه حمایت، فضای اداری و تجهیزات و بودجه عملیاتی خود اختصاص داده شود. آموزش نیروی کار در زمینه حمایت مبتنی بر شواهد ضروری است زیرا برای موفقیت کمپینهای حمایتی باید مهارتهای خاصی کسب شود.پس از ایجاد و آموزش، کارگروه کسب حمایت باید موضوعاتی را که قرار است شواهدی برای آنها جمع آوری و کمپینهایی آماده شود، شناسایی و اولویت بندی کند. این فعالیت باید شامل مشاوره با گروه متشکل از متخصصان از ادارات اجرایی، سازمانهای جهادی و غیردولتی است. دلایل پوشش کم خدمات آب و آب بهداشتی می تواند شامل دشواری دسترسی، دور بودن، پرسنل ناکافی و فناوریهای نامناسب برای شرایط خاص محلی باشد. موانع افزایش پوشش در این مناطق باید به عنوان مبنایی برای برنامه صحیح مدیریت آب شناسایی شود.

پتانسیل کامل برای بهبود سلامت از طریق منابع عمومی آب به دست نخواهد آمد مگر اینکه توجه دقیقی به کیفیت آب آشامیدنی شود. چندین موضوع شناسایی شده است که نیاز به توجه فوری دارد. به عنوان مثال، نیاز آشکاری برای حمایت از استانداردها و هنجارهای کیفیت آب وجود دارد. یک کمپین حمایتی دیگر ممکن است بر مزایای سلامت عمومی ناشی از کلرزنی منابع آب لوله‌کشی شهری متمرکز شود. سیستمهای آب لوله‌کشی متناوب و نشتی در برابر آلودگی بسیار آسیب‌پذیر هستند و می‌توانند منجر به شیوع جدی بیماریهای منتقله از طریق آب شوند.

می توان یک مورد قوی برای منابع بیشتر برای تسریع در تامین آب و فاضلاب برای مدارس روستایی ایجاد کرد. با توجه به احتمال اینکه برخی از بیماران از بیماری اسهالی و سایر عفونتهای مدفوعی ـ دهانی رنج ببرند، به ویژه مهم است که آب سالم و سرویس بهداشتی دردسترس باشد. تحصیل در مدرسه فرصت بزرگی برای تشویق اتخاذ زود هنگام شیوه های بهداشتی ایمن است و برای برنامه آموزش بهداشت و سلامت مدرسه ضروری است. تامین بهداشت اولیه و تامین آب در مدارس برای ایجاد انگیزه موفقیت آمیز برای تغییر دائمی و مادام العمر در رفتار بهداشت ضروری است.

پس از اولویت‌بندی موضوعاتی که تمرکز کمپین‌های حمایتی دولتی و مردمی ـ جهادی خواهد بود، کارگروه باید کانالهای ارتباطی مناسبی را که از طریق آن کمپینهای حمایتی فعال می‌شود، شناسایی کند. طیف گسترده ای از رسانه های مختلف وجود دارد که می توان از آنها استفاده کرد، از جمله لابی، گزارشها، اعلامیه ها، پوسترها، برگه های اطلاعاتی و رسانه های جمعی. کمپینها باید بر اساس تحقیقات دقیق و جمع آوری داده ها آماده شوند.

تامین آب، سیستم‌های بهداشتی و پیام‌های بهداشتی باید بتوانند توسط ذینفعان مورد نظر پشتیبانی شوند. بنابراین برنامه هایی که به این نیازها می پردازند، اگر می خواهند مؤثر و متناسب با نیازهای جوامع باشند، باید تقاضا محور و مشارکتی باشند. این بدان معناست که باید راه حلهای جایگزینی برای پاسخگویی به نیازها و زمینه های مختلف جمعیتی کشور که توسط عوامل جغرافیایی، اقتصادی، جمعیتی و فرهنگی تعیین می شود، یافت. بنابراین، بدیهی است که فرآیند تحقیق و توسعه برای دستیابی به راهبرد دوم اساسی است.

