مذاکرات وین به کجا رسید؟

 سال گذشته در چنین هفته‌هایی بحث درباره انتخابات آمریکا در میان ایرانیان حتی داغ‌تر از خود آمریکا بود. سرانجام پس از کش و قوس فراوان بایدن رییس جمهور شد. این انتظار وجود داشت که بایدن دموکرات در صدد جبران مافات برآمده و عهدشکنی را کنار گذاشته و به برجام بازگردد. به تدریج تحلیل‌های متفاوتی از احتمال بازگشت آمریکا به برجام مطرح شد و برخلاف سایر تصمیمات بایدن آغاز مذاکرات برجام چند ماه به طول انجامید. از اوایل سال جاری بود که به تدریج اخباری از شروع مذاکرات احیای برجام منتشر شد. به دلیل خروج آمریکا از برجام ایران با حضور آمریکا در ترکیب تیم مذاکره‌کننده مخالفت کرد و ایران با ۴+۱ و در اصل به صورت غیرمستقیم با آمریکا به مذاکره نشست. به عقیده کارشناسان این رویه مذاکرات را کند کرد.

مذاکرات احیای برجام که در شهر وین اتریش برگزار می‌شد ۶ دوره به طول انجامید و در هر دوره نیز عموما خوشبینی به احیای برجام مطرح می‌شد. این خوشبینی تا پایان خرداد ادامه داشت؛ اما در پایان دور ششم مذاکرات توافقی حاصل نشد و بنا شد تا مستقر شدن تیم دولت جدید در ایران مذاکرات متوقف شود. حالا ۴ ماه از آن تاریج می‌گذرد و ابهام حتی بیشتر شده است.

طرف غربی تا چند هفته قبل در ظاهر مشتاقانه بر آغاز هر چه سریعتر مذاکرات اصرار داشت ولی ایران همچنان آمادگی لازم را نداشت. این رویه تا هفته گذشته و حضور انریکه مورا معاونت سیاست خارجی اتحادیه اروپا به طول انجامید. به نظر می‌رسد نتیجه مذاکرات انریکه مورا و باقری کنی، معاون سیاسی وزارت خارجه، به نشست بروکسل موکول شد. بر اساس اخبار نشست بروکسل در روزهای آینده آغاز می‌شود و به گفته باقری کنی هدف، مذاکره روی متن توافق احیای برجام هست. اما در واقعیت در وین نیز روی متن توافق گفتگو و مذاکره می‌شد و همین تصمیم اخیر ایران برای مذاکره در یک شهر دیگر فضا را مبهم‌تر از قبل کرده است.

به گزارش اقتصاددان به نقل از بورسان،    پس از ۴ ماه حالا شنیده‌ها از احتمال آغاز مذاکرات خبر می‌دهد، اما در واقع هیچ سیگنال مشخصی از زمان آغاز رسمی مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در وین به گوش نمی‌رسد. به نظر می‌رسد لایه دیگری به مذاکرات اضافه شده است و ایران برای آغاز مذاکرات به دنبال امتیازاتی خواهد بود. اینکه طرف مقابل با این موارد موافقت کند یا خیر خود محل سوال است. شایعاتی مبنی بر اینکه ایران به دنبال آزادسازی بخشی از منابع خود در کشورهای شرق آسیا برای آغاز مذاکرات است به گوش می‌رسد؛ در حالی‌که بعضا این شایعات تکذیب شده است.

از سمت طرف‌های‌ اروپایی و آمریکایی نیز تردید بیشتر شده است. پس از کارشکنی آمریکا در خروج از برجام انتظار می‌رفت با حضور بایدن تحرکات سریع‌تری برای شروع و حصول نتیجه در مذاکرات انجام شود. اما مطابق با برخی از تحلیل‌های سیاسی این رویه مسیر کند و طولانی و حالا فرسایشی را در پیش گرفته است. دلیل عدم موافقت ایران در پایان مذاکرات دور ششم وین زیاده‌خواهی طرف مقابل و اضافه کردن برخی بندها از سوی طرف غربی برای شروع مذاکرات فرابرجامی مطرح شد. برخی از شایعات نیز از تلاش ایران برای اخذ امتیاز جهت تضمین بقای برجام با تغییر رییس‌جمهوری در آمریکا حکایت داشت؛ عدم تکرار تجربه تلخ ترامپ.

به هر حال بازار شایعات داغ است و حالا نیز رجزخوانی از سمت طرف غربی شروع شده است. برخی از دیپلمات‌های اروپایی حتی از احتمال ایجاد بن‌بست در مسیر مذاکرات به دنبال درخواست‌های ایران می‌گویند. از این سمت نیز شایعاتی از احتمال نرمش طرف مقابل به گوش می‌رسد. اما این امید وجود دارد که شدت فشار تحریم و وضعیت اقتصاد کشور در شرایط سخت تحریم از سمت مدیران داخلی کشور درک شده باشد و به دنبال آن راه‌حلی برای رفع تحریم‌ها انتخاب شود. در شرایط کنونی بیش از آن‌که در انتظار صحبت‌های طرف مقابل باشیم احتمالا باید اخبار از داخل و جبهه‌گیری تیم مذاکره‌کننده دولت جدید و رویکرد این تیم را دنبال کنیم. در این میان مذاکره همزمان ایران با کشورهای عرب منطقه به خصوص عربستان نیز کاملا مورد توجه است و برخی حتی این مذاکرات را مقدمه‌ای برای احیای برجام تلقی می‌کنند، گرچه که در این مساله نیز اظهارنظر طرفین ضد ونقیض است.

به هر حال به نظر می‌رسد در ادامه مسیر سختی برای حصول توافق وجود داشته باشد. احتمال آغاز مذاکرات در کوتاه‌مدت بالا به نظر می‌رسد اما این‌که این مذاکرات در کوتاه‌مدت نتیجه مطلوب را داشته باشد هنوز محل سوال و مبهم است. به نظر می‌رسد برای عبور از این فضای گنگ و مبهم باید در انتظار روزهای آینده و احتمالا مذاکرات بروکسل بود. اگر اخبار مشخصی از بروکسل به دست رسد شاید بتوان چشم‌انداز مشخص‌تری از آینده برجام به دست آورد و تا آن زمان احتمالا اظهارنظرهای ضد و نقیض همچنان ادامه پیدا کند.