خروجیهای پیشنهادی تحت این هدف راهبردی شامل توسعه راه حلهای مناسب و پایدار برای مشکلات فنی و روش شناختی پیش روی هر بخش مرتبط با مدیریت آب و بهداشت است. نتایج تحقیق و توسعه نیز به راهبرد حمایت وارد خواهد شد. بنابراین، تحقیق باید با کیفیت بالا، مستندسازی مناسب و به طور گسترده در میان بازیگران همه بخشها منتشر شود. هدف اطمینان از استفاده از بهترین شیوه ها و مناسب ترین فناوریها در سریع ترین زمان ممکن و کارآمد است. این مهم است، زیرا در جایی که پروژه شکست خورده ای تجربه شده است، ایجاد انگیزه برای مشارکت و مشارکت جامعه دشوارتر می شود. به عنوان مثال، در برحی مناطق، طراحی سرویس بهداشتی استاندارد به دلیل سیل با موفقیت محدودی روبرو شده است. جوامع مربوطه ممکن است تمایل کمتری برای شرکت در ساخت توالت برای بار دوم داشته باشند . در اینجا نیز استدلالی برای حصول اطمینان از اینکه جوامع در تحقیق مشارکت نهفته است زیرا می توانند دانش مهمی در مورد شرایط محلی ارائه دهند. همچنین استدلال قوی برای مشارکت بخش خصوصی در تحقیق و توسعه وجود دارد. اگر قرار است فناوریهای مناسب پایدار و بزرگ‌تر شوند، بخش خصوصی ممکن است نقش مهمی در تولید و زنجیره تامین داشته باشد. در ارزیابی یک فناوری، تعیین مقرون به صرفه بودن آن ضروری است و مشورت با بخش خصوصی در این زمینه بسیار مفید خواهد بود.

برای تسریع در مدیریت اجرایی آب و بهداشت آب موارد ذیل پیشنهاد می شود:

• ظرفیت سازی زیرساختهای سازمانی و توسعه منابع انسانی (کارکنان دولتی، سازمانهای غیردولتی، و نمایندگان بخش خصوصی)
• ارتقای سلامت و آموزش بهداشت از طریق بسیج اجتماعی و ارتباطات تغییر رفتار
• تقویت ظرفیت نهادی، فن آوریها و شیوه های مناسب اجرایی
• ترویج استفاده از فناوری مناسب
• بهبود هماهنگی بین بخشی و درون سازمانی
• توسعه سیستم اطلاعات مدیریت مرکزی برای افزایش اعتبار داده ها و استانداردسازی آنها
• توسعه مکانیسمی برای اطمینان از کمک مالی به جامعه تحت پوشش در زمینه آب و فاضلاب
• تقویت منابع برای دسترسی عادلانه به تامین آب سالم و بهداشت
• تشویق مشارکت جامعه و توانمندسازی بر اساس خودیاری سازمانهای غیردولتی و جهادی
• پیوند برنامه مدیریت آب با طرح ملی انکشاف روستایی و طرح کاهش فقر
• تاکید بر مدیریت تعمیر و نگهداری تاسیسات آب و فاضلاب
• هماهنگی موثر بخشهای دولتی و همکاری و مشارکت کاری در میان سازمانهای ذینفع
• تشویق عملکرد همیشه ماندگار و مشارکت نیروهای جهادی ـ مردمی
• مدیریت و پایش رفتارهای بخش خصوصی در مدیریت منابع آب

نتیجه گیری

1. اکنون به دلیل دست اندازی تهاجمی و وحشیانه نظام سلطه بر منابع طبیعت و فشار بیش از حد تحمل به محیط زیست جهت غارت و انباشت ثروت ملل، شاهد بروز خشکسالی، خشکیدگی، طوفانها و سیل و آتش سوزی جنگلها بدل به رویدادهای روزمره در سطح جهان هستیم.
2. در چنین موقعیتی دولتها بدون مشارکت و حمایت مردم و نیروهای جهادی داوطلب قادر به مدیریت منابع آب و حفاظت از محیط زیست نمی باشند. به همین دلیل با توجه به سابقه جهاد سازندگی در ایران اسلامی و اشتیاق مردم به تعاون و همکاری با دولت لازم است دولت بستر همکاری با مردم و نیروهای جهادی را فراهم و منابع و تجهیرات را در اختیار مردم و دستگاههای اجرایی ذیربط قرار دهد.
3. ضروری است یک نهاد ملّی متشکل از دولت، کارشناسان مستقل، نیروهای جهادی و مردم برای مدیریت خشکسالی، منابع آب و حفاظت از محیط زیست تاسیس شود. وظیفه این نهاد برنامه ریزی و آموزش، گرد آوری اطلاعات و تولید داده، پایش و هماهنگی فعالیتهای مرتبط با محیط زیست است.
4. از آنجا که نهاد دولتی مدیریت بحران در سطح جهان فاقد کارآیی و اثربخشی و پر هزینه تشحیص داده شده و به اصطلاح برچیده شده است و به جای آن نهاد مدیریت ریسک و بحران تاسیس گشته است، ضروری است دولت همسو با ملل جهان تغییر لازم را در سازمان مدیریت بحران کشور اعمال کند.

نگارنده از پیش ساختار سازمانی سازمان مدیریت ریسک و بحران کشور را طراحی و به مسئولین ذیربط تقدیم کرده است.

مخاطب گرامی، ارسال نظر پیشنهاد و انتقاد نسبت به خبر فوق در بخش ثبت دیدگاه، موجب امتنان است.

ع